7 skills om als professional toekomstbestendig te blijven
Lang heb ik geloofd dat wezenlijke veranderingen enkel met kleine stappen succesvol kunnen zijn. Zo is de kans het grootst dat ze niet als een lichaamsvreemde stof afgestoten worden. Niet alleen de pandemie, maar ook de huidige (geo-)politieke situatie, laten echter zien dat een abrupte paradigmashift werkt als een ijsbad. De shock activeert en is precies wat we nodig hebben voor radicale transformaties, ook in organisaties.
Dit is ook wat Carolien van den Bosch schrijft in haar boek C-level mindset. De 7 onmisbare C-skills voor de professional van de toekomst (affiliate). Het zijn vaak de ongeplande, onverwachte en vaak onprettige ervaringen waardoor wij onze grootste (levens-)lessen leren. Het is niet alleen theoretische wijsheid uit de ivoren toren. Carolien heeft haar boek geschreven nadat ze de diagnose borstkanker kreeg. Een maand na het afronden van de behandelingen zat ze met haar uitgever om de tafel. Ze liep naar buiten met een titel en een deadline. Vijf maanden later leverde ze haar manuscript in.
VUCA, FOBO, BANI
We leven in een tijd van aardverschuivingen, letterlijk en figuurlijk. De VUCA-wereld heeft plaatsgemaakt voor iets van een heel andere dimensie. Het is niet meer alleen volatile, uncertain, complex & ambiguous. Het is BANI: brittle, anxious, nonlinear & incomprehensible. Broos, angstaanjagend, onvoorspelbaar, onbegrijpelijk. Het is volkomen begrijpelijk dat veel mensen FOBO (fear of being obsolete) ervaren. De angst om overbodig en irrelevant te worden of je baan kwijt te raken, is met de onstuitbare groei van AI, dat inmiddels de grenzen van science fiction opzoekt, geheel terecht.
Het verhaal achter de cijfers
Terwijl de werkloosheid in de Verenigde Staten zich op een historisch laag punt van 4% bevindt, worden dure, hoogopgeleide medewerkers massaal ontslagen, onder het mom van ‘efficiëntie’. Het zijn vooral de hoogopgeleiden die risico lopen. Het tekort aan zorgpersoneel, bouwvakkers en technisch personeel zal alleen maar toenemen. Het leed zit dus geconcentreerd in een klein deel van de beroepsbevolking. Slechts 18% van de Amerikanen verdient meer dan $100.000 per jaar. Hun malaise drukt dus nauwelijks op het gemiddelde werkloosheidscijfer.
Bedrijven als Google, Meta, Amazon en Microsoft hebben samen tienduizenden banen geschrapt tussen 2022 en 2024. De grote vier consultancybedrijven (Deloitte, EY, KPMG en PwC) schrapten samen 9.000 banen. In 2023 kondigden 1.200 bedrijven meer dan 264.000 ontslagen aan, vooral in de technologie en onder hoogopgeleide professionals. Het aantal vacatures voor hoogbetaalde functies is flink gedaald. Werving in vakgebieden als HR (-28%), marketing (-23%), IT (-27%) en productmanagement (-23%) is ingestort. Ook in Europa kan een laag werkloosheidscijfer verhullen dat vooral hoogopgeleiden moeite hebben om een baan te vinden.
Anders denken, anders doen
Wil je in een BANI-wereld overeind blijven? Nog meer: niet alleen overleven, maar wendbaarheid en innovatievermogen aanboren om de grote economische, ecologische en maatschappelijke opgaven het hoofd te bieden? Als je vanuit nieuwsgierigheid, verwondering en een open, ontvangende houding bereid bent om anders te kijken, anders te denken en anders te doen, creëer je ruimte voor creatieve, veerkrachtige, wendbare individuen en organisaties. Dit is overigens ook de definitie van Elleke van Gelder van sociale innovatie in ‘Het grote verwonderboek voor managers‘ (affiliate).
Prof. dr. Jeff Gaspersz noemt in zijn boek ‘Zó kun je de toekomst aan, 100 praktische adviezen om jezelf te innoveren‘ (affiliate) zestien cruciale competenties om klaar te zijn voor de toekomst: creatief denken, analytisch denken, veerkracht, nieuwsgierigheid, permanent leren, actief luisteren, groeimindset, emotionele intelligentie, timemanagement, netwerken, zelfmotivatie, teamwork, kritisch denken, digitale geletterdheid, holistisch denken en lichaamsbewustzijn.
Zeven cruciale C-skills voor de professional van de toekomst
Carolien van den Bosch staat in zeven hoofdstukken stil bij zeven cruciale C-skills. De C’s verwijzen naar C-level (de professionals wiens functie begint met Chief, maar de skills zijn bedoeld voor iedereen en op alle niveaus om excellent te functioneren) en naar de beginletters van de Engelse woorden:
- Curiosity
- Creativity
- Critical thinking
- Commitment
- Courage
- Care
- Continuous learning
Aanvankelijk waren het zes skills. Na een gesprek met Axel Smits, managing partner bij PwC Europe, kwam daar Courage nog bij. Moedig zijn betekent voor Carolien:
Ondanks en mét je angst het toch gaan doen. Take a shot, probeer het! En soms gaat moedig zijn juist over een stap achteruit mogen zetten, ergens nee tegen mogen zeggen, je kwetsbaarheid tonen.
Wat ik sterk vind aan het boek is dat Carolien bij elke skill ook stilstaat bij valkuilen: wat gebeurt er als een eigenschap doorschiet van de zon- naar de schaduwkant? Bewust oog hebben voor dualiteiten en polariteiten brengt nuance en is een teken van zorgvuldigheid. Het is ook een voorwaarde om de skill optimaal tot bloei te brengen. Fons Trompenaars zegt treffend:
Iedere waarde die niet meer verbonden is met zijn tegenstelling, leidt tot een pathologie. (Pathologie kun je vervangen door het woord probleem of gedoe).
Een obsessieve nieuwsgierigheid naar alles
Nieuwsgierigheid is het pad naar vernieuwing en innovatie. Als je nieuwsgierig bent, leer je beter en neem je sneller en meer informatie in je op.
Nieuwgierigheid begint op een ander punt: het (h)erkennen dat je veel niet weet. Als je bereid bent om je onwetendheid te omarmen, je masker van alwetend expert te laten zakken en van het voetstuk van ‘ik heb altijd gelijk’ te stappen, kun je vanuit verwondering en met een open blik, een open hart en open oren anderen en de wereld tegemoet treden.
Nieuwsgierigheid is ook het tegengif tegen angst voor onzekerheid en onvoorspelbaarheid. Daar waar angst verlamt en tot overlevingsreacties (fight, flight, freeze, fawn) leidt, helpt nieuwsgierigheid om de aandacht te verleggen naar kansen en mogelijkheden: Wat als…? Hoe zou het zijn om…? Waarom…? Ik zou willen begrijpen hoe/waarom…?
Ongecontroleerde nieuwsgierigheid heeft een haast tegenovergesteld effect: het verstoort alle essentiële functies van het brein, is cognitief belastend en leidt tot meer angst en stress. In plaats van je aandacht als een flipperbal alle kanten op te laten schieten (op social media scrollen, swipen, liken, hartjes en pings geven, FOMO) kun je intentioneel nieuwsgierig zijn.
Vind je eigen Henry
Culturele antropologen Jitske Kramer en Danielle Braun hebben Harry als metafoor. Harry is het vogeltje dat, gedreven door nieuwsgierigheid en het verlangen de wereld beter te begrijpen, soms ondersteboven hangt en dingen binnenste buiten keert. Harry doet het (net) iets anders. Bevraagt de status quo. Maakt kritische opmerkingen. Zegt wat iedereen misschien wel denkt, maar niemand uitspreekt. Harry durft creatief te zijn en het anders aan te pakken.
Carolien verwijst in haar hoofdstuk over creativiteit naar Henry. De Argentijnse borstkankerorganisatie wilde een video maken over borstkankerzelfonderzoek en liep tegen de censuur-regels van social media aan: blote vrouwenborsten waren een no-go. De oplossing hebben ze gevonden in Henry: een gezette man met flinke borsten die ‘legitiem’ in vol ornaat op social media mochten. De campagne werd een buitengewoon succes.
Care & dare
Erop uitgaan, buiten de veilige grenzen van je comfortzone treden, vragen om een balans tussen wat ik care & dare noem (naar de Secure base-theorie van George Kohlrieser). Ons brein houdt van vertrouwd, bekend en veilig. Het is goed om hier bewust van te zijn en ook ruimte voor te maken. Openstaan voor nieuwe kansen en perspectieven vraagt om onzekerheid en zelfs angst te kunnen verduren. ‘Wat als…’ en ‘ja, en…’ denken, helpen om meer kleuren afwisseling (Carolien noemt dat diversifiëren) te brengen in ervaringen, relaties en zelfs je loopbaan.
Ze schrijft: ‘een non-lineair, door verschillende sectoren meanderende carrière leidt tot de professionele veelzijdigheid die vandaag meer dan ooit nodig is. Verschillende rollen, verschillende verantwoordelijkheden bieden de mogelijkheid om verschillende ‘dots‘ met elkaar te verbinden en creatieve ideeën te genereren. Het verkennen van verschillende sectoren helpt om een breder perspectief te ontwikkelen op organisaties’.
Elk hoofdstuk sluit af met een samenvatting met praktische tips. Dwalen in je ideeënfabriek (door letterlijk te gaan dwalen in de natuur), mindwanderen (mijmertijd tijdens lummelen, nietsdoen, uit het raam staren) en efficiënt inefficiënt zijn (een deel van je tijd gebruiken om te experimenteren) zijn helpende manieren om je creativiteit een boost te geven. Wil je nog meer speelsheid? Dan zijn het boek Playmode (affiliate) van Barbara Tammes, De speelregels kaartenset van Marieke van Dam en The creative ambush van Matteo di Pascale een aanrader.
Op zoek naar de getijden
Het hoofdstuk over kritisch denken belicht de twee denksystemen en verschillende biases. Voor een uitgebreide beschrijving daarvan verwijs ik naar de recensie van het boek ‘De irrationele organisatie’.
Carolien roept op om ons niet te laten misleiden door de golven, maar om op zoek te gaan naar de getijden. Zo kunnen we patronen en grotere bewegingen ontdekken en boven de waan van de dag staan. Naast het bewust zijn van hoe weinig we weten en niet klakkeloos te vertrouwen op onze overtuigingen, bieden waarden een stevig kompas om op terug te vallen. Weten waarom je iets wil en waartoe, haalt je uit de waan van de dag en de illusie van urgentie.
Kippenvel-checklist
Commitment is vrijwillig, maar niet vrijblijvend, stelt Carolien. Elk mens is zelf verantwoordelijk om eigenaarschap te nemen over zijn eigen doelen, houding en gedrag. Commitment is niet iets wat we van buitenaf kunnen ‘maken’. Een mens verantwoordelijk maken voor het welzijn, werkgeluk en motivatie van een ander mens is intrinsiek onjuist en onmogelijk.
Goedbedoeld dragen we managers op: Keep people involved. Keep people interested. Keep people inspired. Het geeft valse macht aan de leidinggevende (je kunt financiën en spullen managen, maar geen mensen) en maakt de medewerker navenant machteloos en afhankelijk (want een ander bepaalt voor jou hoe jij geïnspireerd, gemotiveerd en ontwikkeld wordt). Willen we dat onze medewerkers initiatief en verantwoordelijkheid nemen, dan moeten we de locus of control leggen en laten waar het hoort.
Het hoofdstuk over commitment biedt een kippenvel-checklist (het is een veel leukere benaming voor de ‘Why’ van Simon Sinek):
- Wat is mijn waarom? Wat vind ik echt belangrijk in mijn leven en werk? Welke impact wil ik maken met mijn werk?
- Ben ik er klaar voor?
- Heb ik een plan dat flexibiliteit toelaat?
- Wat is mijn eerste, kleine stap?
- Wat is het kleinst mogelijke ding dat mijn project vooruithelpt?
Menswaardig organiseren
Wil je succesvolle teams, dan is psychologische veiligheid onmisbaar. In psychologisch veilige teams voelen teamleden zich comfortabel om hun mening te uiten, vragen te stellen, fouten toe te geven en nieuwe ideeën te delen zonder angst voor straf of afwijzing.
Terecht wijst de auteur op de feedbackparadox. Psychologische veiligheid is niet synoniem aan alles met de mantel der liefde bedekken. Veiligheid vraagt juist om radicale openhartigheid: eerlijke feedback, fouten toegeven, leren met en van elkaar. Je uitspreken vraagt om lef, want de rotte vis op tafel leggen roept vaak angst op voor afwijzing en uitsluiting. De opmerking ‘Er wordt vaak geschreven over feedback geven, maar minder over feedback vragen’ wordt verder niet uitgediept, maar geeft aanleiding voor reflectie op de zin en onzin van feedback. Graag verwijs ik voor een kritische beschouwing van het fenomeen feedback -en vooral hoe het wél effectief werkt – naar het boek No more feedback van Carol Sanford.
Het hoe en waarom van feedback geven, komt uitgebreid aan bod met het Prepare-clear-care-model. Het is een zorgvuldig, uitvoerig stappenplan om feedback zo effectief mogelijk te maken.
Voor de impactmakers
Met haar boek hoopt Carolien hoop te brengen. Haar boodschap is: ons brein is zo uitzonderlijk bedraad en heeft zo’n enorm leer- en ontwikkelpotentieel, dat in het voortrazende landschap van technologie en AI juist onze menselijkheid het grootste verschil maakt. Precies met de opgesomde C-skills. Wees nieuwsgierig, wees creatief en kritisch, weet wat jou drijft en ga moedig voor wat er voor jou toe doet. Doe dat met radicale openhartigheid en compassie en wees bereid om te blijven leren.
Haar oproep richt ze vooral aan leidinggevenden en jongeren: de impactmakers in organisaties én van de toekomst.
Van opgeklopte slagroom naar een shockproof-fundament
Een wendbare organisatie worden die klaar is voor de toekomst: het is de oneliner in veel strategische plannen, vacature- en aanbestedingsteksten. Vaak is het helaas net slagroom: meer opgeklopte lucht dan stevige inhoud. Het boek C-level mindset (affiliate) – bijzonder slim, helder, empathisch én praktisch geschreven – biedt zowel de theoretische kennis als praktische handvatten aan alle professionals die organisaties besturen, adviseren en ondersteunen. Zodat zij op hun beurt slim, degelijk en praktisch kunnen bouwen aan shockproof-organisaties.
Over de auteur
