Niet iedereen snapt B1-niveau: maak je tekst begrijpelijk [3 tips]

Schrijf je eindelijk volgens de regels op B1-niveau, begrijpt nog een deel van je doelgroep de tekst niet. Dat kan maar zo gebeuren. Als je op B1-niveau schrijft, heb je 80% van de bevolking in de pocket. Dat is een mooie score, maar zo’n 20% (3,5 miljoen mensen) begrijpt jouw tekst of formulieren (nog) niet. Toch kun je een groot deel (6%) van hen goed bereiken als je weet waar je rekening mee moet houden.

Over welke groep heb ik het?

In Nederland hebben 1,1 miljoen mensen een lichte verstandelijke beperking (LVB) of zijn zwakbegaafd. Hun IQ ligt tussen de 50 en 85. Zij draaien gewoon mee in de maatschappij en maken ook gebruik van de diensten in de (semi-) publieke sector, het onderwijs of de zorg.

Hun beperking heeft invloed op het verwerken van informatie. Vergelijk het met een situatie waarin je met je beste ‘schoolfrans’ een vraag stelt aan een vriendelijke Fransman. En hij vervolgens in hoog tempo tegen je begint te ratelen. Hoe prettig zou het zijn als de man na elke zin even zou stoppen? Dat geeft jou de tijd om te bedenken wat je precies gehoord hebt en hoe je het kunt vertalen.

Daarna houdt mijn vergelijking op. Want bij de meeste mensen ontstaat er vervolgens – al dan niet bewust – een razendsnel verwerkingsproces van de informatie met een conclusie of beslissing als resultaat. Dit is niet het geval bij mensen met een LVB. Niet alleen denken zij langzamer, zij hebben ook moeite met associëren en het generaliseren van informatie. Wat voor ons logisch lijkt, hoeft het dus voor hen niet te zijn. Plannen, problemen oplossen: het valt allemaal niet mee voor hen.

Hoe bereik je deze 1,1 miljoen mensen met een LVB? Ik deel 3 tips.

1. Deel de informatie in kleine stappen

• Kies vaker voor een beslisboom met maximaal 3 opties per keer in plaats van een groot overzicht met alle keuzes. En zorg dat je na elke keuze een nieuw scherm hebt met de volgende keuze.
• Maak bij langere teksten korte en overzichtelijke alinea’s. Bied deze per alinea aan.
• Wees je bewust dat de lezer niet altijd over voldoende (voor)kennis beschikt. Je kunt dit oplossen door een link met ‘Wat is…?’ naar uitleg van het begrip te plaatsen.
• Deel de informatie zo concreet mogelijk. Je kunt dit doen met een knop ‘meer uitleg’.

2. Schrijf nog eenvoudiger dan op B1-niveau

In eerdere artikelen op Frankwatching kun je lezen hoe je duidelijke teksten kunt schrijven op B1-niveau. Voor mensen met een LVB moet het nog een stapje eenvoudiger, namelijk op A2-niveau. Onderstaand enkele richtlijnen:

Algemeen

• Vermeld alleen de hoofdzaken: het onderscheiden van hoofd- en bijzaken is namelijk lastig voor deze doelgroep.
• Houd de tekst kort: de concentratieboog van de doelgroep is vaak kort.
• Maak korte zinnen (gebruik 7 tot 9 woorden) en gebruik steeds dezelfde zinsopbouw.
• Eén onderwerp of idee per zin (dus geen bijzinnen).

Let bij het kiezen van je woorden op de volgende zaken

• Gebruik woorden uit het dagelijks leven, dus geen moeilijke woorden of abstracties. Kan het niet anders? Leg deze woorden dan uit. Kies woorden die je ook tegen een 10-jarige zou gebruiken.
• Gebruik geen beeldspraak. Mensen met een LVB hebben vaak de neiging woorden letterlijk op te vatten.
• Vermijd woorden met meer dan drie lettergrepen, tenzij ze alledaags zijn (bijvoorbeeld ‘tandenborstel’).
• Gebruik niet meer dan één verwijswoord (die, dit, dat, daar) per zin.
• Gebruik positieve taal, dus niet ‘Het is niet makkelijk’, maar ‘Het is moeilijk’.
• Vermijd overbodige zinnen of woorden als verschillende, bepaald of diverse: ze leiden af van de kern die je wil communiceren.
• Gebruik woorden consequent, dus geen synoniemen, ook al val je in herhaling.

3. Bied informatie op verschillende manieren aan

Informatie wordt vaak beter begrepen en onthouden als je gebruikmaakt van meerder zintuigen. Ondersteun tekst daarom met eenvoudig beeldmateriaal en zorg voor een voorleesknop en voldoende contrast op de pagina. Dat laatste is ook nodig voor de mensen die slechtziend of laaggeletterd zijn. Ook het gebruik van een video is een optie. Zorg dan wel dat het tempo in de video laag is en las pauzes in, waarin de ontvanger de informatie kan verwerken.

Nog niet uitgelezen?

Hieronder deel ik nog een aantal websites met informatie of tools om eenvoudig te schrijven.

• Lezenenschrijven.nl
• Taalvoorallemaal.com
• Test hier het taalniveau van je tekst
• Test hier het taalniveau van een woord
• Recent artikel in het NRC over waar mensen met een LVB tegenaan lopen
• Een website om snel mensen met een LVB herkennen en weten hoe je hen kunt benaderen
• Diepgaandere kennis over LVB

Succes met het begrijpelijk maken van jouw tekst!