Smartpen in het onderwijs

Wat kun je in het hoger onderwijs met de smartpen? Bezitten in de toekomst alle studenten hun eigen smartpen? Wisselen ze voortaan allerlei audiofragmenten met elkaar uit? Zal deze pen de student feedback gaan geven op de manier waarop hij zijn aantekeningen maakt en rangschikt? Zal de student voortaan niet zijn docent maar zijn pen als eerste aanspreekpunt voor vragen beschouwen? In deze bijdrage testen we de smartpen en zijn functies.

Wat is een smartpen?

Met de Livescribe smartpen kun je alles opnemen wat je hoort en opschrijft. De pen maakt audiobestanden van wat je hoort, die je op elke willekeurige plek kunt linken aan je aantekeningen. Wie zo’n audiofragment wil terugluisteren, hoeft alleen maar het geschreven trefwoord in zijn of haar aantekeningen aan te wijzen. De pen vertelt je vervolgens het verhaal achter het trefwoord, zie ook deze demo-video. Voor deze recensie testen we de smartpen van het Amerikaanse Livescribe.

Hoe ziet-ie eruit?

Zo op het oog ziet het er gewoon uit als een dikke pen. Hij ligt lekker in de hand en schrijft ook prima. Als je het niet weet, heb je niet direct door dat hier iets bijzonders aan de hand is. De pen is aan de bovenkant is voorzien van een minuscuul, maar goed leesbaar en verlicht display. De microfoon en luidspreker zijn in de pen ingebouwd.

De Pulse Smartpen gebruik je met een kladblok met speciaal papier. Dit papier wordt ingezet om de positie op het papier bij te houden (met behulp van een ingebouwde infraroodcamera). Het speciale papier is voorzien van puntjes en heeft A4-formaat. Onderaan staan de knopjes ‘record’, ‘pause’ en ‘stop’ afgedrukt, net als bij de ouderwetse bandrecorder. Je kunt er bovendien mee springen naar vorige of volgende fragmenten, je kunt naar een specifiek moment in de opnamen toe, je kunt bookmarks aanmaken en daarin scrollen, je kunt het tempo versnellen of vertragen en je kunt het volume verhogen of verlagen.

En hoe staat het met het gebruiksgemak?

De smartpen is direct te gebruiken, ook zonder handleiding. Ook het gebruik van het speciale papier spreekt eigenlijk voor zich. En voor het geval je toch vragen hebt, is een heldere handleiding, afgebeeld op hetzelfde kladblok dus altijd bij de hand. Jammer genoeg is het niet goed mogelijk om aantekeningen om te zetten naar tekst, bijvoorbeeld als word-document. Je kunt dit wel proberen met additioneel aan te schaffen software, maar het herkennen van een handschrift verloopt bepaald niet vlekkeloos.

De aantekeningen die je maakt, kun je exporteren als een plaatje (in bestandsformaten als bmp, jpg of pdf). De koppeling met audio blijft dan in stand.

Nadeel van de pen is dat je speciaal papier nodig hebt. Dit papier is voorzien van puntjes: een zogenaamd grid van microdots. Het patroon van die puntjes is nodig om de exacte locatie te kunnen vaststellen, zodat de juiste audio aan het juiste gekrabbel kan worden gekoppeld. Zoals te verwachten valt, is de aankoop van dit papier vrij duur. Ik heb het papier gekopieerd en grappig genoeg werkt het dan ook prima. Je kunt het papier bovendien zelf printen, maar dat heb ik niet geprobeerd.

De versie met 2 GB geheugen heeft ruimte voor 200 uur opnametijd. Er worden ook oordopjes met ingebouwde microfoons meegeleverd. De benodigde software (de Livescribe Desktop) is te downloaden. Hiermee kun je al je aantekeningen terugvinden en delen (via de Livescribe-website). Op dit moment is de pen in Nederland verkrijgbaar voor 237 euro.

Hoe werkt het?

Stel, je bent student en volgt een college. De docent vertelt over ‘Vygotsky’. Zodra hij begint, druk je op ‘record’. Terwijl hij praat, noteer je ‘Vykotsky’. Zodra hij klaar is, druk je op ‘stop’. Terug in de trein naar huis kijk je de trefwoorden op je aantekeningenblok nog even na. Je vraagt je af wat de docent ook al weer vertelde over ‘Vygotsky’. Je drukt met je pen op het trefwoord en je luistert naar de bijgehorende opname. Omdat de docent langzaam spreekt, verhoog je het tempo enigszins. Dit verhoogt je concentratie. En om de andere mensen in de trein niet te storen, heb je de bijbehorende oortjes in gedaan.

https://www.youtube.com/watch?v=D0M7MnR6YOE

Colleges volgen

Feit is helaas dat de meeste mensen aantekeningen maken door eerst te luisteren en daarna een samenvatting op te schrijven. Het gebruik van deze pen daarbij werkt dan alleen wanneer je al op ‘play’ drukt wanneer de docent met het betreffende onderwerp start, en pas op ‘stop’ drukt wanneer zowel de docent als jijzelf klaar zijn met het onderwerp.

Na een paar keer uitproberen blijkt daarom dat het vooral werkt bij docenten die hun colleges goed structureren en na elk onderwerp eventjes hun mond houden. Het helpt ook wanneer je zelf gewend bent om veel structuur aan te brengen in je aantekeningen.

Interviews afnemen

Voor deze test heb ik ook enkele interviews afgenomen. In vergelijking met het afnemen van interviews met een gewone pen zonder opname trok ik de volgende conclusies:

• De smartpen biedt de gelegenheid om minder aantekeningen te maken waardoor je beter kunt luisteren naar de ander. Het is daarom vooral prettig wanneer het een complex interview is. De uitwerking zal nauwkeuriger zijn, maar iets tijdrovender omdat je geneigd bent veel fragmenten opnieuw te beluisteren. In dat geval kun je tijd besparen door het tempo te versnellen.
• Het gebruik van een gestructureerde vragenlijst (en gestructureerde gesprekspartner) helpt om later specifieke fragmenten terug te vinden. Als je een bepaald fragment toch niet snel kunt vinden met behulp van de trefwoorden, is het alsnog snel gevonden door te springen naar vorige of volgende fragmenten. Het voordeel van de smartpen ten opzichte van een memorecorder bij het afnemen van interviews is dat fragmenten veel makkelijker teruggevonden worden.

Bedenk overigens wel dat je, net als bij andere opnamen, altijd om toestemming zult moeten vragen voor de opname.

Mogelijkheden voor het hoger onderwijs

Ik zie de volgende mogelijkheden:

• Maken van aantekeningen tijdens een hoorcollege, lezing of presentatie;
• Afnemen van interviews;
• Notuleren tijdens een overleg. Dit lijkt me vooral prettig wanneer de notulist geen kennis heeft van de inhoud van het overleg;
• Uitwisselen van aantekeningen (met koppelingen naar audiofragmenten) door studenten onderling of door docent/ student;
• Geven van feedback op presentaties. Denk bijvoorbeeld aan de docent en medestudenten die feedback geven op de presentatie van de student. De feedbackgever kan dan zijn aantekeningen noteren en de student kan terugluisteren op welk fragment van zijn presentatie de feedback betrekking heeft;
• Gesproken teksten in bijvoorbeeld Spaans, Chinees of Arabisch vertalen naar een andere taal. Dit schijnt nu al mogelijk te zijn, maar ik heb er geen ervaring mee.

Interactieve intelligente pen

Livescribe heeft interessante ambities met deze pen. De pen moet in staat zijn te interpreteren wat je opschrijft en daar feedback op geven. Zo kun je nu al bepaalde e-mailadressen noteren op het speciale papier. Zodra je dat synchroniseert, opent je mailprogramma zich en vertaalt je aantekening in een mail gericht aan dat adres.

Ook is het de bedoeling dat de smartpen in de tijd steeds slimmer wordt en dus op termijn als een soort woordenboek kan gaan fungeren. Als een gebruiker bijvoorbeeld wil weten wat een bepaald woord betekent, hoeft hij alleen maar ‘define’ te schrijven gevolgd door het woord. De pen zoekt het woord op in ‘zijn geheugen’ en vertelt je de betekenis, aldus Technology Review.

Op die manier wordt de pen steeds interactiever en intelligenter. “I wanted to make the pen itself interactive and give you feedback, so that as you’re writing on paper, the pen could interpret what you’re doing and then tell you something about it,” aldus Livescribe CEO Jim Marggraff. “That opens up a whole new way of interacting with paper, because effectively, the pen and the paper become a computer.”

Zo heb ik het gebruik van de smartpen op dit moment nog niet ervaren, maar het zijn interessante toekomstbeelden. En kun je de pen dan ook inzetten om anderen mee te laten leren? Kan een docent in de toekomst zijn studenten een bepaalde pen geven die hen feedback geeft en waar ze vragen aan kunnen stellen? Kan de pen je wijzen op aantekeningen die sterk verschillen van de aantekeningen van medestudenten bij hetzelfde audiofragment?

Conclusie

Concluderend zie ik de volgende plus- en minpunten:

Pluspunten

• Gebruik kost weinig inwerktijd, snel inzetbaar.
• Handig bij het uitwerken van complexe gesprekken/ colleges
• Delen van aantekeningen is eenvoudig
• Zoeken in fragmenten uit gesprekken/ colleges is makkelijk
• Studenten met een auditieve leerstijl kunnen alles auditief herhalen en hoeven niet onnodig aantekeningen te maken

Minpunten

• Aantekeningen zijn niet eenvoudig om te zetten naar tekstbestanden.
• Aantekeningen maken in de vorm van samenvattende zinnen is lastiger, omdat dan vaak pas op ‘stop’ wordt gedrukt als de spreker al met het volgende onderwerp bezig is. De gemaakte aantekeningen beperken zich daarom snel tot korte trefwoorden.

Ik verwacht niet dat studenten binnenkort massaal met smartpennen colleges bezoeken. Maar voor wie veel met één of meer van de bovenstaande toepassingen in het onderwijs te maken heeft, kan ik de smartpen zeker aanraden. Denk bijvoorbeeld aan een team met verschillende docent-onderzoekers die regelmatig complexe interviews moeten afnemen. Zo’n team heeft de kosten van de smartpen er snel uit. Ik denk daarom dat de smartpen een handig tool kan zijn binnen (en buiten) het hoger onderwijs.

Maar.. waarom is de smartpen eigenlijk getest?

Aanleiding tot het testen van de e-reader is dat SURFnet/ Kennisnet de ontwikkelingen op het gebied van mobiliteit wil blijven volgen. Een van deze ontwikkelingen is de komst van de grote verscheidenheid aan mobiele devices met innovaties in interactie. Om die reden test een groepje van 5 personen in opdracht van SURFnet en Kennisnet een vijftal mobile devices. Ik ben een van hen en als onderwijskundige richt ik me vooral op de didactische toepassingsmogelijkheden. Eerdere bijdragen gaan over de e-reader en de edu apps van de iPhone en iPod.

Meer recensies:

• Pierre Gorissen
• Margreet van der Berg
• PCM
• Computer Totaal (met dank voor enkele van bovenstaande afbeeldingen)
• Bright.nl