Waarom je als spreker een microfoon moet gebruiken

De redenen om geen microfoon te gebruiken zijn vrij standaard. Je bent niet gewend om je eigen stem te horen, je denkt dat het niet nodig is, je weet niet precies hoe je een microfoon moet gebruiken en je denkt wellicht dat het te formeel is. Deze redenen zijn eenvoudig te ontmaskeren, maar waarom zijn ze dan toch zo hardnekkig?

Er is een aantal goede redenen om juist wel een microfoon te gebruiken:

• Ten eerste, je stem is waarschijnlijk niet zo luid als je denkt. Ook lukt het de meeste mensen niet om dit hun hele presentatie vol te houden.
• Ten tweede, sommige leden van het publiek zeggen wellicht dat ze je kunnen horen, maar doen dat niet. Ze vinden het lastig om toe te geven dat ze dat niet kunnen, nadat ze in het begin hebben aangeven dat ze dit wel konden.
• Daarnaast zijn er veel mensen met gehoorproblemen, die dat niet willen toegeven, want dan voelen ze zich oud. Zij denken wellicht dat zij de enige zijn die problemen hebben om jou te horen, en spreken zich dus niet uit.

Het is een vreemd fenomeen tijdens kleine tot middelgrote evenementen wanneer een spreker het podium betreedt en een microfoon aan hen wordt uitgereikt. “Oh, ik heb geen microfoon nodig. Ik heb een luide stem!” zeggen ze zelfverzekerd, terwijl ze de microfoon wegwuiven.

Inderdaad, ze beginnen sterk. “Kan iedereen me horen?” schreeuwen ze. Toehoorders knikken. De spreker gaat vervolgens verder met het geven van een hele presentatie, zonder microfoon.

Het stemconfrontatie-effect

Als je spreekt en je eigen stem in je hoofd hoort, hebben de botten en weefsels van je hoofd de neiging om de trillingen van de lagere frequenties te versterken. Voor jezelf klinkt je stem meestal voller en dieper dan hij in werkelijkheid is. De klank van je eigen stem is anders als je je eigen stem hoort terwijl je spreekt dan wanneer je je eigen stem hoort in een opname.

Dat verklaart de blijvende populariteit van talentenjachtprogramma’s, zoals Idols, The voice of Holland‎, Holland’s Got Talent, en X Factor. Maar ook de vaak teleurstellende prestaties van de deelnemers.

Het betekent echter ook dat je stem door een microfoon anders klinkt. Zo vonden Clyde Rousey en Philip Holzman dat in eerste instantie slechts 38% van de mensen opnames van hun eigen stem kon herkennen. Je eigen stem klinkt dan dus onbekend. Dit kan leiden tot het stemconfrontatie-effect: het voelt onplezierig als je je eigen stem door de luidsprekers hoort.

Als je zo bent als de meeste mensen, dan vind je het niet fijn geconfronteerd te worden met je eigen stem en daardoor gebruik je liever geen microfoon.

We overschatten onszelf en anderen

Als spreker denken we dat een microfoon niet nodig is. Ons vertrouwen in ons eigen kunnen is groter dan onze objectieve prestaties. Met andere woorden: we hebben te veel zelfvertrouwen (Engels: overconfidence) dat iedereen ons verhaal kan horen en volgen. We overschatten onszelf. We denken dat we duidelijker en luider praten dan we werkelijk doen.

Het helpt daarbij niet dat we zelf precies weten wat we willen vertellen. We gaat ervan uit dat anderen ons verhaal net zo goed kunnen volgen als wij zelf en dat ze dus dezelfde achtergrond en begrip delen dat wij hebben. Psychologen noemen dit de kennisvloek. We overschatten anderen. We denken dat anderen dezelfde informatie hebben als wij hebben.

Een experiment uit 1990 van Elizabeth Newton illustreert de kennisvloek. Een groep proefpersonen werd gevraagd om bekende liedjes met hun vingers te tikken, terwijl een andere groep de liedjes probeerde te herkennen. Wanneer de tikkers gevraagd werd te voorspellen hoeveel van de getikte liedjes herkend zouden worden door de luisteraars, schatten ze dat altijd te hoog in. De tikkers waren zo vertrouwd met het liedje dat ze tikten dat ze ervan uitgingen dat luisteraars het deuntje gemakkelijk zouden herkennen.

Je wil gêne voorkomen

Als je niet precies weet hoe je een microfoon moet gebruiken, dan wil je dit waarschijnlijk niet laten blijken. Het zou iedereen immers direct opvallen als je de zender van je microfoon niet soepel aan je kleding bevestigt of als je de microfoon te dicht bij je mond houdt. Deze neiging dat hun aarzelingen en onhandigheid door het publiek als opvallend en storend wordt ervaren, is een vorm van het spotlighteffect.

Zo ging dit ook met studenten in een experiment van psycholoog Tom Gilovich. Hij vroeg studenten om een T-shirt aan te trekken van Barry Manilow; geen populaire zanger onder deze studenten. Vervolgens voegden zij zich bij andere studenten om een vragenlijst in te vullen. De onderzoekers zorgden dat de studenten met het Barry Manilow-shirt te laat binnen kwamen en vestigden de aandacht op deze personen. Vervolgens werden zowel de studenten in de klas als de studenten met het Barry Manilow-shirt gevraagd een schatting te maken van het percentage studenten dat de persoon op het T-shirt had herkend. De T-shirtdragers dachten dat het rond de 50 procent lag. In werkelijkheid had slechts 25 procent van de studenten Barry Manilow herkend.

Dus de studenten dachten dat zij veel meer werden opgemerkt dan in werkelijkheid het geval was. Ze dachten dat ze meer in de spotlight stonden.

Goed gedrag doet volgen … en slecht gedrag ook

Een microfoon kan een beetje formeel overkomen. Presentatoren, politici en zangers treden op voor groot publiek. Voor hen is het gebruiken van een microfoon de ongeschreven regel. Zij kunnen zich zonder microfoon niet verstaanbaar maken. Het is de norm voor hen.

Voor veel sprekers op kleine tot middelgrote evenementen is het spreken zonder microfoon vaak de norm. Als de vorige spreker geen microfoon gebruikt, dan zal een volgende spreker dit voorbeeldgedrag volgen. Na enkele sprekers is het een traditie geworden om zonder microfoon te spreken.

Gebruik de microfoon!

Het is één ding om te weten waarom je geen microfoon wil dragen. Maar hoe zet je jezelf ertoe om toch een microfoon te gebruiken? Hieronder deel ik voor elk van de besproken psychologische barrières mijn eigen ervaringen en tips:

1. Het stemconfrontatie-effect

Vroeger vond ik het vreselijk mijn eigen stem te horen. Door de microfoon klonk mijn stem hol, hoog en snel. En zo klinkt mijn stem nog steeds. Maar als ik zonder microfoon spreek, dan klinkt mijn stem voor anderen ook zo. De klank van mijn stem is voor anderen precies hetzelfde zonder microfoon als met microfoon.

Het maakt voor anderen niet uit. Dus voor mij maakt het tegenwoordig ook niet meer uit: ik ben eraan gewend geraakt.

2. De kennisvloek

Wat mij hier het meeste bij helpt is om de voorbeelden zo concreet mogelijk te maken. Illustraties en concrete voorbeelden helpen bij het overbrengen van complexe informatie. Ik probeer het publiek te betrekken door praktische situaties te gebruiken die gemakkelijker te begrijpen zijn.

Regelmatig test ik begrip. Dat doe ik door vragen te stellen, maar ook door interactieve elementen toe te voegen. Ik gebruik vaak een online tool zoals Mentimeter of Kahoot om het begrip bij iedereen te testen. Vervolgens vraag ik een aantal mensen wat ze hebben geantwoord en waarom. Op basis daarvan kan ik een goede inschatting maken of het publiek mijn boodschap begrepen heeft.

3. Spotlighteffect

Ik heb vaak te veel slides en gedurende de presentatie sla ik er meestal wel een paar over (zonder hierover wat te zeggen). Ik verwachtte altijd na afloop vragen over wat voor interessante onderwerpen ik over had geslagen tijdens de presentatie, maar dat is mij werkelijk nog nooit overkomen. De meeste mensen zal het niet eens opgevallen zijn.

Als presentator vallen je aarzelingen en onhandigheid zelden op. Neem gewoon even de tijd om de microfoon goed te installeren. Start met een kalm uitgesproken groet om te testen of de microfoon goed zit en hoe luid jouw stem uit de boxen komt.

4. Normen

Anderen doen vaak wat ze denken dat de meeste mensen doen: als anderen geen microfoon gebruiken, dan is dat blijkbaar wat hier gebruikelijk is. Dat betekent nog niet dat dit ook het beste gedrag is. Het is het beste om een microfoon te gebruiken.

Uiteindelijk komt het gebruik van de microfoon neer op etiquette. Het is een manier om respect en overweging voor je publiek te tonen. Zorg ervoor dat je boodschap elk oor bereikt, waardoor iedereen kan profiteren van wat je te zeggen hebt. Zodra je aan de kracht van de microfoon gewend bent, zal je nooit meer zonder willen. En je publiek ook niet.