De Digital Fairness Act tegen digitale manipulatie: dit verandert er

De Digital Fairness Act komt eraan, wetgeving die onder andere dark patterns wil aanpakken. Wat gaat er precies veranderen en wat betekent dit concreet? Na het lezen van dit artikel ben je op de hoogte.

De Digital Fairness Act (DFA) is een belangrijke volgende stap in de Europese Unie om consumenten te beschermen tegen onethische digitale praktijken. Dit voorstel, dat in 2026 wordt verwacht, wil manipulatieve technieken zoals dark patterns, verslavende interfaceontwerpen en misleidende influencer marketing aanpakken. Het bouwt voort op bestaande regelgeving zoals de Digital Services Act (DSA) en Digital Markets Act (DMA), maar richt zich specifiek op de bescherming van de consument in het digitale domein.

Waarom is dit belangrijk voor jou?

Digitale diensten en platforms spelen een steeds grotere rol in ons dagelijks leven. Van social media en e-commerce tot streaming en gaming: overal worden psychologische technieken gebruikt om je aandacht vast te houden en beslissingen te sturen. De DFA wil ervoor zorgen dat deze technieken eerlijk blijven en dat consumenten niet onbewust worden gemanipuleerd. Dit betekent meer transparantie, eenvoudigere abonnementsopzeggingen en bescherming tegen misleidende reclames.

Hoe is de DFA ontstaan?

De EU werkt al langer aan het modernisering van consumentenrechten. De New Consumer Agenda uit 2020 benoemde al problemen zoals dark patterns en misleidende personalisatie. De COVID-19-pandemie versnelde de digitalisering, waardoor het belang van regelgeving nog urgenter werd. Uit een evaluatie in 2024, de Digital Fairness Fitness Check, bleek dat bestaande wetgeving bepaalde risico’s niet voldoende afdekte, zoals geavanceerde gedragstracking en verslavende ontwerpelementen.

Ondanks de DSA en DMA bleven sommige problemen bestaan. De DSA richt zich bijvoorbeeld vooral op contentmoderatie en platformverantwoordelijkheid, terwijl de DMA focust op marktconcurrentie. Maar consumentenpsychologie en interfaceontwerp vielen grotendeels buiten de bestaande kaders. De DFA wil hier verandering in brengen door duidelijke regels te stellen voor eerlijk digitaal ontwerp.

Wat gaat er veranderen?

1. Strengere regels tegen manipulatieve interface-ontwerpen

De DFA verbiedt ontwerptechnieken die gebruikers onbewust beïnvloeden om ongewenste keuzes te maken, zoals:

• Valse urgentie: nep-timers en lage voorraadmeldingen die onterecht druk zetten om te kopen.
• Confirmshaming: schuldgevoel oproepen bij het afwijzen van een aanbod (bijv. “Nee, ik wil geen korting en betaal liever meer”).
• Moeilijke opzegprocedures: abonnementen makkelijk afsluiten, maar ingewikkeld opzegbaar maken.

Daarnaast wordt emotionele manipulatie via AI-gestuurde personalisatie verboden. Dit betekent dat platforms je emoties niet mogen exploiteren om je langer betrokken te houden, bijvoorbeeld door angst of eenzaamheid uit te buiten.

2. Striktere regulering van influencer marketing

Influencers moeten voortaan duidelijk aangeven wanneer content gesponsord is, met verplichte visuele markeringen zoals een zwart-witte #ad-indicator. Ook wordt het verboden om risicovolle producten, zoals cryptocurrency, zonder waarschuwingslabels te promoten bij kwetsbare groepen zoals minderjarigen.

3. Aanpak van digitale verslaving

Veel platforms gebruiken technieken uit de gokindustrie om gebruikers zo lang mogelijk vast te houden. De DFA verbiedt:

• Oneindig scrollen zonder pauzes.
• Willekeurige beloningen (zoals lootboxes in games).
• Autoplay-functies bij video’s en muziekstreaming.

Voor gamingplatforms komen er verplichte pauzes bij langdurig gebruik en een functie die de geschatte speeltijd toont.

Hoe wordt dit gehandhaafd?

De Europese Commissie krijgt een nieuw toezichtsorgaan dat bedrijven kan verplichten om hun algoritmes en ontwerpkeuzes te laten controleren. Dit orgaan krijgt de bevoegdheid om:

• Real-time toegang te eisen tot de algoritmische systemen van platforms.
• Boetes tot 6% van de wereldwijde omzet op te leggen bij overtredingen.
• Design audits uit te voeren voordat nieuwe functies live gaan.

Bovendien krijgen consumenten het recht op een begrijpelijke uitleg over hoe algoritmes hun keuzes beïnvloeden. Dit betekent dat bedrijven transparant moeten maken welke data ze gebruiken en welke alternatieven mogelijk waren geweest.

De Amerikaanse Federal Trade Commission (FTC) heeft al vergelijkbare regels tegen dark patterns. Zo kreeg Fortnite een boete van $245 miljoen aan Epic Games (ontwikkelaar van Fortnite) in maart 2023 voor het gebruik van dark patterns om gebruikers te misleiden tot het doen van aankopen.

Wat betekent dit concreet?

• Voor bedrijven: de kosten voor aanpassing worden geschat op €8-12 miljard, waarvan het grootste deel naar het herontwerpen van interfaces gaat. Kleinere bedrijven krijgen een overgangsperiode van 24 maanden.
• Voor consumenten: de EU verwacht dat consumenten jaarlijks €23 miljard besparen door minder impulsaankopen, eenvoudigere opzegprocedures en minder tijdverlies door misleidende interfaces.

Discussiepunten en uitdagingen

Techbedrijven vrezen dat strikte ontwerpregels innovatie kunnen belemmeren. Zij pleiten voor testomgevingen waarin nieuwe interfaceconcepten tijdelijk zonder strenge regels geëvalueerd kunnen worden. Anderzijds zijn er ethische vragen over hoe ver platforms mogen gaan in het analyseren van gebruikersemoties en of regulering dit effectief kan beperken.

Wat kun jij verwachten?

De komende jaren zullen bepalend zijn voor de DFA. Belangrijke mijlpalen zijn:

• Q2 2025: publieke consultatie over de wet, waarbij duizenden reacties van belanghebbenden worden verwacht.
• Eind 2025: eerste behandeling in het Europees Parlement.
• Maart 2026: definitief voorstel en onderhandelingen tussen EU-instellingen.

Andere landen, zoals Canada en Brazilië, kijken al naar de EU als voorbeeld.

Digital Fairness Act: een nieuwe standaard

De Digital Fairness Act zet een nieuwe standaard voor eerlijk digitaal ontwerp en consumentenbescherming. Door manipulatieve technieken aan banden te leggen en transparantie te vergroten, wil de EU de machtsbalans tussen platformen en gebruikers herstellen. Hoewel er nog veel discussie zal zijn over de praktische uitvoerbaarheid, biedt de wet een stap richting een digitaal ecosysteem waarin eerlijkheid en autonomie centraal staan.

Wat vind jij?

Zie jij deze wet als een positieve ontwikkeling? Denk je dat bedrijven zich hier makkelijk aan kunnen houden, of verwacht je weerstand? Laat het weten in de reacties!

Home < De Digital Fairness Act tegen digitale manipulatie: dit verandert er