Jouw auteursrecht geschonden? Onderneem deze 5 stappen

Heb je creatief werk gemaakt, dan heb je daar auteursrecht op. Als een ander daarmee aan de haal gaat is dat niet alleen heel frustrerend, maar het raakt ook jouw positie in de markt. Opeens lijk jij niet meer zo uniek. ‘Zie het als compliment’, is soms niet voldoende als geruststellende gedachte. Maar wanneer pak je het dan wel aan en hoe?

Stap 1: bepaal hoe creatief jouw werk is

Allereerst moet je goed weten of er auteursrecht op jouw werk rust. Hoe unieker en creatiever het is, hoe sterker je staat.

Een idee kan ook uniek zijn en als iemand jouw idee overneemt, kan dat ervoor zorgen dat je klanten misloopt. Dat wil je dus absoluut niet hebben. Maar op een stijl of idee rust geen auteursrecht. Alleen op de specifieke uitgewerkte versie daarvan.

Heb je (veel) gebruik gemaakt van generatieve AI bij het tot stand brengen van jouw werk? Dan is nog maar de vraag of je auteursrecht op dat AI-werk hebt. Er moet namelijk sprake zijn van voldoende menselijke inbreng en menselijke creativiteit.

Maar heb je voldoende zelf gedaan én was het voldoende creatief, dan heb je auteursrecht op dat werk en kun je door naar de volgende stap.

Stap 2: verzamel bewijs

Dit had ook stap 1 kunnen zijn. Je hebt namelijk maar één kans om dit goed te doen. Als de tijd verstrijkt, verdwijnt je bewijs mogelijk ook.

Ga dus nog niet je teleurstelling op social media delen of al een boze mail of DM sturen naar de inbreukmaker. Denk zelfs niet vriendelijk te zijn en even op te bellen, omdat jullie er vast samen uit gaan komen. Misschien verandert de inbreukmaker namelijk in de tussentijd het werk net een klein beetje, waardoor het lastiger wordt om de inbreuk aan te kunnen tonen. Dat, terwijl je het werk nog steeds teveel op dat van jou vindt lijken en je er commercieel nog last van hebt.

Archiveer de website in Wayback machine, maak goede screenshots, download wat er te downloaden valt en ga desnoods tegen al je principes in en schrijf je in voor de nieuwsbrief om aan die weggever te komen, als daar mogelijk ook een inbreuk plaatvindt. Zelfs als je er iets voor zou moeten kopen, zou het verstandig kunnen zijn om dat te doen. Dit noemen ze dan een ‘proefaankoop’.

Verzamel liever teveel dan te weinig. De meest gemaakte fout is dat screenshots bijvoorbeeld maar een deel van het scherm laten zien, waardoor je niet meer kunt achterhalen waar de inbreuk heeft plaatsgevonden.

Stap 3: is het echt een inbreuk?

Soms heb je ergens wel commercieel last van, maar is het toch geen inbreuk. Op hoge poten in de pen klimmen, om er later achter te komen dat je geen schijn van kans maakte. Dat is niet alleen een heel vervelend gevoel en zonde van je tijd, maar het komt je reputatie ook niet bepaald ten goede.

Check dus of er niet slechts een stijl of idee is overgenomen. Heeft iemand misschien alleen dezelfde feiten gebruikt, maar het juist heel anders geformuleerd? Is jouw afbeelding niet gekopieerd, maar embed? Of heeft iemand misschien op de juiste manier gebruik gemaakt van uitzonderingen op het auteursrecht, zoals het citaatrecht (dan kan met teksten, maar ook met afbeeldingen, video of muziek) of de parodie of meme? Of was het misschien slechts een incidentele verwerking waar je ook niets tegen kunt doen?

Bedenk hierbij ook waar de inbreuk plaats heeft gevonden. Je hebt namelijk recht op bescherming van je auteursrecht in het land waar de inbreuk is gepleegd. Online is dat dus eigenlijk over de hele wereld, maar het grootste deel van de schadevergoeding kun je halen in het land waar de content op gericht was. Dat betekent soms ook dat je juist meer uitzonderingen moet accepteren, of juist niet. Zo speelt bij fair use in de Verenigde Staten mee of het werk commercieel is gebruikt, terwijl dat in Nederland niet uitmaakt. Tegelijkertijd is fair use ook een breder begrip dan alle losse uitzonderingen die we in Nederland kennen.

Laat je niet misleiden door social media

Veel mensen denken nog steeds dat je ‘je rechten kwijt bent’ als je iets op social media plaatst. Dat is niet waar en het is ook nooit waar geweest.

Je geeft bij eigenlijk alle sociale media min of meer dezelfde licentie om jouw werk wereldwijd zeer breed te mogen gebruiken. Dat betekent dat je ook andere gebruikers binnen het platform bepaalde rechten geeft om de content binnen dat platform te gebruiken. In bijna alle gevallen is dat nog geen recht om het werk ook nog buiten dat platform te mogen gebruiken.

Zo mag Brazilian marketing meestal ook alleen maar door gebruik te maken van de remix-mogelijkheden binnen een platform. En anderen mogen jouw content dus wel delen door gebruik te maken van de technische mogelijkheden van het platform zelf, zoals de deelknoppen en andere bewerkingsmogelijkheden, maar jouw content eerst downloaden en daarna weer uploaden mag niet. Dat is een inbreuk. Bij de meeste platformen kun overigens via je privacyinstellingen beperken hoe jouw content gebruikt en verspreid mag worden binnen het platform.

Stap 4: bepaal je doel

Wat wil je bereiken? Dat hangt wellicht ook af van hoe groot de inbreuk is en wie hem gemaakt heeft. Tel daarbij op wat de schade in de toekomst nog zou kunnen worden.

Heb je er eigenlijk niet veel last van, dan kun je besluiten niets te doen of alleen de ander te melden dat er eigenlijk sprake is van een inbreuk, maar je het voor deze keer door de vingers ziet. Of je waagt er een belletje aan in de hoop dat de inbreuk op die manier toch stopt. Als dat niet gebeurt is het misschien niet zo erg.

Wil je wel echt dat de inbreuk stopt? Dan moet je overwegen het wat formeler aan te pakken. Iedereen zegt wel graag dat een telefoongesprek al wonderen doet, maar het aantal inbreukmakers dat oprecht excuses maakt en de inbreuk stopt is schaars. Meestal krijg je vooral een hoop smoesjes over je heen. Dan ben je met een schriftelijke discussie niet slechter af en staan alle argumenten tenminste op papier, zodat daar later geen gedoe over kan ontstaan.

Misschien wil je juist wel schadevergoeding? Dan wordt de aanpak natuurlijk een stuk serieuzer en moet je eerst zelfs bepalen wat de schade werkelijk is. Is dat de winstafdracht van de inbreukmaker? Verdien je zelf normaal gesproken geld door licenties uit te geven, dan kun je dat bedrag gebruiken. Zet niet te laag in, want je kunt nooit meer omhoog. Maar houd het wel realistisch en ga niet willekeurig bedragen verzinnen. Als jij opeens €9000,- voor een foto vraagt, waar je normaal hooguit nog €150,- voor zou krijgen, dan neemt de inbreukmaker liever het risico dat je een rechtszaak begint.

Stap 5: neem contact op

Als je weet wat je doel is, weet je ook op welke manier je contact op kunt nemen.

Ga je voor de meer formele weg, vergeet dan vooral niet eerst op te schrijven wat jouw rechten zijn, welk voorstel je wellicht nu al doet om er gezamenlijk met een minnelijke schikking uit te komen en welke deadline ze krijgen om aan de schikking te voldoen.

Krijg je namelijk voor dat moment geen reactie, dan weet je dat je een aangetekende brief kunt versturen of er een jurist bij kunt betrekken. Zonder deadline is de kans te groot dat iemand zegt er heus nog wel op te reageren, maar daar nog niet de gelegenheid voor heeft gehad. Zorg wel dat de termijn redelijk is. Van een ernstige inbreuk mag je best verlangen dat deze op korte termijn al gestaakt wordt, maar geef mensen wel tenminste een week, of liever nog 2, de tijd om te reageren op de rest van je brief.

Het is over het algemeen verstandig om in eerste instantie te proberen er zelf uit te komen door een sommatiebrief te sturen waar alle benodigde informatie in staat. Dat helpt vaak al voldoende. En als het niet meteen wordt opgelost, opent dit vaak wel het gesprek, zodat jullie er samen nog uit kunnen komen.

Een rechtszaak is kostbaar en zelfs bij winst krijg je tegenwoordig niet meer je volledige proceskosten toegekend van de kantonrechter. Is je schadevergoeding laag, dan kan dus zelfs het winnen van een rechtszaak je geld kosten. Zorg er daarom liever voor dat je zelf het probleem al op kunt lossen, zonder er een jurist bij te hoeven halen.

Gelukkig heb je net dit artikel gelezen en kom je dus al een heel eind!

Laat niet over je heen lopen

Als ik ergens een cursus of presentatie geef, krijg ik standaard de vraag wat het risico is. Mensen zoeken graag de grens op van wat mag of gaan er zelfs overheen als de pakkans klein is.

Eerst waarschuwen bij een inbreuk is niet nodig. Dat zou immers ook betekenen dat iedereen gratis andermans content mag gebruiken, tot het moment dat ze gepakt worden. Terwijl rechthebbenden dan telkens tijd en geld moeten investeren om de inbreuken op te sporen en de waarschuwingen uit te sturen.

Natuurlijk hoef je echt niet elke inbreuk hard aan te pakken, maar laat alsjeblieft ook niet zomaar over je heen lopen. Informeer de ander in elk geval over de inbreuk, zodat die persoon kan leren over auteursrechten en de grenzen daarvan. Dan kan de onwetendheid op den duur in elk geval niet meer het (slappe) excuus zijn voor de vele inbreuken die we online zien.