What’s next in deep tech: blockchain, metaverse, NFT’s & meer

Bij de een zitten we nog helemaal high op de piek, bij anderen gedesillusioneerd in het dal. Door de vele ontwikkelingen die er elke dag bijkomen binnen de vele nieuwe deep-technologieën, is het soms lastig om nog de leuke ‘nice to haves’ te onderscheiden van wat écht praktisch nut en positieve impact heeft. In dit artikel geef ik de laatste ontwikkelingen binnen de technologieën, rondom de zomer.

Laatst zat ik met een journalist te kijken naar praktisch gebruik van de metaverse, AI en crypto. Het is bijna onmogelijk om alle ontwikkelingen bij te houden. De ‘signals’ uit de ‘noise’ te onderscheiden. Kijk naar blockchain, waar binnen een van de 10 belangrijkste ontwikkelingen, ook weer 10 ontwikkelingen spelen. Binnen ‘tokanisatie’ zien we NFT’s, RWA’s, Solbound Tokens. Binnen AI zien we al meer dan 12.000 gave tools.

Sommige technologieën die vandaag de dag heel erg in de belangstelling staan, zoals AI en robotica, bestaan al sinds de jaren ’50. Maar de afgelopen jaren zijn door een paar belangrijke gebeurtenissen de ontwikkelingen razendsnel gegaan:

1. De wereld is steeds meer gedigitaliseerd, mede versneld door corona, waardoor mensen vaker online zijn en openstaan voor nieuwe digitale ervaringen.
2. Er zijn enorme investeringen gedaan in deze technologieën door zowel publieke als private sectoren, wat de ontwikkeling en adoptie heeft versneld. Vooral tijdens corona is er zo ongekend veel geld bijgekomen (doordat centrale banken dit bijdrukten), wat zijn weg heeft gevonden in zowel het financieren van nieuwe startups, als bestaande bedrijven.
3. De toegenomen wereldwijde connectiviteit via internet en mobiele apparaten heeft een groter publiek bereikt en geïnformeerd over deze nieuwe technologieën. De afgelopen 10 jaar zijn er 3 miljard mensen bijgekomen met internettoegang.
4. Verhalen over succes en winst in de crypto-markten, doorbraken in AI zoals ChatGPT en visies van toonaangevende bedrijven op een 3D-toekomst in de metaverse hebben bijgedragen aan de hype en publieke belangstelling.
5. De beschikbaarheid van enorme hoeveelheden data en de toegenomen rekenkracht hebben de ontwikkeling en toepassing van AI en machine learning waanzinnig versneld.
6. Verbeteringen in VR en AR hebben het idee van de metaverse een heel stuk realistischer en aantrekkelijker gemaakt voor zowel consumenten als bedrijven.

Het afgelopen jaar zag ik de toon op veel events waar ik zelf sprak, die ik bijwoonde of zelf organiseerde, echt veranderen. Minder futuristic views, meer verhalen over praktisch nut en impact. De high van de hype voorbij en focussen op mogelijkheden en ontwikkelingen binnen en met de nieuwe technologieën.

Metaverse

Het gaat de volgende industriële revolutie een ongekende boost geven. Volgens mijn collega’s van het World Economic Forum zijn steeds meer bedrijven bezig met de metaverse. De ontwikkelingen gaan sneller, door zowel de snelle ontwikkelingen van en convergentie met AI. Maar ook het inzicht in het praktische nut heeft inmiddels 92% van de ondervraagde bedrijven wereldwijd dusdanig geënthousiasmeerd dat ze de technologie al hebben geïntegreerd of er momenteel mee bezig zijn.

Laatst mocht ik op de High Tech Campus een groot event hosten rondom deep tech, waar ook veel werd gesproken over de metaverse. Meta liet zien hoe dit wordt gebruikt door partijen als Pfizer. Philips liet hier zien wat voor gave metaverse-omgevingen zij al hebben gebouwd, die bijvoorbeeld al worden ingezet door verschillende ziekenhuizen.

Vision Pro

De revolutionaire Vision Pro bril van Apple bleek de afgelopen tijd geen succes. De productie ervan werd gehalveerd en er wordt gewerkt aan een goedkopere variant. Ik las veel berichten van mensen die het als argument gebruikten dat de metaverse een ‘spookstad’ was en zelfs ‘aan een stille dood is gestorven’. Maar dit wordt steeds gebaseerd op het aantal verkochte VR-headsets.

De brede analyse van het World Economic Forum laat ook duidelijk zien, dat dit voor nu vooral B2B-oplossingen zijn. De technologie wordt voornamelijk intern gebruikt voor het maken van ‘virtual twins’. Volgens KLM zorgt het gebruik van de Vision Pro voor minder kostbare fouten in het onderhoud van de vliegtuigen. Autofabrikant Porsche zet het nog veel breder in binnen bijvoorbeeld het ontwerpen van nieuwe auto’s. Dit soort organisaties kopen een aantal headset, maar uiteraard niet gelijk voor elke medewerker. Als je dus afgaat van het totaal aantal verkochte headsets, dan lijkt het alsof er helemaal niks gebeurt in de technologie.

Nieuwe lanceringen

Dat een partij als Google zeer recent ook weer nieuw leven heeft geblazen in haar metaverse-ambities, door recent een grote partnership aan te gaan met een leverancier van VR-headsets, is voor mij ook een interessant signaal. De eerdere ambities van het bedrijf, die zich doorvertaalde in de Google Glass, wordt nog steeds als een van de grootste tech-flops gezien van de afgelopen eeuw.

Ook Microsoft lanceerde op haar jaarlijkse developers-congres allerlei nieuwe functionaliteiten (onder de noemer ‘Windows Volumetric Apps’) om Quest headset makkelijk te verbinden met Windows-applicaties.

Daarnaast wordt er ook nog steeds druk gewerkt aan de adoptie door consumenten. Meta focust zich nu op het aanbieden van klaslokalen in de metaverse, nadat onderzoek uitwees dat studenten veel betere resultaten behaalden in een virtueel klaslokaal, vergeleken met een fysieke.

Convergentie

By far de grote volgende stap binnen al die bijzondere technologieën waar we niet meer om heen kunnen, is in mijn optiek de convergentie ervan. Het samensmelten en samenwerken, wat het geheel nog heel veel krachtiger maakt. We zien dit al op verschillende manieren: crypto’s en NFT’s die de metaverse sterker maken, AI die blockchain-code checkt op fouten. Maar bijvoorbeeld ook IoT-sensoren, waar AI de big data van analyseert en automatisch drones aanstuurt om op het juiste moment en de juiste plek onkruid te wieden en gewassen te besproeien.

AI en blockchain/crypto

Een van de verregaande convergenties momenteel, zie ik op het vlak van AI en blockchain/crypto. AI geeft ongekende mogelijkheden, maar brengt ook kopzorgen met zich mee. Gebruikers maken zich bijvoorbeeld zorgen over hun privacy en vragen zich af of AI-systemen wel eerlijk en open zijn. Ook is er angst dat de macht over AI in de handen van een klein groepje techreuzen komt. Hier zie ik steeds meer initiatieven ontstaan, vanuit blockchain/crypto-land, om deze uitdagingen aan te gaan.

Ze kunnen zorgen voor meer transparantie en decentralisatie van AI-systemen door de controle te verdelen over een netwerk van nodes. Zogenaamde ‘smart contracts’ op de blockchain kunnen AI-processen automatiseren en onpartijdig uitvoeren. Cryptografische technieken helpen bij het beschermen van gebruikersgegevens, zodat ze niet gestolen kunnen worden. Tokeneconomieën, gebaseerd op cryptocurrencies, kunnen een mooie stimulans geven voor echt ethische AI-ontwikkeling en -implementatie.

Ook binnen de convergentie vindt zelfs convergentie plaats: 3 van de grootste projecten op het snijvlak van AI en blockchain/crypto hebben aangekondigd een ‘Superintelligence Alliance’ te gaan vormen. Fetch.ai, SingularityNET en Ocean Protocol zijn samen al 7,5 miljard dollar waard en willen flink inzetten op het onderzoek en de ontwikkeling van artificial superintelligence (AGI). De projecten zetten zich voornamelijk in op het democratiseren van zowel de toegang tot data, als AI in het algemeen.

De Europese Unie gaat in rap tempo digitaal

In lijn met de ‘antiwegkijkwet’, de Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CSDDD) die vorig jaar werd aangenomen in het Europese Parlement, is hard gewerkt aan een Digitaal Product Paspoort (DPP). Dit is een soort digitale identiteitskaart voor producten. Het vertelt je alles over een product: waar het vandaan komt, waarvan het gemaakt is en hoelang het mee kan gaan. Het doel is om mensen meer inzicht te geven in wat ze kopen en om spullen langer te gebruiken.

DPP en blockchain

Voor dit DPP wordt blockchain gebruikt. Dit zorgt ervoor, dat de informatie veilig wordt opgeslagen en gedeeld, zonder dat iemand er zomaar mee kan knoeien. Het zorgt ervoor dat de informatie over producten betrouwbaar is en gemakkelijk te volgen is door de hele keten heen, van maker tot koper.

Een gaaf voorbeeld hiervan is het AURA-consortium. Dit is een groep van luxe merken die samenwerken, opgericht door LVMH. LVMH bezit bekende merken zoals Louis Vuitton, Dior, en Hennessy. Deze merken gebruiken blockchain om hun klanten te laten zien dat hun producten echt zijn en niet nep.

• Bij Louis Vuitton kun je met je smartphone de echtheidscode van een tas scannen om te zien waar en wanneer de tas is gemaakt en welke materialen zijn gebruikt.
• Dior past het toe op parfums, waarbij klanten de herkomst van zeldzame ingrediënten kunnen nagaan, zoals waar de rozen van een bepaald parfum zijn gekweekt.
• Voor Hennessy cognac kun je de hele reis van druif tot fles volgen: je ziet wanneer de druiven zijn geoogst, hoe lang de cognac heeft gerijpt en wanneer hij is gebotteld.

Deze technologie helpt de merken om de echtheid en kwaliteit van hun producten aan te tonen, vervalsingen tegen te gaan en het vertrouwen van klanten te vergroten.

Mobiele betalingen

Digitale betalingen zijn big business. Al zijn de transactiekosten soms klein, de veelheid ervan zorgt ervoor dat er per jaar volgens McKinsey meer dan $2 triljoen en over 3 jaar mogelijk zelfs meer dan $3 triljoen wordt verdiend door partijen als PayPal, Visa en reguliere banken, aan al die transacties. Aan alle kanten zie je technologische ontwikkelingen, die proberen een graantje mee te pikken van deze alsmaar stijgende trend.

Bedrijven willen werken met crypto’s

De afgelopen jaren heb ik hier al een paar keer op Frankwatching geschreven over zogenaamde ‘stablecoins’. Stabiele cryptovaluta die altijd dezelfde waarde houden. De afgelopen weken zag ik nog veel meer ontwikkelingen voorbijkomen van ook bekende, traditionele bedrijven die met crypto’s aan het werk willen gaan. Het hoofd blockchain van Vodafone wereldwijd, zat bij mij op het podium van de Dutch Blockchain Days te vertellen hoe de telecomgigant cryptowallets wil integreren in simkaarten. De andere telecomgigant T-Mobile wil gebruikers een maandelijkse Bitcoin cashback gaan geven. Technologiegigant Sony heeft om nog onbekende redenen een cryptocurrency exchange gekocht.

Maar voor mij de gaafste ontwikkeling op dit gebied, is die rondom messagingapp Telegram. De afgelopen maand zat ik met een van de werknemers van deze app hun nieuwe virtuele portemonnee uit te proberen ter voorbereiding van een event. Ik heb nog nooit zo makkelijk en zo snel geld overgemaakt naar iemand anders. Meta probeerde eerder al zo’n wallet (Novi) te lanceren en integreren in onder andere WhatsApp, maar dat project werd door zeer hevige tegenwerking van wet- en regelgevers wereldwijd, in de ijskast gezet.

Nog meer ontwikkelingen

Recent maakte een van de grootste cryptovalutabeurzen wereldwijd (Coinbase) het mogelijk om via socialmedia-kanalen, zoals WhatsApp en Telegram, heel makkelijk stablecoins te sturen. Maar deze nieuwe mogelijkheid van Telegram spant wel echt de kroon. Volgens de oprichter kunnen softwareontwikkelaars ook makkelijk applicaties bouwen bovenop deze virtuele portemonnee, die beschikbaar wordt voor de 900 miljoen gebruikers. Die mogelijkheid heeft inmiddels al voor meer dan 700(!) apps gezorgd. Het platform heeft de ambitie om de komende jaren 30% van de gebruikers de wallet te laten gebruiken.

Telegram heeft minder last van overheden, omdat het volgens verschillende overheden, waaronder de Nederlandse, simpelweg niet reageert op hun vragen. Inmiddels is de EU al wel met hen in gesprek rondom de DMA en ik ben benieuwd of de digitale portemonnee mag blijven bestaan.

Crypto

In een eerdere trendblog schreef ik al uitgebreid over alle gave ontwikkelingen binnen cryptovaluta. Na een diep dal, zit de industrie weer in een positieve fase. Dat is niet alleen te danken aan alle gave technologische ontwikkelingen, zoals DePin (waar ik hier eerder over schreef), maar ook de steeds grotere interesse vanuit traditionele investeerders. Recent onderzoek van KPMG laat zien dat 40% van de institutionele investeerders inmiddels is blootgesteld aan crypto. De CEO van de grootste vermogensbeheerder sprak zich hier recent ook heel positief over uit:

Ik ben ontzettend positief over de levensvatbaarheid van bitcoin op de lange termijn – BlackRock-CEO Larry Fink

Toch blijven de meeste gave ontwikkelingen binnen cryptovaluta onzichtbaar. Afgelopen maand organiseerde ik de Dutch Blockchain Days (het grootste event voor blockchain/crypto in Nederland) en had talloze experts bij mij op het podium. Zij praatte mij en het publiek bij over alle ontwikkelingen. De hoogste baas van Mastercard op het gebied van crypto, vertelde al hoe het de 3 miljard eigenaren van de bekende creditcards stap voor stap liet kennismaken met crypto.

Maar zoals ik eigenlijk bij elke technologie denk; de beste technologie is onzichtbaar voor de gebruiker en doet gewoon wat het moet doen. We maken al lange tijd gebruik van technologieën als AI, blockchain, machine learning, IoT en VR. Vaak zonder dat we het echt doorhebben. De maker van de Bitcoin-infrastructuur in El Salvador nuanceerde dat beeld door te vertellen over de grote impact die crypto heeft op het Zuid-Amerikaanse land. Daar voelen bewoners wel echt de dagelijkse impact op hun leven.

Verschillende benaderingen van overheden

Het blijft ook interessant om de verschillende benaderingen van overheden te zien. De Europese is goed op weg met de invoering van een zeer uitgebreide wet- en regelgeving die eind dit jaar volledig van kracht is. Zo werd de bekendste stablecoin (Tether) al verboden, omdat het niet voldoet aan de wet. Dit terwijl de tweede stablecoin (Circle) juist een vergunning kreeg voor haar dienstverlening. De CEO van Circle voorspelde dat in de komende 10 jaar 10% van de wereldeconomie via stablecoins kan gaan lopen.

In Amerika verloren of stopten de beurswaakhond (SEC) rechtzaken tegen cryptopartijen. Het grote wachten is daar op de lancering van een nieuwe, zogenaamde ETF (Exchange-Traded Fund) voor de op een na grootste crypto: Ethereum. Dit is een beleggingsfonds dat op de beurs verhandeld wordt en dat de waarde van Ethereum volgt, waardoor beleggers blootstelling krijgen aan de cryptocurrency zonder deze direct te hoeven bezitten. De lancering van de vorige ETF, voor Bitcoin, zorgde voor ongekende prijsstijgingen tot recordniveaus en maakte die ETF zelfs tot de meest succesvolle (van de 1400 wereldwijd) ooit.

NFT’s zijn dood en blijven verbazen

2 jaar geleden werden non-fungible tokens (NFT’s) een wereldwijde sensatie dankzij hun snel stijgende prijzen en de brede media-aandacht. Toen de markt echter instortte, schreven velen NFT’s af als een voorbijgaande trend en verklaarden ze ze dood. Dit oordeel bleek echter voorbarig. De onderliggende technologie van NFT’s blijft zich wereldwijd verspreiden en hele industrieën transformeren.

De NFT-industrie heeft echt waanzinnig veel tijd en middelen geïnvesteerd in de ontwikkeling, het testen en het lanceren van nieuwe gave mogelijkheden met de technologie. Hoewel sommige markten voor NFT’s momenteel meer dan 90% in waarde zijn gedaald, is het in mijn optiek een vergissing om NFT’s af te schrijven als een voorbijgaande hype. NFT’s vertegenwoordigen een manier, geen product. Wat is er nodig om eigendommen in een digitale wereld te verhandelen? Eigendomsrechten.

Eigendom en authenticiteit

NFT’s bieden een manier om eigendom en authenticiteit te certificeren en brengen vele voordelen van blockchaintechnologie met zich mee, zoals interoperabiliteit, veilige overdracht en verificatie. Het tokaniseren van bezittingen neemt momenteel heel rap toe. Bank of America schreef in een rapport dat tokenisatie de hele bestaande financiële infrastructuur zou kunnen transformeren. De efficiëntie zou kunnen verhogen, de kosten zouden kunnen verlagen en de supply chains zouden geoptimaliseerd kunnen worden. Een rapport van de Boston Consulting Group eerder dit jaar schatte dat de markt voor tokenized assets zou kunnen groeien tot $16 biljoen.

RWA’s

De grootste beweging die ik hier binnen zie, is Real World Asset tokanisatie. RWA’s verwijzen naar fysieke of tastbare bezittingen die digitaal worden vastgelegd en verhandeld op de blockchain. Volgens onderzoeken van Roland Berger en McKinsey gebeurt dat momenteel massaal met vastgoed en aandelen.

Een ander prachtig voorbeeld van Nederlandse bodem, is Carbify. Dit bedrijf heeft al meer dan een miljoen bomen geplant in de Amazone om CO2 te compenseren als bedrijf en consument. Het kreeg voor haar ‘carbon debits’ die op de blockchain worden geplaatst ook al een unieke certificatie van de Verenigde Naties.

De ontwikkelingen blijven doorgaan

Als deze blog gepubliceerd wordt, dan zijn er waarschijnlijk alweer talloze gave nieuwe ontwikkelingen bijgekomen. De ontwikkelingen gaan sneller dan ooit. We bevinden ons in mijn optiek nog maar aan het begin van een tijdperk waarin blockchain, AI, de metaverse en andere deep technologieën de wereld fundamenteel zullen veranderen.

De snelheid en omvang van deze vooruitgang zijn ongekend, met elke dag nieuwe doorbraken en toepassingen die onze manier van leven, werken en communiceren transformeren. We zijn wat dat betreft nog maar net begonnen.