Voorjaarsschoonmaak: 8 schraptips voor jouw tekst

Er zullen weinig schrijvers zijn die het motto ‘schrijven is schrappen’ niet kennen. Het begon allemaal met het gelijknamige boek van Godfried Bomans dat in 1989 verscheen. Zo’n 35 jaar later is het motto – hoe cliché misschien ook – nog steeds een inspiratie voor schrijvers, waaronder ikzelf. Maar is schrappen echt zo belangrijk? Zo blijft er toch niets van je tekst over?

Integendeel, als je het op de juiste manier doet zal het je tekst alleen maar ten goede komen. Ik dit artikel leg ik uit waarom schrappen belangrijk is, voor welke teksten dit geldt en welke tips je kunt toepassen om te schrappen. Voor je het weet schrap je als een echte pro!

Waarom is schrappen belangrijk?

In de gemiddelde roman is het nergens voor nodig om woorden of zinnen te schrappen. Als we een boek lezen zijn we er namelijk op ingesteld om een lang verhaal te lezen. Ik vind het zelfs heerlijk als een schrijver bloemrijke taal gebruikt. Het helpt om me een goed beeld te vormen van wat zich afspeelt.

Zoeken we online naar informatie? Dan hebben we totaal geen zin om ellenlange teksten door te ploegen om te vinden wat we zoeken. Het liefst hebben we binnen een paar muisklikken bingo. Elke tekst die we tegenkomen onderwerpen we aan een vluchtige scan. Als we niet in één oogopslag zien wat we zoeken zijn we weer weg. En ja, daar moet je als tekstschrijver op inspelen. In dit geval kom je niet weg met lange zinnen vol poëtische beschrijvingen. Straight to the point is het devies. Hoe? Daarvoor geef ik je 8 tips.

8 schraptips

De eerste versie van mijn teksten schrijf ik zoals ze in me opkomen. Daarna begint het echte werk eigenlijk pas, want die eerste versie is nog lang niet optimaal en eigenlijk altijd langer dan nodig. Schrappen dus, maar dat is moeilijker dan het lijkt. Met mijn tips help ik je hopelijk een flink eind op weg!

1. Vermijd passief taalgebruik

Je herkent passief taalgebruik bijvoorbeeld aan vormen van de hulpwerkwoorden ‘worden’ en ‘zijn’ in combinatie met een voltooid deelwoord, zoals in deze zin:

• De factuur wordt op de eerste maandag van de maand verzonden.

In deze zin is de ‘factuur’ het onderwerp. Beter is:

• Wij verzenden de factuur op de eerste maandag van de maand.

Hier is ‘we’ het onderwerp in plaats van ‘de factuur’. De aangepaste versie leest fijner en voelt minder afstandelijk doordat duidelijk is wie de factuur verzendt.

Ook een door-bepaling kan een signaal zijn dat je te maken hebt met een passieve zin, zoals hier:

• Het artikel werd gelezen door duizenden mensen.

Dit kun je aanpassen naar:

• Duizenden mensen lazen het artikel.

2. Val niet in de herhaling

Ik zie het vaak in teksten van anderen, maar betrap mezelf er soms ook op als ik een tekst nalees: twee keer hetzelfde zeggen in andere woorden. Bijvoorbeeld door eerst een opsomming te plaatsen en het dan nog een keer te verwerken in de lopende tekst.

Probeer het gebruik van ‘kortom’ ook te vermijden, want als je dit gebruikt kun je er donder op zeggen dat daarna informatie komt die je al eerder hebt vermeld, maar dan in andere woorden. Kijk dus kritisch naar je eigen teksten om herhaling te voorkomen, want na één keer begrijpen je lezers het wel.

3. Schrap overbodige bijvoeglijke naamwoorden

Het is natuurlijk niet verboden om bijvoeglijke naamwoorden te gebruiken in je tekst, maar kijk wel of ze echt iets toevoegen. In ‘felle zon’ en ‘hoge flat’ kun je ze prima achterwege laten, want lezers weten wel dat de zon fel is dat een flat hoog is. Bij ‘zwart overhemd’ of ‘enthousiaste leerling’ kan dit anders zijn, mits het relevant is voor wat je wil vertellen.

4. Beperk het aantal bijwoorden van graad

Dit zijn woorden als heel, ontzettend, zeer en enigszins. Uit onderstaand voorbeeld blijkt dat je vaak prima zonder kunt.

• De voorzitter was zeer blij met de uitkomst van de ledenvergadering.
• De voorzitter was blij met de uitkomst van de ledenvergadering.

5. Gebruik niet te veel hulpwerkwoorden

Bij de eerste tip zijn al twee hulpwerkwoorden aan bod gekomen: worden en zijn. Er zijn er nog een aantal die je soms beter kunt vermijden, zoals kunnen, mogen, zullen, willen, moeten en gaan. De belangrijkste twee vind ik ‘zullen’ en ‘kunnen’, want die kom ik met regelmaat tegen:

• Als u een aanvraag doet zullen wij binnen twee werkdagen een offerte versturen.
• Door onze snelle werkwijze kunnen wij veel tijd besparen.

Deze zinnen pas je eenvoudig aan naar:

• Als u een aanvraag doet versturen wij binnen twee werkdagen een offerte.
• Door onze snelle werkwijze besparen wij veel tijd.

6. Vervang lange woorden of constructies voor kortere exemplaren

Dan moeten ze wel dezelfde betekenis hebben, uiteraard. Met betrekking tot en op het gebied van kun je bijvoorbeeld gerust overslaan. Ook zie ik te allen tijde en door middel van nog te vaak voorbijkomen. Wat is er mis met ‘altijd’ en ‘met’?

7. Gebruik geen dubbele ontkenningen

Hier laat ik het voorbeeld voor zich spreken.

• De receptioniste die ons ontving was niet onaardig in de omgang.
• De receptioniste die ons ontving was hartelijk.

8. Schrap niet te veel

Huh? Het advies is toch juist om wél te schrappen? Dat klopt, maar ga er niet te veel met de botte bijl doorheen. Je boodschap moet wel goed overkomen bij je lezers. Heb je ergens een praktijkvoorbeeld van gegeven ter illustratie? Dan kun je die schrappen, maar ga wel goed na of je lezer dit voorbeeld niet nodig heeft. Denk je van wel? Laat het dan staan.

Tot slot heb ik nog een leuke oefening voor je: kijk hoeveel woorden je uit dit artikel kunt schrappen, zonder dat de essentie verloren gaat. Benieuwd hoeveel jij er kunt wegstrepen en of dit je makkelijk afgaat met mijn tips erbij!