Uren als maatstaf? Dan is werkgeluk vooral werkgelul

Column – Ik zal maar gelijk met de deur in huis vallen, werkgeluk. Ik heb er niet zoveel mee. Ik vind het vooral werkgelul. Nu moet ik natuurlijk ook wel gelijk bekennen dat werkgeluk vaak ingaat op de zelfdeterminatie theorie (ZDT) waarbij ze de elementen van autonomie, betrokkenheid en competentie (ABC) aanhalen. En natuurlijk ben ik het daar helemaal mee eens. Ik ben zelf afgestudeerd op het onderwerp motivatie en control en zal dat niet betwisten. Werkgeluk is een hype geworden en maskeert wat er daadwerkelijk toe doet maar voorkomt fundamentele veranderingen. Het is als deo zonder douchebeurt.

Jezelf gelukkig werken

Het probleem met werkgeluk is dat we 2 dingen doen. We koppelen werk aan geluk, met het idee dat je jezelf gelukkig kan werken. We leven namelijk ook in een tijd van werkisme: ik werk dus ik ben, waar we onze status ontlenen aan het werk dat we doen. We stellen nog net niet economische waarde gelijk aan menselijke waarde, maar het scheelt niet veel.

Zelf denk ik dat we gelukkig kunnen zijn zonder de factor ‘werk’. En vervolgens vanuit die staat van zijn ons werk ook beter kunnen doen. Of zoals Shawn Achor zegt in zijn TED Talk: the happy secret to better work. Door te focussen op geluk schuiven we continu geluk achter de cognitieve horizon. Het is de als-dan redenatie die niet werkt.

Misschien dat ik hier in de discussie over werkgeluk met een werkgelukdeskundige nog wel uit kom.

Het 2e punt is wellicht nog belangrijker.

Doordat organisaties een paar keer zo’n deskundige op laten komen draven denken ze dat ze het onderwerp wel behandeld hebben, maar blijven fundamentele veranderingen uit. Het vinkje wordt gezet. Het kan zelfs zo zijn dat individuele interventies, als het gaat om werkgeluk (en indirect dus het welzijn van mensen), zelfs averechts werken. Zo blijkt uit Brits onderzoek bij 46.000 mensen. Veel interventies hadden geen effect en sommige zelfs een negatief effect.

4-daagse werkweek

En hier zit wat mij betreft ook het probleem met werkgeluk. Door de focus op geluk worden mensen ongelukkiger. We kunnen ons beter richten op de fysieke en psychologische basisbehoeften van mensen. Bijvoorbeeld door over te stappen op een 4-daagse werkweek. Onderzoeken laten zien dat mensen beter in staat zijn om werk & privé te combineren. Er is meer ruimte voor slaap en ontspanning waardoor ze het weekend niet gebruiken om te herstellen of een vakantie om op te laden.

Marieke Pepers (CPO bij NMRS) kreeg na de overstap op de 4-daagse werkweek in de enquêtes terug dat mensen nu eindelijk tijd hadden voor hun gezin, ouders of hobby. En ze zijn niet de enige.

Maar wist je ook dat tijdschaarste of tijdsarmoede daadwerkelijk een probleem aan het worden is? En dat het vaak onderbelicht wordt? Dat geldt in het bijzonder voor (jonge) ouders. Onderzoekers geven aan dat dit komt door een verouderde kijk op wat we als goede werkers zien. Goede werkers zijn werkers die lang werken. Dat geeft ambitie, betrokkenheid en loyaliteit aan. Mensen die minder lang werken worden gezien als ‘failed workers’.

As a result, there is a proliferation of ‘winner-take-all’ models of promotions in which the ‘ideal worker’ can only signal their loyalty, devotion and productivity though long work hours. Employees who deviate from the ‘ideal worker’ norm are marginalised or perceived as failed workers. These increased work time expectations contribute to the acceleration of time and thereby to increased time poverty. – Onderzoek Nature

En dit geldt in grotere mate voor vrouwen dan voor mannen, die cultureel en biologisch gezien makkelijk het ‘offer’ kunnen maken van die lange dagen en veel uren (ook al vinden we het onzinnig).

Verouderde kijk tegen mens, werk & inkomen tegen het licht houden

Als we willen dat het werkgeluk van mensen vergroot wordt, dan is het hoog tijd om die ‘mannennorm van 5 dagen en 8 uur’ tegen het licht te houden. Je snapt natuurlijk wel dat ik juist daarom mijn boek ‘Echte mannen werken 4 dagen’ heb genoemd. Hoog tijd om die verouderde kijk op mens, werk & inkomen tegen het licht te houden.

Zo tonen onderzoeken (zoals dit onderzoek en dit onderzoek) aan dat de 4-daagse werkweek beter werkt dan de 5-daagse werkweek. Het vergroot de gendergelijkheid, verlaagt verzuim en verloop en vermindert onnodige werkzaamheden. De 5-daagse werkweek houdt een verspilling van tijd in stand.

De meeste mensen kennen dit waarschijnlijk onder de wet van Parkinson, de werkvariant daarvan is dat werk zich vult met de tijd die ervoor beschikbaar is. Dat heeft met name te maken met onze afkeer van ‘idle time’, zoals in het onderzoek van Nature wordt geschreven. Hierdoor passen we ons werktempo aan, want we hebben een hekel aan verveling.

Het zal mij dan ook niet verbazen als blijkt dat veel mensen niet zozeer burn-out klachten ervaren, maar dat het bore-out klachten zijn. Het aanpassen aan een systeem waardoor onder andere uitputting en verveling ontstaat. Meer dan verveling je creatief is. En we niet kunnen voldoen aan de C van de ABC (competentie en vooruitgang ervaren).

When employees anticipated experiencing idle time, they also slowed down their work pace. This is because people dread idleness and boredom. – Onderzoek Nature

Werkgeluk = werkgelul

In mijn vorige column gaf ik aan dat we door asynchroon te werken meer tijd en energie hadden. We geven mensen de autonomie terug die zo belangrijk is voor je functioneren en zorgen ervoor dat je naar eigen inzicht en energie kan werken. De werkdag gaat immers minder om tijd, maar meer om het omgaan met je energie.

Zolang we uren als maatstaf houden is werkgeluk vooral een hoop werkgelul.