De 10 opvallendste mediamomenten van 2023 [deel 2]

Nu 2024 voor de deur staat, is het tijd voor deel 2 van de opvallendste mediamomenten van 2023. Bij het nadenken over de afgelopen maanden gaan onze gedachten natuurlijk onder andere uit naar de oorlog tussen Israël en Hamas, Oekraïne en Rusland en de Nederlandse verkiezingen. Wat waren andere opvallende mediamomenten waar we niet omheen konden? Wij zetten ze voor je op een rij.

Afgelopen zomer gaven we een tussentijds overzicht van de meest opvallende mediamomenten van 2023. Nieuwsgierig? Dan kun je hier deel 1 lezen. Op naar deel 2.

1. It’s getting hot in here…

Het is misschien lastig voor te stellen nu Kerstmis en het einde van het jaar naderen, maar een paar maanden geleden bevonden we ons nog in de heetste zomer ooit. Zo was juli met afstand de warmste maand ooit gemeten. Grote delen van de wereld ondervonden deze zomer extreme hittegolven. Hitterecords van boven de 45 graden in Zuid-Europa, langdurige hittegolven in Amerika en temperaturen boven de 50 graden in Azië.

Copernicus, het klimaatbureau van de Europese Commissie, meldde begin augustus dat de gemiddelde temperatuur uitkwam op 16,96 graden. Dat is 0,33 graden hoger dan de vorige recordmaand uit juli 2019. Hierbij rees ook de vraag: in hoeverre speelt klimaatverandering hierin een rol? Hierover heeft een groep wetenschappers zich gebogen, met de conclusie: zonder de opwarming van de aarde zou dit extreme weer in Amerika en Europa ‘vrijwel onmogelijk’ zijn geweest.

In China is de kans op zulk weer nu 50 keer zo waarschijnlijk als toen het op aarde gemiddeld nog 1,2 graden kouder was. Inmiddels zijn deze weerextremen dus helemaal niet meer zo uitzonderlijk, en moeten we ons voorbereiden op dat dit veel vaker gaan voorkomen. “Ook al stoppen we vandaag nog met het uitstoten van broeikassen, de temperatuur gaat niet meer omlaag en dus moeten we hiermee leven,” aldus de onderzoekers. Zoals Jelmer Mommers in 2022 zei: “Dit was de koelste zomer van de rest van je leven.”

2. Bye-bye blue bird

Een opmerkelijke verandering in het merk- en communicatielandschap: in juli kondigde Elon Musk aan dat Twitter voortaan door het leven gaat als ‘X’. Daarmee verdween na ruim 18 jaar het iconische Twitter-logo: de blauwe vogel. De verandering van naam en logo is niet zijn eerste ingreep sinds hij Twitter overnam. Van topmannen die aan de kant werden geschoven en het ontslaan van bijna driekwart van het personeel, tot de dubieuze verandering van het beleid rondom de blauwe vinkjes.

Waar die vinkjes eerst bedoeld waren om geverifieerde accounts van bekende personen en organisaties te herkennen, werd dat recent een icoon die gebruikers krijgen tegen betaling. Door alle ingrepen begonnen adverteerders zich zorgen te maken, onder meer over de toename van haatberichten op het platform.

In november kwam Media Matters, een non-profitorganisatie die Amerikaanse bedrijven controleert op haatzaaien, met een rapport waarin staat dat de advertenties van grote bedrijven op X regelmatig afgebeeld worden naast antisemitische en neonazistische berichten. Na aanleiding van dit nieuws kondigden onder andere een groot aantal Nederlandse bedrijven, waaronder de Nederlandse Loterij en webwinkel Bol., te stoppen met adverteren op X.

Ook journalist en mediamaker (en bovendien fervent ‘twitteraar’) Sander Schimmelpenninck, onderzocht de invloed van X op onze samenleving. Hij besloot recent te stoppen met het platform: ‘”Zolang Twitter onze democratische wetten niet respecteert en handhaaft, is dit slechts een extreemrechts prikbord gerund door een enge gek.”

3. Beso beso beso: de ongevraagde voetbalkus

Luis Rubiales, de voorzitter van de Spaanse voetbalbond, zorgde voor veel ophef na de gewonnen WK-finale tegen Engeland. Tijdens de huldiging omhelsde en kuste hij de Spaanse international Jennifer Hermoso op haar mond. “Ik vond het niet leuk”, zei de 33-jarige speelster van de Mexicaanse club CF Pachuca.

In eerste instantie verklaarde Rubiales dat het een gebaar van vriendschap en dankbaarheid was en dat we de kwestie vooral niet groter moeten maken dan die is. Later bood hij alsnog zijn excuses aan: “Ik heb een fout gemaakt, maar had geen kwade bedoelingen.”

Ondanks zijn excuses stonden de media bol van verontwaardigde en boze reacties, maar van aftreden wilde hij niets weten. De Spaanse minister van Gelijkheid, Irene Montero, deelde op X haar ongenoegen over deze kus: ‘Laten we niet doen alsof een zoen zonder toestemming iets is wat ‘gebeurt.’ Het is een vorm van seksuele agressie waar vrouwen dagelijks mee te maken krijgen. Het is iets wat we niet mogen normaliseren.

Dat is de taak van onze hele samenleving. Toestemming moet centraal staan. Alleen ‘ja’ is ja. De Spaanse voetbalsters weigerden te spelen tot de bondsvoorzitter vertrokken was, waarna de FIFA de Spaanse bondsvoorzitter schorste voor ten minste drie jaar. Hierbij heeft de Wereldvoetbalbond zelfs een langere straf overwogen vanwege de negatieve impact op de FIFA en vrouwensport die de kus heeft gehad.

4. De straat op gaan loont

Het laatste stukje van de A12 voor Den Haag werd vanaf 9 september 27 dagen lang bezet door klimaatactivisten van Extinction Rebellion (XT). De organisatie ging daarmee door totdat de regering zou stoppen met het geven van belastingvoordelen en subsidies voor het gebruik van fossiele brandstoffen (volgens het ministerie van Economische Zaken en Klimaat bedragen die subsidies tussen de 39,7 miljard en 46,4 miljard per jaar).

En met succes: 27 dagen A12-blokkade en meer dan 9.000 arrestaties verder vroeg de Tweede Kamer het kabinet met een afbouwplan te komen voor fossiele subsidies. De komende maanden zullen duizenden medestanders van XT de uitvoer scherp in de gaten houden. Zij staan klaar om opnieuw de straat op te gaan als dat nodig is.

5. Emotioneel pleidooi van Ramsey Nasr gaat viral: “Er is iets mis met de menselijkheid”

Ramsey Nasr is acteur, schrijver en zoon van een Palestijnse vader en Nederlandse moeder. Hij hield op 20 oktober in de NPO 1 talkshow Khalid & Sophie een emotioneel pleidooi over het lot van de inwoners van Gaza in de oorlog tussen Israël en Hamas. Zijn betoog ging direct viral op sociale media.

Via verschillende kanalen was de video binnen enkele dagen al miljoenen keren bekeken. En niet alleen in Nederland werd de video gedeeld. Zo plaatste ook de Amerikaanse schrijver Shaun King de video online. Nasr betoogde dat er te weinig media-aandacht is voor het leed aan Palestijnse kant. Hij vertelt dat ze ‘doorgaans per aantal’ worden genoemd. 48 doden, 1200 gewonden. Geen namen, maar nummers.

Dit geeft aan hoe wij ons mededogen verdelen. Ook Palestijnen worden levend verbrand. Nasr zei vervolgens dat er duidelijk ‘iets mis is met de menselijkheid. Die van onszelf en van een ieder die toekijkt en niet ingrijpt.’ Zo stelde Nasr, die afsloot met een wens dat iemand van de honderdduizenden Palestijnse vluchtelingen, doden en gewonden, de namen noteert. En dan avond na avond hun familieleden interviewt op nationale televisie. Dit komt neer op talloze tv-uitzendingen. Dat is absurd, maar wel eerlijk. Zijn verhaal werd ook als opiniestuk in NRC gepubliceerd.

6. The one where we all lost a friend

Op 29 oktober overleed acteur Matthew Perry. Hij is bekend van de tv-serie Friends, waar hij 10 seizoenen lang de rol van Chandler Bing vertolkte. Hij werd gevonden in zijn woning in Los Angeles. Deze week werd bekendgemaakt dat Perry is overleden aan ‘de acute effecten van ketamine’.

Friends, een serie over een vriendengroep in New York, was een van de populairste series van de jaren ’90 en de serie is nog steeds te zien op HBO Max en andere streamingsdiensten. In 2021 kwam de cast samen voor een reünie en in 2022 bracht Perry het boek ‘Friends, Lovers and The Big Terrible Thing’ uit. Hierin bekende hij jarenlang verslaafd te zijn geweest aan drugs en alcohol, waardoor hij veel van zijn Friends-tijd niet meer kon herinneren.

In de dagen na zijn dood verzamelden veel fans zich voor het appartementencomplex waar de personages zogenaamd woonden. De rest van de cast kwam twee weken na zijn dood met een gezamenlijk statement aan People: “We zijn allemaal kapot van het verlies van Matthew. We waren meer dan alleen castleden. We zijn een familie.” Matthew Perry is 54 jaar geworden.

7. Eerste mugshot ooit van oud-Amerikaanse president

De eerste mugshot (politiefoto) ooit van een oud-Amerikaans president is op 24 augustus 2023 gedeeld. Een historisch mediamoment, omdat er niet eerder zo’n foto van een (oud)president is gemaakt.

Fun fact: enkel Ulysses S. Grant kwam in de buurt, toen hij in 1872 als president werd opgepakt toen hij met zijn koets te hard door de straten van Washington reed. Trump was zelf een van de eerste die de foto deelde op X en plaatste er meteen een link naar zijn website bij om geld op te halen voor zijn verkiezingscampagne.

Laat het maar aan zijn campagneteam over om zoiets beschamends als een mugshot voor je te laten werken. Op de website zijn ook t-shirts, mokken en stickers met daarop zijn mugshot en de tekst ‘NEVER SURRENDER’ te bestellen.

8. Journalisten in Gaza

De oorlog in Gaza duurt nu twee maanden en er zijn in die periode 63 journalisten omgekomen. Dit is het hoogste aantal sinds het Committee to Protect Journalists (CPJ) in 1992 begon met het bijhouden van omgekomen journalisten in risicovolle gebieden.

Een aantal jonge journalisten in Gaza hebben ervoor gekozen om sinds het begin van de oorlog ongefilterde beelden via Instagram en TikTok te delen met hun volgers. Hierdoor zijn ze belangrijke gezichten en bronnen van informatie geworden. Zo deelde de Palestijnse journalist Motaz Azaiza (16 miljoen volgers) beelden van gewonde kinderen en bloedende mensen op straat.

Wat deze journalisten doen wordt steeds gevaarlijker. Azaiza heeft gedeeld dat hij zich nu moet richten op overleven. Journalist Bisan Owda (10 miljoen volgers) deelt updates via haar instagramkanalen en liet haar volgers recent weten ziek te zijn. Ze zegt: “Ik ben er zeker van dat ik in de komende weken, of zelfs dagen, dood zal gaan.”

9. Wilders deelt rechtse dreun uit

De PVV van Geert Wilders heeft de verkiezingen in november met ruime afstand gewonnen. De partij heeft maar liefst 37 zetels behaald en is daarmee twee keer zo groot als na de laatste verkiezingen in 2021. Wilders zegt zich milder te gaan opstellen, maar andere partijen staan vooralsnog niet te springen om met de PVV samen te werken.

Veel van zijn standpunten zijn in strijd met de Grondwet. In zijn verkiezingsspeech zei Wilders onder andere dat ‘de asieltsunami’ wordt beperkt en dat Nederlanders weer meer geld in hun portemonnee krijgen. De onverwachte verkiezingsuitslag zorgde voor veel reacties in (buitenlandse) media.

Zo schreef The Guardian een profiel over Wilders waarin hij ‘een extreemrechts boegbeeld is dat een rilling door Europa veroorzaakt, en dat de uitslag zorgt voor een politieke aardbeving’.

Ook The New York Times noemt de uitkomt één die voor schokgolven in Europa kan zorgen. The Washington Post schreef dat Wilders ‘de eerste extreemrechtse premier van Nederland zou kunnen worden’. Ook Europese media stonden vol. Zo noemde de Duitse krant Bild de verkiezingsuitslag ‘historisch’.

10. ‘Barbie is all these women. And all these women are Barbie!’

Om ons rijtje kleurrijk (lees: roze!) en positief af te sluiten: in augustus heeft de populaire film Barbie als eerste film van een vrouwelijke regisseur ooit de mijlpaal van 1 miljard dollar opbrengst gehaald.

Regisseur Greta Gerwig was ook verantwoordelijk voor het verhaal van de film. In Barbie komt de hoofdpersoon terecht in de echte wereld. De film laat verschillen zien tussen de Barbie-wereld, waar vrouwen het voor het zeggen hebben, en de echte patriarchale wereld waar mannen alle machtsposities bekleden.

Barbie geeft op een grappige en vooral slimme manier commentaar op onder andere feminisme en toxic masculinity. De film werd hierdoor in veel conservatieve kringen als ‘woke’ bestempeld. Dat is dus totaal niet ten koste van de opbrengsten en populariteit gegaan.

De film had in drie weken tijd zelfs meer geld opgeleverd dan welke andere film van filmstudio Warner Bros ooit. De studio is ‘sprakeloos dat de film beter presteert dan de meest positieve voorspellingen’.

Dit waren de – volgens ons – meest spraakmakende mediamomenten van de tweede helft van 2023. Welk moment mist er nog volgens jou?