Communicatie: dé trends & leestips voor de tweede helft van 2023

Er gebeurt een hoop op het gebied van communicatie dit jaar. Er zijn grote veranderingen gaande (zoals door artificial intelligence) en er heerst veel onzekerheid in de wereld. Hoe ga je daar als communicatieprofessional mee om? In dit artikel praat ik je bij, zodat jij na de zomer weer vol inspiratie en kennis aan de slag kunt.

• ⭐ Algemene communicatie-trends & ontwikkelingen
• 👆 Overheidscommunicatie
• ✍️ Communicatiestrategie
• 📢 PR
• 🙌 Interne communicatie
• 🏢 Communicatie op de werkvloer
• 👏 Arbeidsmarktcommunicatie
• 👀 Duidelijke ontwikkelingen

⭐ Algemene communicatie-trends & ontwikkelingen

Laten we beginnen met de algemene trends en ontwikkelingen die we in 2023 al zijn tegengekomen of voorspeld zijn voor dit jaar.

4 communicatie-trends

Logeion, de Nederlandse beroepsorganisatie voor communicatieprofessionals, stelde 4 communicatietrends samen voor 2022-2023.

• Trend 1: het speelveld voor communicatieprofessionals wordt steeds veelzijdiger én onoverzichtelijker. Er is daarom behoefte aan ontwikkelde communicatieprofessionals met overzicht en inzicht.
• Trend 2: mensen zoeken houvast in hun veilige bubbels en worden onbereikbaar. Het is daardoor erg lastig om nog gemeenschappelijke waarden en belangen te vinden. Aan ons als communicatieprofessionals de taak om wat vaker naar buiten te kijken, het sentiment in kaart te brengen en dat weer naar binnen te brengen. Communicatie kan echt het verschil maken.
• Trend 3: wantrouwen voert de boventoon. Er is behoefte aan bestuurders, politici en ondernemers die zich niet richten op beeldvorming, maar op herstel van de relatie.
• Trend 4: technologie is de nieuwe taal. Technologie is niet meer alleen voor ‘techies’, ook communicatiemensen moeten zich er in verdiepen.

Meer over deze trends en hoe je er als communicatieprofessional mee aan de slag gaat, lees je in dit artikel van mijn collega Tineke.

Trend 5: kwaliteit boven kwantiteit

Jennifer Vogels schreef in haar artikel:

In plaats van het te gaan hebben over alle nieuwe trends en ontwikkelingen voor communicatie in 2023, pleit ik ervoor dat we inzetten op het perfectioneren van onze huidige activiteiten. We gaan ons dit jaar richten op kwaliteit (boven, juist: kwantiteit).

We hebben op dit moment met zo veel tools, strategieën en automatisering te maken dat het doel van echte connecties soms een beetje verloren gaat. Het is daarom belangrijk om af en toe terug naar de basis te gaan én authentiek te zijn. Je te richten op kwaliteit boven kwantiteit.

4 wereldwijde trends

Vooruitkijken wordt steeds moeilijker, de wereld is turbulent en de uitdagingen zijn groot. Dat leidt tot onrust en onzekerheid. Onvoorspelbaarheid is daarom misschien wel een van de grootste trends, maar welke trends kunnen we wereldwijd nog meer signaleren? Sjors van Leeuwen noemt 4 wereldtrends:

• Wereldtrend 1: Onvoorspelbaarheid lijkt het nieuwe normaal te zijn en dat brengt ook onzekerheid met zich mee. Het lijkt er op dat organisaties rekening moeten houden met alternatieve toekomsten en moeten werken aan toekomstscenario’s.
• Wereldtrend 2: deze komt overeen met de ‘kwaliteit boven kwantiteit’-trend. In de dienstverlening moeten we namelijk back to basic. Het is tijd om aan klantrelaties te bouwen en kwaliteit te leveren aan de klant. En om, naast klanten, ook te investeren in medewerkers.
• Wereldtrend 3: ‘People don’t buy what you do, they buy why you do it’ zei Simon Sinek in 2009 al. Dit is nu weer extreem relevant, want bedrijven die alleen oog hebben voor winstmaximalisatie en aandeelhouderswaarde hebben nu echt afgedaan. Impact telt weer en betekenisvolle merken vallen in de smaak.
• Wereldtrend 4: organisaties moeten zich steeds sneller aanpassen aan veranderende omstandigheden. Continu verbeteren en vernieuwen, anders krijg je het moeilijk.

In dit artikel lees je meer over deze wereldwijde communicatie-trends.

De artikelen over trends voor 2023 nog even op een rij: 

• Dit zijn dé communicatietrends van 2022-2023
• Dit zijn dé online trends & ontwikkelingen voor 2023
• Communicatietrends 2023: het jaar van kwaliteit boven kwantiteit
• 4 wereldtrends voor 2023: onvoorspelbaarheid is het nieuwe normaal

👆 Overheidscommunicatie

Renata Verloop schreef in januari over 6 trends en uitdagingen voor overheidscommunicatie in 2023 (die het hele jaar nog relevant zijn). Ook in deze trends en ontwikkelingen is de rode lijn: de samenleving staat onder druk. Dus er wordt nogal wat gevraagd van de overheid.

We hebben te dealen met zaken als AI, sociale (on)veiligheid, maatschappelijke zaken met grote impact en de val van het kabinet. En bij de val van het kabinet horen ook weer tussentijdse verkiezingen, een grote uitdaging voor communicatieafdelingen bij gemeenten. Daarover zegt Renata Verloop in haar nieuwsbrief over overheidscommunicatie:

Feit is dat het voor gemeenten een extra bak werk is. Communicatie-teams zullen weer worden gevraagd het nodige aan de ‘opkomstbevordering’ te doen. Maak met elkaar een zorgvuldige afweging of dat zinvol is en hoeveel tijd en energie je daaraan wil besteden.

Een belangrijke ontwikkeling dus waar je zeker rekening mee moet houden als gemeente.

Een tikkie minder

Er zijn de laatste jaren nogal wat online kanalen bijgekomen, waardoor het voor veel organisaties voelt alsof ze op al die kanalen elke dag iets moeten posten. Steeds meer (online) communicatieprofessionals bij overheidsorganisaties beseffen dat het op social media anders moet. Er is een contentstrategie nodig, want vaak ‘doen ze maar wat’. En zo ontstaat het dat er elke week 20 posts worden geplaatst op 1 kanaal, zonder strategie.

Daar moet verandering in komen, schrijven Rico den Boer en Jasper Bons in hun artikel. Het mag allemaal een tikkie minder, mét een gerichte contentstrategie. Dat betekent:

Moeilijke keuzes maken, prioriteren, pittige discussies voeren binnen je organisatie en wellicht bestuurders die zich tekort gedaan voelen.

Makkelijk is het dus niet, maar wél noodzakelijk als je jouw socials goed voor je wil laten werken.

De artikelen over overheidscommunicatie op een rijtje:

• Overheidscommunicatie: 6 trends & uitdagingen in 2023
• Dé trend in online overheidscommunicatie voor 2023: mag het een tikkie minder?

✍️ Communicatiestrategie

Ook altijd handig, in alles wat ik in dit artikel bespreek: een goede communicatiestrategie. Heb je weinig tijd en geld? Dan wil je snel meters maken en niet te veel tijd kwijt zijn aan moeilijke analyses en ingewikkelde modellen. Een goede communicatiestrategie kan dan het verschil maken, vooral met zo’n handig canvas als in dit artikel.

Het voordeel van zo’n canvas? Het is enorm overzichtelijk. Je hoeft niet door een boekwerk te bladeren, maar ziet in één oogopslag wat er nog moet gebeuren. En het management en je collega’s ook. 😉

Zeker iets om te gebruiken in je strategie voor 2023 (of 2024)!

Crisiscommunicatie

Elke organisatie denkt weleens na over een crisissituatie. In theorie regel je dan alles goed voor als zich zo’n situatie voordoet, want een goede voorbereiding is het halve werk. Toch? Maar wat als het écht gebeurt? Je organisatie wordt gehackt en het crisiscommunicatieplan staat op de server waar je niet bij kan… help! Volgens Maarten Jansen moet je het volgende absoluut opnemen in je crisiscommunicatieplan:

• Bewaar een geprinte versie van het plan en belangrijke telefoonnummers op een veilige locatie.
• Bewaar een actueel e-mailbestand op een standalone-server.
• Wees creatief, zoek naar mogelijkheden om betrokken collega’s wél te bereiken.
• Kom fysiek bij elkaar.

In zijn artikel over crisiscommunicatie tijdens rampscenario’s stoomt de auteur je helemaal klaar met handige tips voor een daadwerkelijke crisis.

Duurzaamheidscommunicatie

Een wereldwijde crisis is de opwarming van de aarde. Tijd om je als organisatie met duurzaamheid bezig te houden dus. Maar ja, duurzaamheid is niet bepaald lichte kost. Hoe communiceer je dat?

Mirjam van Elst geeft in haar artikel 3 tips om communicatie over duurzaamheid behapbaar te maken. 3 manieren om je verhaal te vertellen. Wat ze over 1 van de manieren zegt:

Wij, communicatiemensen, moeten erover blijven vertellen. Op een positieve, constructieve manier. Praten over oplossingen, niet over problemen.

Draagvlak voor duurzaamheid creëren is dus nogal uitdagend. Nathalie Hogendoorn deelde onlangs nog 5 changemanagement-technieken die je daarbij kunnen helpen. Fijne handvatten! Interesse in duurzaamheidscommunicatie? Hou de artikelen van Nathalie dan zeker in de gaten, want dit is het eerste artikel van haar vijfluik over het verduurzamen van je bedrijf.

Communicatiestrategie-artikelen op een rijtje:

• Zo ontwikkel je een uitgekiende communicatiestrategie [handig canvas]
• Overleeft jouw crisiscommunicatie deze rampscenario’s?
• Een flinke pil: 3 tips om communicatie over duurzaamheid behapbaar te maken
• 5 technieken om draagvlak voor duurzaamheid te creëren

📢 PR

Naast veel maatschappelijke veranderingen, is er de laatste jaren ook veel veranderd in het medialandschap en in het speelveld van public relations. ANP deed onderzoek naar die veranderingen. Door belangrijke inzichten van PR-experts kwamen de volgende trends voor 2023 uit dat onderzoek:

1. Snelle technologische ontwikkelingen op een stevige basis.
2. Nuance is nodig in een sterk polariserende omgeving.
3. Toenemende fragmentatie in de media én samenleving terwijl de budgetten teruglopen.
4. Het belang van data neemt toe.
5. Belang van purposecommunicatie neemt aanzienlijk toe.
6. Kortere aandachtsspanne vraagt om andere middelen.
7. Relevantie door een persoonlijke aanpak en authentieke boodschap.

Meer over deze belangrijke inzichten lees je terug in het interessante artikel ‘Dé PR-trends van 2023 volgens bekende experts’.

De toekomst van communicatiemanagement mét AI

Over het feit dat AI volop in ontwikkeling is en we er toch echt mee zullen moeten leven, is geen twijfel meer mogelijk. AI is een enorme ontwikkeling in communicatie, ook voor PR. Dina-Perla Portnaar schreef daarover:

Omdat AI en automation de deur openen naar het wereldtoneel zullen PR-professionals voor het eerst in de geschiedenis gerichte antwoorden kunnen bieden op overweldigende demografieën en globale trends. Als ze dit goed en snel doen, kunnen ze zelfs voorlopen op de rest. Dat zit hem in de voorspellende analyses.

Artikelen over PR in 2023 nog op een rij: 

• Dé pr-trends van 2023 volgens bekende experts
• De toekomst van communicatiemanagement mét AI

🙌 Interne communicatie

Nu hebben we het nog vooral gehad over externe communicatie, maar interne communicatie is net zo belangrijk. Begin 2023 lichtte Rik Mulder 10 trends in interne communicatie voor dit jaar toe en ik moet zeggen, ik vind ze in de loop van het jaar allemaal nog herkenbaar. Herken jij ze ook?

1. We zijn nog niet klaar met hybride werken.
2. En dat hybride werken is leuk, maar hoe zit het met de digital employee experience?
3. Meeten in de metaverse: goed, dat voelt voor mij nog steeds een beetje ver weg, maar toch zijn er al grote ontwikkelingen gaande.
4. We weten inmiddels allemaal wat een enorme impact ChatGPT al heeft op ons vakgebied.
5. Trends als quiet quitting zijn er niet voor niets. Het welzijn en de mentale veerkracht van werknemers neemt af, geen goede ontwikkeling.
6. Hoe bouw je een goede bedrijfscultuur op met al dat hybride werken?
7. Authenticiteit! Niet alleen in externe communicatie dus, ook intern.
8. Werknemers moeten zich veilig voelen en zichzelf kunnen zijn. Diversiteit en inclusie is daar bijvoorbeeld onderdeel van.
9. Rekening houden met de nieuwe veeleisende generatie Z.
10. Zoals ik al eerder in dit artikel noem: de wereld is op dit moment turbulent. Maar de nieuwe generatie kan ons helpen om het allemaal met een positieve blik te bekijken.

Hybride werken

Zoals je in het rijtje hierboven al leest, is er veel gaande op het gebied van hybride werken. De meeste kantoorwerkers doen het, maar de organisatie ervan is vaak nog een rommeltje. Rik Mulder hoort er om zich heen van alles over:

Het piept en het kraakt. Slechte afstemming en alignment, gebrek aan betrokkenheid en verbondenheid, weinig kennisdeling tussen teams en stokkende innovatie.

Dat is ook terug te zien in de cijfers. De productiviteitsboost vanuit de pandemie is omgeslagen. Het verzuim en verloop blijven ook hoog.

Digitale verbondenheid

Het probleem is duidelijk, maar wat is de oplossing? Rik Mulder denkt dat we meer moeten inzetten op digitale verbondenheid om organisaties en medewerkers verder te helpen. Hoe dan?

• Door op een digitaal samenwerkplatform meer asynchroon te werken en anderen te betrekken door crowdsourcing en co-creatie.
• Minder (hybride) vergaderen, zodat we meer tijd overhouden voor werk en voor elkaar.
• Door digitaal de betrokkenheid van medewerkers te vergroten. Minder zenden en meer op zoek gaan naar interactie en dialoog. Ook vanuit de directie, over bijvoorbeeld strategische thema’s.
• Door in te zetten op een lerende en wendbare organisatie, bijvoorbeeld met online community’s voor kennisdeling en innovatie.

Zo kun je met digitale verbondenheid de gaten helpen dichten die door hybride werken geslagen zijn. – Rik Mulder

Marketingtechnieken in interne communicatie

“Corporate communicatie en marketingcommunicatie: waarom zit er eigenlijk een scheidslijn tussen? Je bent bij allebei een doelgroep aan het beïnvloeden op kennis, houding of gedrag. Niets meer en niets minder, toch?”

Daarin heeft Nathalie Hogendoorn helemaal gelijk. Want waarom zou je de welbekende marketingtechnieken eigenlijk niet gebruiken voor interne communicatie? Ze licht er 5 toe in haar artikel en hoe je die inzet:

1. Meten = weten
2. 360-campagne (crossmediaal kanalen inzetten dus)
3. Branding
4. Contentplanning
5. Persona’s

Dus, meer lezen over interne communicatie in 2023? Bovenstaande artikelen op een rij:

• Interne communicatie & digitale samenwerking: 10 trends voor 2023
• Zo zet je marketingtechnieken in voor interne communicatie

🏢 Communicatie op de werkvloer

Taal is een groot onderdeel van communicatie. Zo ook in inclusieve communicatie, iets waar we als maatschappij meer en meer mee bezig zijn. Inclusief taalgebruik spreekt individuen op een manier aan waardoor ze zich gerespecteerd en gezien voelen.

Hierdoor is inclusief taalgebruik ook belangrijk op de werkvloer. Makkelijk is het niet, want het blijft lastig om met iedereen rekening te houden. Wat hierin vooral belangrijk is, is dat je dit positief aanpakt.

We weten namelijk allemaal dat het ook veel weerstand kan oproepen. Hou er daarom rekening mee dat je dingen niet moet verbieden, maar er juist een andere optie voor zoekt. Creëer op die manier een respectvolle en fijne sfeer voor iedereen.

In het artikel ‘Waarom inclusief taalgebruik op de werkvloer belangrijk is’ vertelt Annabella Rijksen uitgebreid over waarom en hoe.

👏 Arbeidsmarktcommunicatie

Nu we het toch over communicatie op de werkvloer hebben: hoe zit het eigenlijk met arbeidsmarktcommunicatie? Niet alleen op de werkvloer is inclusief taalgebruik belangrijk, het kan in vacatures ook helpen om divers personeel aan te trekken.

Nu is het aantrekken van nieuwe medewerkers en het behouden van bestaande medewerkers op dit moment überhaupt een dingetje, want er is nogal wat krapte op de arbeidsmarkt. Willeke Stam zegt dat het daarom goed is om de KPA-methodiek toe te passen in employer branding. Bij die methodiek zijn er 3 algemene stappen:

1. Start met de kern
2. Bepaal je positionering
3. Tijd voor activatie.

In haar artikel licht Willeke dit verder toe, interessant!

De artikelen over communicatie op de werkvloer en arbeidsmarktcommunicatie op een rij: 

• Waarom inclusief taalgebruik op de werkvloer belangrijk is
• Effectieve employer branding met de KPA-methodiek [+tips]

👀 Duidelijke ontwikkelingen

Het is in alle trends en ontwikkelingen binnen communicatie duidelijk dat er een aantal grote veranderingen plaatsvinden. Wat me opvalt:

• We zijn ons allemaal steeds meer bewust van de negatieve ontwikkelingen in deze wereld en wat voor impact wij daar als communicatieprofessionals op hebben.
• AI, AI, AI! Je komt er niet meer onderuit. De ontwikkelingen gaan hard en het is niet te vermijden, als communicatieprofessional moeten we daarin meegaan.
• Diversiteit en inclusiviteit worden steeds belangrijker. Terecht dat hier nu eindelijk eens verandering in komt. Iets waar we als communicatieprofessionals aan bij kunnen dragen, zowel intern als extern.
• Het valt me ook op dat er veel onrust en wantrouwen heerst. Een belangrijke vraag daarbij is hoe we hier als communicatieprofessionals mee omgaan, hoe we dit kunnen ombuigen naar positiviteit. Hopelijk kan een nieuwe generatie ons daar deels bij helpen.
• Kwaliteit boven kwantiteit, wees authentiek en waardevol met jouw communicatie.

Ik ben benieuwd wat jij uit deze ontwikkelingen haalt en hoe je ermee omgaat als communicatieprofessional. Hopelijk heb je aan dit artikel in ieder geval genoeg leesvoer om na de zomer weer vol inspiratie en kennis aan de slag te gaan.

Nog niet uitgelezen en wil je je ook verdiepen in andere onderwerpen deze zomer? Of ontdekken welke apps, podcasts en boeken je deze zomer het beste kunt downloaden/luisteren/lezen? Onze andere summerreads vind je hier.