Auteursrecht geschonden? Help! Dit moet je doen

Met golfbewegingen worden er door partijen als Visual Rights Group brieven uitgestuurd waarin ze een ‘schikkingsvoorstel’ doen omdat je inbreuk zou hebben gemaakt op het auteursrecht van een fotograaf. Hoe moet je omgaan met zo’n brief om tot een eerlijke oplossing te komen?

Is het spam of oplichting?

Spam of oplichting zijn deze brieven meestal niet. Dan zou het immers onrechtmatig moeten zijn om die brieven überhaupt te sturen en daar is geen sprake van. Dat wil echter nog niet zeggen dat die brief ook terecht is verstuurd of dat het gevraagde bedrag het juiste is. Klakkeloos betalen is daarom niet verstandig.

Rust er auteursrecht op de foto?

Allereerst moet je bepalen of er wel auteursrecht op de foto rust. Die drempel is (in Nederland) erg laag. Er rust dus al snel auteursrecht op een foto.

Alhoewel rechters steeds vaker om onderbouwing vragen waarom een foto dan auteursrechtelijk beschermd zou zijn, is over het algemeen toch nog steeds het uitgangspunt dat de foto voldoende creatief is. Het argument dat de foto te eenvoudig zou zijn, slaagt meestal niet. Het is dus erg risicovol om erop te vertrouwen dat je op dat argument al zou winnen.

Kijk daarom vooral verder. Als er wel auteursrecht op zou rusten, is er dan een andere reden waarom je de foto toch op deze manier had mogen gebruiken?

Waar komt de foto vandaan?

Weet je nog waar je de foto vandaan hebt gehaald? Er zijn verschillende websites die foto’s gratis aanbieden met een licentie erbij. Soms zijn daar voorwaarden aan verbonden, zoals naamsvermelding, maar soms ook helemaal niet.

Het is belangrijk om te weten en te onthouden waar je een foto vandaan hebt gehaald. Op die manier kun je schermen met de toestemming die je via die website kreeg. Nu is natuurlijk niet elke website even betrouwbaar en komt het helaas ook voor dat foto’s onrechtmatig op die sites terecht zijn gekomen, maar het is wel een begin.

Stel dat jij een foto van zo’n website hebt gebruikt en maar deels aan de voorwaarden hebt voldaan. Dat kan er in elk geval voor zorgen dat de schadevergoeding al veel lager uit zou kunnen vallen dan als je aan geen enkele voorwaarde zou hebben voldaan.

Een uitzondering op het auteursrecht?

Een rechthebbende krijgt volgens de Auteurswet erg veel rechten en mag anderen veel verbieden te doen. Maar onbeperkt is het niet. De Auteurswet kent ook een vaste set met uitzonderingen.

Belangrijke uitzonderingen zijn:

• Citaat (quote)
• Parodie (ook memes)
• Incidentele verwerking

Fair use kennen we in Nederland en de EU niet. Let dus ook niet teveel op uitspraken uit bijvoorbeeld de VS. Veel van de uitzonderingen in Nederland vallen weliswaar ook onder het Amerikaanse fair use begrip, maar tegelijkertijd is fair use weer strenger als het gaat om commercieel gebruik.

Geen uitzondering, maar wel toegestaan omdat het simpelweg geen inbreuk is: embedden. Het auteursrecht beschermt namelijk openbaar maken en verveelvoudigen en dat doe je niet wanneer je embed. Hier zijn overigens nog wel enkele criteria aan verbonden. Zo moet dat wat je wil embedden wel al rechtmatig openbaar zijn gemaakt en mag je niet om technische barrières heen werken.

Heb je gebruikgemaakt van zo’n uitzondering, dan mocht je de foto gratis en zonder toestemming gebruiken.

Niet alle fotografen zijn blij met deze uitzonderingen en zullen de criteria soms anders of strenger interpreteren. Visual Rights Group staat erom bekend dat zij van mening zijn dat embedden ook niet mag of ze vinden telkens dat het op de verkeerde manier zou zijn gedaan. Het is belangrijk je daar tegen te weren.

Wat is de werkelijke schade?

In Nederland mogen er geen boetes worden opgelegd voor het onrechtmatig gebruik van foto’s. Natuurlijk mag er wel schadevergoeding gevorderd worden en mogen (een deel van de) juridische kosten gevorderd worden.

Probeer daarom te achterhalen wat de werkelijke licentievergoeding zou zijn geweest als je wel vooraf om toestemming had gevraagd. Let ook op de voorwaarden die daarbij horen. Had er naamsvermelding bij moeten staan, dan mag er een kleine toeslag worden gevraagd voor het ontbreken daarvan. Had de foto niet bewerkt mogen worden, maar ben jij wat enthousiast geweest met je Canva-skills, dan kan het zijn dat ook daar nog een kleine toeslag voor gevraagd mag worden.

Houd het kort!

Ellenlange brieven, veel vragen stellen, wetsartikelen noemen, het helpt je allemaal niet. Over het algemeen ergert de wederpartij zich er alleen maar aan en geef je meer munitie om mee te schieten. Bovendien kan het ervoor zorgen dat juridische kosten daarmee oplopen. Sta jij niet in je recht, snijd je hiermee dus in je eigen vingers.

Houd het daarom kort.

Weet jij waarom je een foto wel had mogen gebruiken? Schrijf dat kort op, geef daarvoor de argumenten aan en vul bijvoorbeeld de criteria van de uitzondering in. Vertel vervolgens simpelweg dat je niet zult betalen.

Houd alle emoties erbuiten.

Hoe onterecht je het ook vindt, hoe graag je het ook zou vergelijken met andere situaties, het helpt niet. Kort en zakelijk zijn prima. Zo voorkom je ook dat de ander met emoties gaat schermen. Zelfs mensen die vinden dat ze goed kunnen argumenteren gaan de mist in wanneer er emoties om de hoek komen kijken.

Is het verstandig een deel te betalen?

Er zijn mensen die adviseren om gewoon een deel van het gevraagde bedrag over te maken en vervolgens te melden dat je van mening bent dat daarmee de zaak is afgedaan. Is dat nu een slimme strategie?

Als het bedrag bijvoorbeeld hetzelfde is als de normale licentievergoeding en een deel van de juridische kosten, dan is de kans groot dat je daarmee inderdaad een verdere procedure afwendt. Procederen kost immers ook geld. Het verschil in wat jij al over hebt gemaakt en waar de andere partij nog recht op zou hebben is dan al snel te klein. Bovendien is natuurlijk voor hen ook niet zeker dat ze nog (veel) meer toegekend zouden krijgen van een rechter.

Betaal je erg weinig, bijvoorbeeld omdat je van mening bent dat je voor een tientje ook wel iets vergelijkbaars had kunnen krijgen, dan zou het ook kunnen zijn dat je daarmee de wederpartij juist op stang jaagt. Ze kunnen dat zien als miskenning van hun werk. Ze worden bozer en strijdvaardiger, waarmee je juist de kans op ontvangst van een dagvaarding vergroot.

Bovendien ben ik eigenlijk van mening dat als je wel wat zou betalen, ondanks dat je zelf van mening bent dat jij volledig in je recht staat, je dit soort praktijken in stand helpt te houden. Als het ze immers altijd een beetje oplevert, ongeacht of ze er recht op hebben of niet, blijft het interessant om die brieven te sturen. Het is natuurlijk wel belangrijk dat je dan zeker bent van je zaak, anders gaat het je juist meer kosten.

In het kort: het stappenplan

1. Check of er werkelijk auteursrecht rust op de foto
2. Check of er een licentie was waar je gebruik van hebt gemaakt en of je aan alle criteria hebt voldaan
3. Check of je een beroep kunt doen op een uitzondering uit de Auteurswet
4. Bepaal wat de werkelijke schade is
5. Stuur een korte brief met uitleg waarom er geen sprake is van een inbreuk of waarin je een tegenvoorstel doet.