De opvallendste verkiezingscampagnes: van linkse wolk tot Huishoudbeurs

Linkse wolk, energiebedrijven nationaliseren, niet samenwerken met extreemrechts: als je de afgelopen weken het nieuws volgde, leek het wel een nationale campagne. Toch gaan we naar de stembus voor de Provinciale Staten. Deze lokale volksvertegenwoordigers kiezen op hun beurt weer de nieuwe leden voor de Eerste Kamer voor de komende 4 jaar. En je zou het bijna vergeten, maar je kan daarnaast ook je stem uitbrengen voor de waterschappen. Niet zo gek dus dat politieke partijen weer alles uit de kast trekken om jouw stem te winnen. En nu de stembussen openen, is het een goed moment om terug te blikken: wat gebeurde er deze campagne? En wat kunnen we ervan leren?

De linkse wolk

De VVD trapte de campagne af met een dubbelinterview met premier Mark Rutte en Edith Schippers, lijsttrekker voor de VVD in de Eerste Kamer. Hierin zetten ze de linkse partijen GroenLinks & PvdA (die deze verkiezingen samen campagne voeren) neer als “de linkse wolk” die “een graai in de portemonnee zullen doen door minstens negen belastingen te verhogen“. Hiermee kiezen ze voor een veel gebruikte campagnetechniek: het creëren van een tweestrijd. Zo schetsen deze partijen voor de kiezer het beeld dat je slechts twee opties hebt om uit te kiezen. Dat is je eigen partij waar je bij wil horen. En de groep waartegen je je afzet.

In dit geval doet de VVD dit dus door te zeggen dat de linkse wolk de belastingen wil verhogen. De VVD heeft het frame gekozen en consequent volgehouden. . Dat is ook terug te zien in het veelbesproken campagnefilmpje waarin ze zich afzetten tegen demonstrerende boeren en klimaatactivisten:

En het VVD-online team kreeg carte blanche om er lollige social posts bij te bedenken.

Tweestrijd werkt

Deze campagnetechniek gebruiken politieke partijen vaak en eerder bleek deze tweestrijd ook succesvol. Bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2012 werd er een ware tweestrijd gecreëerd tussen de VVD en de PvdA. Deze strijd was succesvol voor beide partijen. De partijen behaalden maar liefst 41 (VVD) en 38 (PvdA) zetels.

GroenLinks en de PvdA mogen hun handen dus wel dichtknijpen met deze door de VVD gecreëerde tweestrijd. Ze gingen er dan ook direct gretig op in. Het frame van “De Linkse Wolk” werd direct omarmd met hashtags, iconen van wolkjes en een gezamenlijk filmpje met wolken op de achtergrond:

En tegelijk kunnen zij voor hun eigen achterban precies hetzelfde doen: zich afzetten tegen de VVD.

Voor andere partijen is zo’n succesvolle tweestrijd met veel media-aandacht minder goed nieuws. Hugo de Jonge (CDA) zei hierover: ‘Een neppe tweestrijd. Dat is precies wat we nodig hebben’.

Aanvankelijk leken ook de politieke media deze campagnetruc te doorzichtig te vinden. Maar de VVD en de linkse wolk trokken uiteindelijk aan het langste eind, door daags voor de verkiezingen, op 12 maart, bij BNNVARA met elkaar in debat te mogen. Daar is de VVD sowieso een ster in. Rutte stuurde een filmpje naar Vandaag Inside en nodigde zichzelf succesvol uit voor 13 maart.

D66 heeft zich nadrukkelijk niet gemengd in deze strijd, maar creëert een tegenstander: “conservatieve en populistische partijen op rechts”. D66 geeft Nederland de boodschap mee dat als deze partijen veel stemmen trekken, “het slecht gaat met de natuur en we geen huizen meer kunnen bouwen“. En het was een van de opvallende momenten van deze campagne: D66 sloot samenwerking uit met partijen die de stikstof- en klimaatdoelen van het kabinet willen blokkeren. Een dergelijke houding in campagnetijd is voor D66 bekend terrein. In eerdere verkiezingen, met name voor de Tweede Kamer, hebben zij zich regelmatig afgezet tegen de PVV en andere partijen aan de rechterkant van het spectrum.

#VoorHeelNederland: CDA Lokaal?

Opvallend is ook de campagne van het CDA. Op hun speciale campagnewebsite #VoorHeelNederland lijkt de partij sympathie te hebben voor de boerenprotesten. Op de campagnewebsite zijn foto’s van een protest met omgekeerde vlaggen te zien. Opvallend, want deze protesten waren juist gericht tegen de plannen van het kabinet. Het kabinet waar het CDA ook deel van uitmaakt.

In hun campagne benadrukt het CDA de verschillen tussen stad en platteland. Hiermee wil de partij hun achterban op het platteland aanspreken. Een boodschap die de politieke partij BoerBurgerBeweging (BBB) al langer uitdraagt en die met deze verkiezingen zeer waarschijnlijk een groot effect gaat hebben.

Zoek je doelgroep!

Met de verkiezingscampagne gaan partijen de straten op, in, de wijken door en wachten ze je op op het station. Een bekend fenomeen en bij het zien van de gekleurde jassen en flyers ben je dus niet snel verrast. Maar niet iedere partij gaat voor deze standaard aanpak. Caroline van der Plas, van de BBB, voert op haar eigen manier campagne. Met haar nuchtere uitspraken en heldere taalgebruik geeft ze een fris geluid.

De BBB kwam nipt aan in de Tweede Kamer, maar sinds die tijd is het hard gegaan. Met elke nieuwe peiling lijken ze nog verder te groeien. De BBB lijkt de grootste partij te worden in een aantal provincies. De opkomst van de BBB draait voornamelijk om Caroline van der Plas.

Dat nieuwe frisse geluid zie je ook terug in de rest van de campagne van de BBB. Zo stond de BBB als enige partij met een stand op de huishoudbeurs. Want, zo zei Caroline van der Plas: “op de huishoudbeurs komen de gewone mensen”. En het bleek een succes: een grote rij met mensen die met haar op de foto wilde. En haar boek kochten. En beloofden om op de BBB te gaan stemmen.

Online campaigning

De Partij voor de Dieren benadrukte deze verkiezingen dat we iets te kiezen hadden. En dat dieren of natuur niet kunnen kiezen. Deze lijn werd doorgezet in de content op de socials, waarbij ze steeds twee keuzeopties gaven.

Ook de individuele kanalen van politici zijn weer volop ingezet in de campagnetijd. Zo verkende Thierry Baudet (Forum voor Democratie) TikTok met video’s waarin hij gewichten heft met zijn personal trainer. Iets wat nog niet eerder op zijn kanalen verscheen, maar wat opvallend veel bekeken werd.

Jesse Klaver (GroenLinks) gebruikte de socials voor korte explainervideo’s met het motto ‘Ja, dat kan!’, waarin hij bijvoorbeeld uitlegt hoe de klimaatdoelen behaald kunnen worden.

De achterban van de PvdA werd met een video van Kamerlid Habtamu de Hoop opgetrommeld om hun vrienden en familie op te roepen te gaan stemmen op de PvdA. De Hoop zet met de video dus vooral in op het ‘Get out the Vote’-principe: zorgen dat mensen hun eigen bubbel oproepen naar de stembus te gaan én op de PvdA te laten stemmen.

Tot slot…

De partijen trokken dus ook deze verkiezingen weer alles uit de kast. Toch werd er weer vaak teruggegrepen naar traditionele tactieken, zoals de ‘Get Out the Vote’-video van de PvdA en het creëren van een tweestrijd of tegenstander, zoals de linkse wolk. Maar er waren ook creatieve uitspattingen, zoals nieuwkomer Caroline van der Plas die vindingrijk bleek met haar stand op de Huishoudbeurs.

Het blijft spannend voor de partijen of het is gelukt om de boodschappen vaak genoeg te herhalen en op het netvlies van de kiezer te krijgen. Eén TikTokvideo die viral gaat is niet voldoende. Je moet creatief zijn en zorgen dat jouw beoogde kiezers jouw partijboodschap kan dromen.

Nu is het afwachten. Heeft de beoogde tweestrijd tussen verschillende partijen het gewenste effect opgeleverd? En heeft de invloed van nieuwkomer Caroline van der Plas daadwerkelijk alle uithoeken van Nederland bereikt? Het blijft spannend tot daadwerkelijk de stemmen zijn geteld.