Stressloos spreken voor een groep: tips & trucs

Spreken in het openbaar staat nog steeds te boek als één van de grootste angsten van de mens. Hoog tijd voor enkele praktische handvatten om je zelfvertrouwen mee op te krikken.

Voordat je rustig kunt beginnen met een spreekbeurt, toespraak, speech, presentatie, is het handig om je brein tot rust te brengen. Er gebeurt namelijk nogal wat in jouw hoofd als je voor een groep gaat staan. In het boek Zelfverzekerd spreken (affiliate) analyseren de auteurs Gijs Nillessen en Jonas van der Vlugt deze kronkels en delen ze talloze nuttige tips uit hun praktijk.

Jij versus de rest

Bewust of niet, als spreker kies je ervoor om je af te zonderen van de groep: jij staat in je eentje tegenover de rest. Dat vindt jouw ‘reptielenbrein’ heel spannend. In de oertijd betekende ‘buiten de groep vallen’ automatisch dat je alleen verder moest, en dat was gevaarlijk – vaak zelfs dodelijk. Die angst zit nog steeds ingebakken in dit gedeelte van jouw brein, dat alle focus legt op onveiligheid. Jouw reptielenbrein is voortdurende bezig met een tergende meerkeuzevraag: moet ik vechten, vluchten of bevriezen?

Afhakers

Omgaan met deze gevoelens van angst en ongemak, moet je leren. Als je het aan jouw innerlijke reptiel overlaat, zal die vooral kiezen voor brute verdedigingsmechanismen, zoals harder praten, je populairder voordoen dan je bent of jezelf heel klein maken uit onzekerheid. Jouw publiek haakt daar gigantisch op af: ze willen een authentiek en geloofwaardig mens zien staan, de een interessant verhaal houdt. Zo’n aangemeten nep-karakter, daar prikken ze binnen de kortste keren doorheen.

Oogcontact met de zaal

Gelukkig zijn er effectieve manieren om krachtig te beginnen met je speech. Oogcontact maken met de mensen in de zaal is stap 1. Zo leg je een connectie, al vóórdat je begint te praten. De toeschouwers zullen zich ‘gezien’ voelen en dat schept een band. Wil je ze het helemaal naar de zin maken? Geef dan een compliment tijdens je openingswoorden: ‘Wat fijn dat jullie allemaal zijn gekomen’, bijvoorbeeld. Een vriendelijk begin is het halve werk.

Wat jou raakt, raakt jouw publiek

Naast het reptielenbrein heeft ieder mens ook een ‘zoogdierenbrein’. Dat gedeelte is dag en nacht bezig met gevoelens: het streeft naar plezier en wil pijn vermijden. Jij als spreker kan hier op inspelen bij jouw publiek. Goede verhalen vertellen helpt. Een veelzeggend voorbeeld of een sterke anekdote heeft namelijk altijd emotionele elementen in zich. Bijvoorbeeld: als jij in je speech vertelt waarom dit verhaal jou raakt of hoe het voelde om dit mee te maken, dan geef je de zaal de kans om mee te leven. Daarmee stimuleer je de betrokkenheid van je publiek. Wat jou raakt, raakt hen. Áls het maar oprecht is.

Negatief gemopper

Ten derde hebben we allemaal ook nog een rationeel brein. De schrijvers van het boek bestempelen dit graag als het ‘muppetbrein’. Daarmee doelen ze op Waldorf en Statler, die twee oude mannetjespoppen die bij The Muppet Show altijd lachend over het balkon hangen te roepen hoe slecht ze alles vinden dat op het podium gebeurde.

Inderdaad: wij mensen zijn graag kritisch. Op onszelf en op anderen. Bij de voorbereiding van je presentatie heb je deze kritische blik hard nodig, maar schud hem alsjeblief af wanneer je het podium opstapt. Niets is erger dan de hele tijd dat negatieve gemopper in je achterhoofd te horen, dat jou wijst op wat je allemaal fout doet of wat er beter kan. Lukt dat, dan straal je rust uit naar je publiek. Je geeft ze het gevoel dat jullie je in het moment bevinden. ‘Right now, right here is all we got’, zoals zangeres Fergie zong in de film The Great Gatsby (2013).

Vlak voor ‘showtime’ je rust vinden

Die rust kun je ook bij jezelf opwekken in de voorbereiding van een toespraak. Trek je even terug, kort voor showtime.

Doe een oefening waar jij kalm van wordt. Dat kan een meditatie zijn of een ademoefening. Maak je stem los, bijvoorbeeld door iets te zingen of een paar zinnen extreem gearticuleerd uit te spreken. Laat daarbij je mond overdreven meebewegen met de uitgesproken woorden, zodat je gezicht uit de plooi raakt. Glimlach! Je moest eens weten hoeveel positieve gevoelens een simpele glimlach oplevert: bij jouzelf, maar ook bij iedereen die jou ziet.

Stress zien is stress krijgen

Besef goed: als jij stress uitstraalt, dan trakteer je de mensen in de zaal óók op dit ongemakkelijke gevoel. Stress zien is stress krijgen… Jouw toeschouwers leven mee met jouw spanning, met jouw zenuwen, met jouw trillende stem, zweetplekken en angstige blik. Neem het opzoeken van rust en het opbouwen van zelfvertrouwen daarom heel serieus.

Veiligheid, plezier en doel

Drie dingen zijn essentieel in de opbouw van een goede presentatie, zeggen Gijs Nillessen en Jonas van der Vlugt in hun handzame, fijn geschreven en praktisch ingestoken boek. Veiligheid, plezier en doel.

Veiligheid bereik je dus door een connectie te maken die de toeschouwers vóelen. Plezier bouw je in door jouw emoties te tonen over wat je vertelt. In de alinea’s hierboven las je al enkele manieren om deze twee aspecten in te bouwen in je voorbereiding of in je verhaal.

En… actie!

‘Doel’ betekent dat jij als spreker vooraf heel goed moet bedenken wat jij graag wil dat jouw doelgroep na afloop van jouw verhaal dóet. Wil je ze tot actie aanzetten? Laat dan een onvergetelijke call-to-action op ze los. Heb je ze in jouw verhaal iets geleerd? Daag ze dan uit om dit in praktijk te brengen binnen hun eigen werk. Heb je ze een pakkend voorbeeld gegeven? Spoor ze aan om hier gevolg aan te geven binnen hun eigen branche.

Van radio-dj tot comedian

Het boek Zelfverzekerd spreken (affiliate) staat bol van de adviezen over hoe je een sterk verhaal houdt én je daar gedegen op voorbereidt. De schrijvers putten rijkelijk uit hun ervaringen als dagvoorzitter, radio-dj, theatermaker en comedian. Daardoor is het een afwisselend en nuttig boek geworden.

Spreken voor een groep zal ongetwijfeld nog lang bovenaan de reeks ‘engste activiteiten ter wereld’ prijken. Maar met een slim stappenplan en enkele handige manieren om je brein tot rust te manen, moet het lukken om een stukje stress te lozen.