Bewuste keuzes maken is… een keuze

Het zijn de populairste posts op social media: mensen die aankondigen een carrière- of zelfs levensveranderende keuze te maken. Hoe doen die mensen dat? Ontdekken wie je bent, weten waar je passie ligt, waar je in je kracht staat en daar vervolgens naar handelen? Is het maken van (bewuste) keuzes aan te leren?

Mariëlle stopt als advocaat en gaat aan de slag als interieurarchitect. Nicolette slaat een vervolgopdracht af, terwijl de opdrachtgever haar graag wil houden. Maar een stemmetje in haar wil op avontuur. Guido zegt zijn kantoorbaan op om vakantiewoningen te verhuren en vooral heel veel te gaan surfen. Janot gaat de komende tijd samen met zijn partner door Europa fietsen. Verhalen uit het hart. Inspirerend. En bovenal echte keuzes.

Groots en meeslepend? Of laat jij je meeslepen?

Hoe doen die mensen dat, bewuste keuzes maken? Mijn studiekeuze, de bedrijven waar ik heb gewerkt, mijn hobby’s: het is allemaal min of meer op mijn pad gekomen. Achteraf gezien zijn het stuk voor stuk beslissingen geweest waar ik achter sta en blij mee ben.

Maar het waren nooit bewúste keuzes. En al helemaal niks groots en meeslepend – ik laat me eerder meeslepen als iets goed voelt. Tegelijkertijd geloof ik in de maakbaarheid van mensen. Dus ook in die van mezelf.

Laat je niet kiezen

In de zomer mocht ik een kijkje nemen in de praktijk van organisatiepsycholoog Danny Mullenders. Niet live natuurlijk, maar via zijn nieuwe boek Laat je niet kiezen – 99 verhalen van een psycholoog (affiliate). Als ‘vlieg op de muur’ zag ik zo een kleine honderd professionals plaatsnemen en hun verhaal vertellen. Wat blijkt? Ook al denk je van niet, er valt altijd iets te kiezen. We zijn tenslotte mensen en geen pianotoetsen – vrij naar Dostojevski.

Zo is Lillian directeur van een zorgorganisatie. Communicatie is waarschijnlijk haar belangrijkste kracht. Toch weet ze mensen in haar organisatie niet te overtuigen en mee te nemen in de aankomende reorganisatieplannen. In het coachingsgesprek brengt Danny Mullenders Ars Rhetorica van Aristoteles naar voren. Aristoteles gaat ervanuit dat mensen pas overtuigd kunnen worden als ze iets ervaren. Gelijktijdige inzet van ethos (geloofwaardigheid), pathos (emoties) en logos (rationele argumenten) zijn vereist om tot het beoogde resultaat te komen. In geval van Lillian is de logos prima op orde, maar schiet ze nog te kort in ethos en pathos.

Zwart-witdenken

Amira, salesmanager in een commerciële organisatie, is een andere cochee die we via Laat je niet kiezen leren kennen. Ze is een enorme zwart-witdenker. Grijs bestaat niet in haar wereld. Maar nu krijgt ze promotie en haar nieuwe rol vraagt een andere aanpak, mét nuance, geduld en een overstijgende visie. In gesprek met haar coach ontdekt Amira dat er meerdere manieren zijn om naar situaties te kijken. Danny deelt met haar een parabel van de dertiende eeuwse Turkse filosoof Nasreddin Hodja: “Op een dag stond Nasreddin bij een rivier.

Aan de andere kant van het water kwam een man aanlopen. De man keek naar Nasreddin en vroeg hem: ‘Beste man, hoe kom ik aan de overkant?’ Nasreddin glimlachte en antwoordde: ‘Waarom vraag je dat, daar sta je immers al?” Amira beseft zich vervolgens dat perceptie bepalend is voor hoe je de realiteit ziet.

Twijfelen

Bij Seppe is juist het tegenovergestelde aan de hand. De IT-er twijfelt juist veel en vaak. Zo komt er weinig uit zijn handen, aldus zijn leidinggevende. In het coachingsgesprek ontdekt Seppe een parallel met het scepticisme, een filosofische traditie vanuit de vierde eeuw voor Christus. Sceptici zijn niet onzeker, maar hebben twijfelen tot kunst verheven. Net als Seppe. Door zijn twijfel bewust in te zetten door het stellen van vragen in bijvoorbeeld brainstorms, kan hij collega’s helpen hun ware kennis naar boven te halen en dus het team sterker te maken.

True self/false self

Elke beschreven case in het praktijkboek biedt je als lezer wel een nieuw inzicht. Al herken je je in het ene verhaal natuurlijk meer dan in het andere. Maar ook lezen over de worsteling van anderen, bewust of onbewust, kan je eigen denken en doen verder ontwikkelen. Naast de 99 praktijkverhalen (is het eigenlijk een bewuste keuze geweest om geen 100 verhalen op te tekenen?) deelt Danny Mullenders verschillende psychologische theorieën in zijn boek.

Zoals true self/false self: sommigen zijn door bijvoorbeeld hun opvoeding zó ver afgeraakt van wie zij in de kern zijn, dat het hen als volwassene in de weg zit. En de empathieparadox, waarbij je door de ene groep te omarmen de andere juist uitsluit. Of het Moeder Teresasyndroom – voor mensen die altijd maar willen helpen.

Op die manier krijg je als lezer, naast alle praktijkvoorbeelden, een beknopte introductiecursus in de (organisatie)psychologie. Handig voor je eigen ontwikkeling of als naslagwerk of inspiratiebron voor wie anderen coacht of managet.

Big Five van persoonlijkheid

In verschillende cases wordt verwezen naar de Big Five-persoonlijkheidstheorie, een manier om mensen te typeren aan de hand van 5 clusters van persoonlijkheidstrekken:

• Neuroticisme versus emotionele stabiliteit
• Extravertie versus introversie
• Vriendelijkheid versus gerichtheid op jezelf
• Openheid voor ervaring versus gerichtheid op het bestaande (ook wel: growth mindset versus fixed mindset)
• Consciëntieusheid versus flexibiliteit

De Big Five gaat niet over goed of fout. Het geeft een aanwijzing over de wijze waarop iemand in een rol of situatie fungeert. Als ik mezelf zou moeten omschrijven, zou ik zeggen: emotioneel stabiel, introvert, vriendelijk, open voor ervaring en flexibel. Maar ik hoor het Danny Mullenders gelijk al zeggen: we beoordelen anderen vooral op hun daden, onszelf op onze intenties.

We zijn aardiger en vergevingsgezinder voor onszelf dan voor anderen. Dus ben ik wel zo emotioneel stabiel en vriendelijk als ik zelf denk? Binnenkort anderen maar eens vragen hoe ze mijn Big Five-persoonlijkheid inschatten.

Maak ik nu bewuste keuzes?

De honderdste case uit het boek ben je natuurlijk zelf als lezer! Mijn baan opzeggen om een bed & breakfast in een warm land te beginnen? Dat gaat voor mij een brug te ver. Wél ben ik me er nu veel meer van bewust dat er in elke situatie wel iets te kiezen valt.

Al maakt de auteur van Laat je niet kiezen (affiliate) het zijn lezers in dat opzicht wel lastig. In het voorwoord stelt hij dat je zijn boek niet per se van voor naar achter hoeft te lezen. Van achteren naar voren kan ook. Dat is wel even een lastig dilemma voor mensen die een boek willen lezen dat juist gaat over keuzes maken.