Een heel land op de blockchain? De Centraal Afrikaanse Republiek heeft de primeur

De Centraal Afrikaanse Republiek heeft één van de laagste BBP’s ter wereld en minder dan 1% van de inwoners heeft toegang tot financiële dienstverleners als banken. Op 3 juli 2022 lanceerde de president van het land omvangrijke plannen om dit te gaan veranderen met de hulp van blockchain-technologie. Een project waar ik ook aan mee mocht werken en wat een precedent kan scheppen voor veel opkomende economieën.

Het is duur om arm te zijn

Bij het gebruik van blockchain in landen met minder economische slagkracht, denk je al snel aan de introductie van Bitcoin als wettig betaalmiddel in El Salvador. Een experiment waar ik met grote interesse naar kijk en gedeeltelijk positief vind. Iets minder dan een kwart van het nationale BBP (bruto binnenlands product) wordt in omringende landen verdiend en door de werknemers teruggestuurd naar de familie in El Salvador. De hoge transactiekosten die daarvoor in rekening worden gebracht door partijen als Western Union, zijn op jaarbasis $400 miljoen. Geld dat de inwoners van het straatarme land heel goed kunnen gebruiken. Zoals de Economist recent mooi schreef: “It’s expensive to be poor”.

Blockchain biedt een digitale infrastructuur

De belangrijkste infrastructuur die nodig is om een opkomende economie ook echt te laten opkomen? Onderzoeken van partijen als McKinsey, de Bill & Melinda Gates Foundation en het IMF zetten de financiële infrastructuur met stip op nummer 1. De mogelijkheid om een bankrekening te hebben om te sparen en betalen, verzekeringen en leningen af te sluiten. Voor meer dan 2 miljard mensen wereldwijd, vooral in landen met weinig economische slagkracht, is dit nog niet gebruikelijk. Vaak worden deze mensen niet geaccepteerd als klant van een bank of zijn de financiële producten simpelweg niet beschikbaar.

Voor mij is de mooiste impact van blockchain dan ook niet de prijs van cryptovaluta, maar de digitale infrastructuur die het biedt om opkomende economieën op verschillende vlakken op te bouwen. Van financiën tot identiteit, van toerisme tot investeringen. Dat de Centraal Afrikaanse Republiek (CAR) nu zulke grote stappen zet is niet gek. President Faustin-Archange Touadéra heeft een PhD in cryptography.

Tokenation

Door de NFT-hype hebben veel mensen het ‘tokeniseren’ van bezittingen leren kennen. Dit is het vastleggen van een digitaal eigendomsbewijs van een bezitting op de blockchain. Dat gebeurde al jaren met vastgoed en aandelen, maar recent dus ook met digitale content en kunst. Steeds meer sectoren en nu dus ook landen, gaan bezittingen tokeniseren.

De Centraal Afrikaanse Republiek heeft bijvoorbeeld 32 waardevolle grondstoffen verdeeld over 470 plaatsen in de grond zitten, waaronder aardolie, koper, diamanten, kobalt en goud. Grondstoffen waar de inwoners van het straatarme land nu nog niks aan hebben. Die zitten daar nog steeds, omdat het land net een burgeroorlog achter de rug heeft. Door het tokeniseren van deze grondstoffen wil de regering deze hulpbronnen democratiseren. Het wereldwijd beschikbaar maken voor investeerders om een aandeel in te kopen. Daarnaast biedt het tokeniseren ook de mogelijkheid om bijvoorbeeld fractioneel te investeren, zodat ook kleinere partijen of consumenten hierin kunnen investeren. Daarnaast is het geheel transparant, zodat ook inzichtelijk wordt wat er met het geld gebeurt.

Een identiteit voor iedereen

Een officiële identiteit is belangrijk en noodzakelijk bij het regelen van heel veel zaken in het leven. Van het regelen van een bankrekening en verzekering tot het verkrijgen van een lening of hypotheek, toegang tot vrijwel alle overheidsdiensten en tegenwoordig zelfs gebouwen. De privacywet- en regelgeving heeft dit alleen maar meer aangescherpt, waardoor er steeds vaker wordt gevraagd om jezelf te legitimeren.

Maar zo vanzelfsprekend is een identiteit niet: meer dan 1 miljard mensen wereldwijd hebben geen officiële identiteit. Daardoor kunnen ze dus geen bankrekening openen, bedrijf opzetten, stemmen, toegang hebben tot gezondheidszorg of een officiële baan krijgen. Inmiddels wordt op talloze plekken wereldwijd gebruik gemaakt van blockchain om mensen een digitale identiteit te geven. Een mooi voorbeeld is het World Food Program, waar ik eerder over schreef. Het heeft honderdduizenden vluchtelingen uit Syrië een identiteit gegeven. Ook is het medische dossier en een digitale portemonnee eraan gekoppeld, zodat de vluchtelingen met een oogscan bij een zorgverlener het meest recente zorgdossier naar voren kunnen toveren en bij een supermarkt kunnen betalen.

De Centraal Afrikaanse Republiek gaat hierin nog een stap verder. Naast een Self Sovereign Identity gaat het (geïnspireerd door Estland) een ‘e-residency’ bieden. Deze identiteit werkt met privacyvriendelijke technieken als ‘Zero-Knowledge Proofs’. Hiermee kun je vertrouwelijke data verifiëren, zonder dat de vertrouwelijke data wordt getoond. Een voorbeeld is het checken of je genoeg geld op je bankrekening hebt om een cursus te volgen, zonder dat je het saldo ziet.

Een nieuw financieel systeem

Nadat El Salvador van Bitcoin een wettig betaalmiddel maakte, zijn er veel onderzoeken gedaan naar het gebruik en effect ervan in het land, met soms zeer conflicterende uitkomsten. Dat meer landen de crypto als een wettig betaalmiddel gaan inzetten, werd dan ook lang betwijfeld.

Afrika is het content met het hoogste aantal peer-to-peertransacties in Bitcoin en andere cryptovaluta. En de meeste betalingen worden geregeld via de mobiele telefoon. Daarom wordt er momenteel gewerkt aan het optuigen van een betaalsysteem via het lightning-netwerk. Daarbij lopen de transacties niet via de Bitcoin-blockchain zelf, maar een laag (layer 2) die er overheen is gebouwd. Een belangrijke upgrade van Bitcoin, omdat die maar 7 transacties per seconden aankan, in vergelijking met 24.000 van het VISA-netwerk.

Door het gebruik van lightning gaan de transacties razendsnel en heel goedkoop. Het kan 25 miljoen transacties per seconden aan die 4 cent per transactie kosten. In vergelijking met de eerder beschreven kosten die partijen als Western Union in rekening brengen (10-20% per transactie in Afrikaanse landen) is dit een verademing voor landen met weinig economische slagkracht.

Risico’s

Er kleven natuurlijk altijd risico’s aan het gebruik van blockchain-technologie. De basis is zeer veilig, vanwege de cryptografische versleuteling en decentrale manier van werken. Dit voorkomt hacken, DDOS-aanvallen en dergelijke. Maar rondom tokenisatie is het belangrijk om heel goed het hele proces te bewaken, omdat we nu bijvoorbeeld bij het tokeniseren van digitale content en kunst (NFTs) ook zien hoeveel scams er boven komen drijven. Ook de volatiliteit van Bitcoin is natuurlijk iets waar goed naar moet worden gekeken. Je wil natuurlijk niet dat door grote koersdalingen de arme bevolking hier nodeloos de dupe van wordt. Daarom zie je ook al in El Salvador dat er wel uitgebreid gebruik wordt gemaakt van het Bitcoin-systeem, maar nadat de transactie is uitgevoerd, gelijk alles wordt omgezet in fiat geld: dollars.

Een boost voor landen met weinig economische slagkracht?

De plannen van het Sango-project in de Centraal Afrikaanse Republiek zijn veelomvattend. Er worden de komende tijd nog meer nieuwe initiatieven gelanceerd, van een Bitcoin-stad en crypto-eiland tot het crowdfunden van infrastructuurprojecten, stemmen via blockchain en zelfs een eigen nationale cryptovaluta, de Sango coin. Ik vind het heel bijzonder om te zien hoe een land wat op alle wereldranglijsten onderaan bungelt, zo vol inzet op het gebruik van technologie, om het land verder te ontwikkelen. Als het tokeniseren van de grondstoffen en implementatie van Bitcoin als betaalsysteem gaan lukken, dan zou dit wel eens een geweldige boost kunnen geven aan de ontwikkeling van het land en precedent kunnen scheppen voor andere landen in de regio.