Wat zijn decentrale autonome organisaties (DAO’s) en wat kun je er mee?

De afgelopen tijd zijn we al in rap tempo decentraler gaan werken. Niet meer constant op het werk, maar veel meer of zelfs volledig op de thuiswerkplek. Grote technologiebedrijven als Facebook en Twitter hebben al aangegeven vol in te zetten op een ‘decentralized workforce’. Ook de Nederlandse overheid is verschillende werkzaamheden steeds decentraler gaan regelen. Decentrale autonome organisaties (DAO’s) gaan nog veel verder. Maar wat zijn dat precies? In dit artikel alle informatie over dit nieuwe fenomeen.

Als mens organiseren we ons al sinds dat we op de aarde rondlopen in steeds andere, nieuwere vormen. De afgelopen jaren heeft de versnelde digitale transitie ervoor gezorgd dat steeds meer organisaties in de ‘cloud’ worden getrokken. Onderzoek laat zien dat meer dan driekwart van de internetgebruikers inmiddels in een online community zit, en een ander onderzoek laat zien dat bijna 80% van de respondenten aangeeft dat de belangrijkste community waar zij lid van zijn online opereert. We zien zelfs allerlei nieuwe organisatievormen ontstaan, zoals de deeleconomie en contentnetwerken, die mensen belonen voor hun bijdrage aan een netwerk.

Het huidige dilemma: verschillen in welvaart en winstmaximalisatie

Bedrijven hebben de afgelopen honderden jaren dus een belangrijke rol gespeeld in de opbouw van onze menselijke beschaving, die nog nooit zo rijk is geweest. Maar tegelijkertijd creëren ze nu grote problemen, die een sterk negatieve impact hebben op onze maatschappij. Zoals grote verschillen in welvaart en de zeer negatieve maatschappelijke gevolgen die voortvloeien uit winstmaximalisatie.

Ook de nieuwe organisatievormen zijn namelijk nog steeds centraal gecoördineerd. Hierdoor worden de verschillen tussen de deelnemers binnen een dergelijke organisatie nog veel groter. We zien de grote verschillen in beloning tussen werknemers en chauffeurs van Uber, maar bijvoorbeeld ook dat de top 1,4% van de muzikanten op Spotify 90% van de royalty’s incasseert.

Waar bedrijven in het begin zorgden voor structuur in onze maatschappij, lijkt dat nu juist op verschillende vlakken een splijtzwam te veroorzaken. Dit, gecombineerd met de snel stijgende eenzaamheid en ‘the great resignation’, heeft ervoor gezorgd dat DAO’s in rap tempo populair zijn geworden. DAO’s pakken namelijk veel tekortkomingen van huidige bedrijven aan, zoals de maximale focus op winst maken, de toetredingsdempels en het grote verschil in de beloning tussen aandeelhouders, management en werknemers.

Wat zijn decentrale autonome organisaties (DAO’s)?

DAO’s zijn in de basis geprogrammeerde organisaties op de blockchain. De regels worden vastgelegd in zogenaamde ‘smart contracts’. Waar Bitcoin (financiële) tussenpersonen overbodig maakt bij het versturen en ontvangen van geld, maken DAO’s management overbodig. Alles wordt namelijk transparant en automatisch uitgevoerd, door de gebruikers zelf, gezamenlijk. Er is daardoor geen hiërarchie, maar dus ook geen bureaucratie.

Vaak worden DAO’s opgezet door een wereldwijde community rondom een bepaalde missie, die gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor de geprogrammeerde doelstellingen. Hierdoor werkt het geheel volledig decentraal en democratisch. Het zorgt voor een innovatieve, nieuwe manier van het organiseren van organisaties op het web.

“Corporations organized the Industrial age, DAO’s will organize the Internet Age” – Aaron Wright

Deze manier van werken creëert een oplossing voor de ‘principaal-agenttheorie’, waar frictie kan ontstaan tussen de principaal (lees: management) en de agent (lees: medewerker), omdat de agent geen belang heeft om de taak zo uit te voeren zoals de principaal hem heeft bedoeld. Denk bijvoorbeeld aan een commercieel ziekenhuis, waar het management liever zoveel mogelijk behandelingen ziet plaatsvinden, maar de dokters liever de tijd nemen om een patiënt goed te helpen.

Hoe stimuleer je leden van de organisatie om de DAO te beheren en onderhouden?

DAO’s maken vaak gebruik van een eigen digitale token (of coin). Deze token geeft de bezitters stemrecht, en kunnen ze ook krijgen als beloning voor werkzaamheden voor de DAO. De ‘smart contracts’ kunnen veel van deze betalingen automatisch laten verlopen.

Stel dat we van Frankwatching een DAO maken, en de FrankCoin in het leven roepen. We leggen de regels van deelname en het beloningssysteem van tevoren vast in een ‘smart contract’. Als schrijver kan ik dan bijvoorbeeld automatisch worden beloond met FrankCoins voor mijn blogs, op basis van het aantal lezers (ik ben voor!). Maar we kunnen ook andere onderdelen, zoals het schrijven van nieuwsbrieven en onderhouden van de site, belonen. Daarnaast kunnen we als community stemmen over onderwerpen die we graag terug zien op de site en welke niet.

DAO’s zijn begonnen in 2014 met een idee van Vitalik Buterin, die met zijn Ethereum blockchain ook al de mogelijkheid gaf om ‘smart contracts’ en decentrale applicaties (DApp’s) te bouwen. Inmiddels zijn er wereldwijd 190 DAO’s, met in totaal meer dan 1,5 miljoen leden, waar miljarden dollars in omgaan. Ze bouwen mooi voort op de ideologie van Ricardo Semler, die hier een boek over schreef en waar VPRO een goede documentaire over maakte, en Nobelprijswinnaar Elinor Ostrom, die na decennia onderzoek en werkervaring met 8 krachtige ontwerpprincipes kwam, voor hoe gemeenschappelijke middelen duurzaam en rechtvaardig in een groep kunnen worden bestuurd.

Hoe worden DAO’s anno 2022 ingezet?

DAO’s kunnen worden ingezet voor alle typen organisaties, van goede doelen en freelancers die samenwerken tot een politieke partij. We zien ze nu vooral ontstaan rondom investeringen, fondsenwerving, maar ook bijvoorbeeld het kopen van NFT’s. Zo kocht de JennyDao, die fractioneel eigenaarschap van NFT’s regelt, een originele track van DJ Steve Aoki. De broer van Elon Musk startte de Big Green DAO, een goed doel gericht op ‘food justice’, en er zijn ook DAO’s die bijvoorbeeld publieke diensten ondersteunen.

Play-to-earn (P2E)

Inmiddels zijn ook de eerste Nederlandse DAO’s een feit, waaronder IgniteDAO, die applicaties bouwt op de Zilliqa blockchain, en The Merit Circle, die inspeelt op de ‘play-to-earn’ economie (P2E), dat in rap tempo groot aan het worden is. Waar je bij de traditionele spellen vooral de waarde naar de maker van een spel ziet gaan, belonen P2E-spellen juist de spelers, voor het spelen van het spel en hun prestaties hierin. Dit werkt als een economie.

In ruil voor de tijd en energie die zij er in steken, soms ook gepaard met kapitaal (zoals een NFT), beloont de DAO ze met de token van het gespeelde spel. Het meest bekende P2E-spel wordt inmiddels dagelijks door een kleine 2 miljoen spelers gespeeld. Meer dan de helft van deze spelers komen uit de Filipijnen. Zij verdienen daarmee, volgens onderzoek, meer dan een nominaal salaris.

Learn-to-earn (L2E)

Maar niet alleen spelen om te verdienen, ook ‘learn-to-earn’ (L2E) begint op te komen. In dit nieuwe onderwijsmodel beloont de DAO een individu als hij kan laten zien dat hij iets heeft geleerd. Dit uiteraard als hij kan aantonen dat het waarde toevoegt aan de DAO en de leden van de DAO hier ook de waarde van inzien. Een mooi voorbeeld hiervan is RabbitHole, dat gamificatie binnen een DAO verzorgt. Gebruikers leren een nieuwe skill en krijgen hiervoor tokens, en cryptobedrijven krijgen daardoor opgeleide gebruikers.

Maar we zijn er nog lang niet

Het is ontzettend gaaf om de snelle ontwikkelingen binnen het DAO-landschap te zien ontvouwen. We gaan echt van de community-geleide organisaties, zoals Etsy en Github, naar organisaties die eigendom zijn van de community. Zelf een DAO starten kan tegenwoordig heel makkelijk via een platform als Aragon of Colony.

Maar met de snelheid waarmee alles plaatsvindt, gaan ook verschillende dingen fout. Een van de eerste DAO’s, ‘TheDao’, die $150 miljoen ophaalde aan investeringen, werd gehackt door een fout in de code. Hierdoor werd er $70 miljoen buitgemaakt. Ook werd er recent bij de hack van BadgerDAO $130 miljoen buit gemaakt. Er wordt hard gewerkt aan oplossingen om hacks tegen te gaan en de schade van een mogelijke hack te minimaliseren, maar een waterdichte oplossing is er nog niet.

Ook op het vlak van regelgeving hoor ik Den Haag alweer flink zuchten. Dertien jaar na het ontstaan zal komend jaar eindelijk wet- en regelgeving komen (MiCA) rondom cryptovaluta zoals Bitcoin. Maar inmiddels hebben we alweer zoveel nieuwe ontwikkelingen binnen blockchain technologie gezien, zoals DeFi, NFT’s, en dus nu DAO’s. Hartstikke mooi dat iedereen wereldwijd kan deelnemen aan een DAO, maar hoe zit dat bijvoorbeeld contractueel en fiscaal gezien? Wat als het fout gaat, zoals bij een hack? Is het systeem dan aansprakelijk of een natuurlijk persoon?

Het zijn grote uitdagingen. Door schade en schande worden steeds meer DAO’s wijs, ook bijvoorbeeld op het vlak van gezamenlijke beslissingen. Dat kan namelijk wel even duren als je een paar honderdduizend leden hebt. De eerste grote stappen zijn gezet, de eerste succesvolle DAO’s zijn een feit. Nu het steeds makkelijker en veiliger wordt om een DAO op te zetten, ben ik erg benieuwd naar de ontwikkelingen op dit gebied in het komende jaar.