Waarom kom je dom over als je moeilijke woorden gebruikt?

Je hebt het vast al heel vaak gehoord: dat het beter is om eenvoudige taal te gebruiken als je iets wil overbrengen. Maar is dat wel zo? In dit artikel kijken we wat de wetenschap hierover te zeggen heeft. Want laten we heel eerlijk zijn: heb jij nooit eens in een tekst of een presentatie een moeilijk woord gestopt om slimmer over te komen?

Als je ‘nee’ zegt ben je de uitzondering, want onderzoek laat zien dat bijna iedereen (86%) dat doet. Slimme mensen gebruiken moeilijke woorden, dus dan laten moeilijke woorden je slimmer lijken, nietwaar?

Lage status

Dat denken mensen op lage status universiteiten ook, want zij gebruiken meer jargon dan mensen aan betere universiteit, volgens onderzoekers Brown, Anicich & Galinsky. Hoe lager een universiteit staat op de US News and World Reports universiteitsranglijst, hoe lastiger leesbaar de titels van hun proefschriften zijn. Ze zijn langer en hebben moeilijkere woorden met meer lettergrepen.

Laten moeilijke woorden je slimmer lijken?

Is het dus een slimme strategie om moeilijke woorden te gebruiken? Word je daarmee ook slimmer ingeschat?

“Nee”, zeggen wetenschappers. Het is juist omgekeerd. Hoe helderder en eenvoudiger je iets uitlegt, hoe slimmer je wordt ingeschat door je publiek en hoe overtuigender je bent.

Hoog IQ

Een goed voorbeeld hiervan is het onderzoek van Daniel Oppenheimer. Het heeft de geniale titel ‘Consequences of Erudite Vernacular Utilized Irrespective of Necessity: Problems with Using Long Words Needlessly’.

Die titel zegt het allemaal. Leuk dat je moeilijke woorden gebruikt als ‘erudite’, ‘vernacular‘ en ‘irrespective’, maar het begrijpen van de eerste zin van de titel kost hoofdbrekens, zelfs als je de moeilijke woorden kent. Terwijl de tweede zin, waar in eenvoudige taal precies hetzelfde staat, moeiteloos bij je binnenkomt.

Als een tekst lezen veel moeite kost, dan straffen we de auteur af. In de experimenten van Oppenheimer is dat bijvoorbeeld door hen af te wijzen voor een universiteitstoelating als er meer moeilijke woorden in een tekst staan. Of door Descartes een lager IQ toe te kennen na het lezen van een complexere vertaling van een tekst (ongeacht of je weet dat Descartes het heeft geschreven of niet).

Want we zien het vloeiend begrijpen van een tekst als een maatstaf voor de intelligentie van de schrijver: als je mij het duidelijk kunt maken, dan begrijp je zelf de materie kennelijk erg goed.

Moeilijke woorden verlagen je status.

Dus in plaats van dat het gebruik van moeilijke woorden je status verhoogt, doet het juist het omgekeerde: het verlaagt je status.

Zelf-sussend

Hetzelfde geldt voor gesproken teksten. Als een gesproken tekst te moeilijk is dan straffen we de spreker: door op onze telefoon te kijken, door een slokje water te drinken of door ons haar, gezicht of lichaam aan te raken. Dat zijn allemaal zelf-sussende gebaren (‘self-soothing gestures’) die erop gericht zijn onszelf gerust te stellen, schrijft lichaamstaalexpert Mark Bowden. Want we ervaren die moeilijkheid als bedreigend.

Onze hersenen zijn dol op zekerheid, duidelijkheid en voorspelbaarheid. Dat kost ze het minste energie. Als je ze die niet geeft, dan zijn ze te druk bezig met de ‘foutmelding’ die ze krijgen om zich nog op de inhoud van jouw betoog te kunnen concentreren. Heel fysiek wordt de neurotransmitter dopamine, die zorg dat we ons tevreden en beloond voelen, achtergehouden, als straf voor het feit dat we ons in een onbegrijpelijke omgeving bevinden.

Als je presentatie moeilijk is, krijgt je publiek als straf geen dopamine.

Ontspannen

En dat bedreigde gevoel is niet goed voor jou als presentator: want hoe minder relaxt we als publiek zijn als we naar je boodschap luisteren, hoe minder er binnenkomt. Wat je wil, is dat je publiek ontspannen is, want dat is de voorwaarde om mensen te kunnen overtuigen.

Volgens het Model van Invloed© van onderzoeker Pacelle van Goethem maakt ontspanning zowel volgen als denken makkelijker en voorkomt het een stressreactie van je lichaam die denken tijdelijk onmogelijk maak. Het voorkomt namelijk dat de amygdala (dat deel van je hersens dat emoties verwerkt) de bloedtoevoer blokkeert naar de prefrontale cortex (waar beslissen en plannen zit).

Stress bij je publiek maakt denken tijdelijk onmogelijk.

Eenvoudig is slim

Dus als je wil dat je slim overkomt en mensen overtuigt, dan is de wetenschap helder: hou het bij korte woorden, korte zinnen en weinig jargon, zodat je publiek je moeiteloos en ontspannen kan volgen.

Want “nodeloze complexiteit leidt tot negatieve evaluaties”, zegt Oppenheimer. Oftewel: als je moeilijke woorden gebruikt, dan lijk je dom.