Wanneer krijgen we een digitale euro (CBDC)?

Wereldwijd is nog maar 8% van het gebruikte geld ‘cash’. De rest is digitaal. Digitaal bankgeld is natuurlijk niks nieuws, maar wel de zogenaamde Central Bank Digital Currencies (CBDCs). Het grote verschil tussen digitaal bankgeld en CBDCs? CBDCs worden beheerd door een overheid en niet door een commerciële bank.

De revolutie rondom cryptovaluta en de onderliggende blockchain-technologie heeft deze discussie op gang gebracht. Maar het afgelopen jaar is dit versneld door Facebooks Diem-project (voorheen Libra) en de aankondiging dat China in een vergevorderd stadium is met de ontwikkeling van een eigen CBDC. Wat is een CBDC? Waarvoor worden ze gebruikt? En wat kunnen verwachten? In dit artikel vind je alle informatie.

Een ‘eigen’ CBCD

Het gaat volgens experts de grootste verandering in het wereldwijde financiële systeem worden, na Bretton Woods. Waar in de beginjaren van Bitcoin en blockchain de technologie nog werd weggewuifd als ‘crimineel‘ en ‘onnodig‘, is de afgelopen jaren de discussie helemaal omgeslagen. Inmiddels zijn de meeste landen en economische regio’s begonnen met de ontwikkeling van een eigen digitale munt.

Volgens onderzoek van de Bank of International Settlements (BIS) zijn inmiddels tientallen centrale banken hiermee bezig, die 80% van de wereldbevolking en 90% van de economische activiteit wereldwijd vertegenwoordigen. In de komende 3 jaar zal 20% van de wereldbevolking toegang hiertoe hebben.

The euro belongs to Europeans and we are its guardian. We should be prepared to issue a digital euro, should the need arise. – Christine Lagarde, President of the ECB

Naast de aankondigingen van Facebook en China rondom eigen digitale munten, heeft het coronavirus de discussie nog een extra zetje gegeven. Maar het is niet alleen de druk van andere overheden, technologiebedrijven en de sterke afname van het gebruik van cash geld. Volgens De Nederlandsche Bank kan er ook heel goed monetair beleid mee worden doorgevoerd, zoals hervormingen rondom de schulden en een mogelijk basisinkomen.

Volgens de Russische Centrale bank is hun digitale roebel vooral bedoeld om de macht over het geld weer terug te leggen bij de burger. En de Chinese Centrale Bank heeft aangegeven dat het geen concurrent gaat worden van bestaande betaalapps.

Minder kwetsbaar

De belangrijkste reden voor veel centrale banken om een eigen CBDC te ontwikkelen? De risico’s die commerciële banken, zoals ING en de Rabobank nemen. Volgens een recent rapport van de Wetenschappelijke Raad van de Regering is 10 jaar na de kredietcrisis het commerciële bankwezen nog steeds kwetsbaar voor grote klappen.

Centrale banken willen meer controle op de geldstromen. Vooral met het oog op de gevolgen van het coronavirus en de risico’s die de banken nog steeds nemen. Nu het cashgeld, wat zij zelf beheren, sterk afneemt en de invloed van techbedrijven op de financiële sector sterk toeneemt, is het opzetten van een eigen digitale munt daarin een logische stap.

Hoe een digitale euro eruit kan komen te zien, wordt mooi zichtbaar door de eerste CBDC die recent werd gelanceerd op de Bahama’s ‘de Sand Dollar‘ en de vele openbare experimenten met Chinese CBDC, de DCEP. Er wordt door veel experts koortsachtig gekeken naar de experimenten in China, die naar verluidt de munt tijdens de Olympische Winterspelen van 2022 wereldwijd zal introduceren. Het land maakte de eerste bankbiljetten in onze wereldwijde geschiedenis en ziet inmiddels 90% van alle betalingen via de populaire apps WeChat en Alipay gaan. Qua grootte evenveel geld als dat er wereldwijd met de Visa en Mastercard creditcards wordt afgerekend.

De totalitaire staat

Het is volgens de overheid niet alleen een reactie op Libra. Het is vooral bedoeld om allerlei lagen in betalingen weg te halen en daarmee corruptie te voorkomen, beter armoede te bestrijden en volgens veel experts ook om veel strakker te controleren waar het geld naartoe gaat.

Dit is ook gelijk de grootste angst van inwoners van Europa, blijkt uit een recent onderzoek van de ECB. De Chinese overheid gaat al heel ver met de controle op haar burgers, door de meer dan 100 miljoen camera’s die in het land hangen, het ‘social credit‘-systeem en de ontelbare algoritmen die automatisch bepalen of je een crimineel bent of niet.

Stel je voor dat de overheid met deze informatie en macht kan bepalen waar burgers geld aan mogen besteden. Dan ontneem je een significant gedeelte van de vrijheid. Bijvoorbeeld: een overheid programmeert dat je wel geld aan huur en gezond eten mag spenderen, maar niet aan fastfood, sigaretten of porno. Of nog erger: algoritmes denken dat jij je bezighoudt met criminele activiteiten. Daardoor blokkeren ze je digitale portemonnee. Door het ‘social credit’-systeem mogen nu al 23 miljoen Chinezen het land niet meer uitreizen, omdat hun score te laag is.

Helikoptergeld

Ook al zijn de meeste Chinezen nog niet zo enthousiast over de Chinese DCEP, de overheid wist op een heel slimme manier haar burgers zo ver te krijgen om een digitale wallet aan te maken. Iedereen die namelijk een wallet had geïnstalleerd op zijn telefoon, kreeg hierop de digitale munt gestort. ‘Gratis geld voor iedereen’, zou historicus Rutger Bregman zeggen. De adoptie van deze munt kan dan ook weleens heel snel gaan.

Afrikaanse landen worden al voorbereid op het gebruik van de munt in de handel die zij voeren met China. En de nieuwste modellen telefoons van Huawei bevatten al een DCEP-app. Zakenbank Goldman Sachs verwacht dat de DCEP over 10 jaar door minstens 1 miljard gebruikers zal worden gebruikt en een kleine 20% van alle betalingen in China zal faciliteren.

We need to make sure that our currency is fit for the future. Inaction is not an option. – Fabio Panetta, bestuurslid Europese Centrale Bank

De ‘digitale euro’

Achter de schermen werkt Europa ook al hard aan een eigen ‘digitale euro’. Europese ministers van financiën, zoals de Duitse Olaf Scholtz, hebben aangedrongen om zo snel mogelijk een ‘antwoord’ te hebben op de Chinese plannen.

Verschillende Europese landen zijn zelf ook al aan het experimenteren, zoals Italië en Oekraïne. En Nederland zegt zelfs een voortrekkersrol hierin te willen spelen. De Europese Centrale bank heeft in een recent rapport aangegeven pas in de zomer van dit jaar definitief te beslissen of het een eigen digitale euro wil gaan uitgeven. En haar president, Christine Lagarde, gaf recent aan dat áls de ECB hiertoe besluit, het nog zeker tot 2025 zal duren voordat deze er ook daadwerkelijk is.

Hopelijk ziet Europa dit als een wake-up call. – Wim Boonstra, econoom Rabobank

Het Amerikaanse Kodak-momentje

Ook aan de andere kant van de oceaan woedt een felle discussie over een digitale Dollar. Het hoofd van de Amerikaanse bank heeft hier de discussie opgelaaid met de uitspraak:

We do think it is more important to get it right than to be first and getting it right.

Experts wijzen echter op het ‘first mover advantage’ wat China gaat hebben op het wereldwijde financiële toneel. Met alle gevolgen van dien. De Chinese overheid heeft al wel aangegeven graag samen te werken met andere centrale banken wereldwijd. Maar met de eerder genoemde, verregaande functionaliteiten die de DCEP zal hebben, wordt hier vooral angstig in plaats van enthousiast naar gekeken.

Haken, ogen & angst

Er zijn nog heel veel haken en ogen waaraan we moeten werken, in mijn optiek. Hoe centraler de macht over een dergelijke munt, hoe makkelijker te hacken. Maar ook de informele economie waar 60% van alle banen wereldwijd in fungeren en in de knel komen met door de overheid gereguleerd geld. Ook zet het Internationaal Monetair Fonds nog steeds vraagtekens bij de monetaire stabiliteit, die kan worden aangetast door het uitgeven van eigen munten door centrale banken.

De snelheid waarmee de ontwikkelingen momenteel gaan op het wereldtoneel zijn fascinerend. Maar ook beangstigend, als je de verwachte gevolgen van machtsverschuivingen ziet. Het komende jaar gaat dan ook een interessant en belangrijk jaar worden voor het wereldwijde financiële systeem.