De spiegel als wapen tegen een burn-out

Het is vandaag Blue Monday, de meest deprimerende dag van het jaar. En anders dan de voorgaande jaren zorgt de hele situatie rondom corona ervoor dat deze editie ook echt zijn naam eer aandoet. Het aantal burn-outs is sinds het begin van de crisis toegenomen. Sterker nog, er hangt een mogelijke verviervoudiging van burn-outs boven de markt. Dat is niet alleen vervelend voor de werknemer, maar ook voor de werkgever.

Heb je enig idee wat een burn-out kost voor een bedrijf? Volgens experts van ArboNed wordt dit bedrag geschat op gemiddeld 60.000 euro per burn-out. Dat is afschuwelijk veel geld, zeker als je bedenkt dat 1 op de 6 werknemers op dit moment burn-outklachten heeft. Maar er is ook goed nieuws, want de aanleidingen voor een burn-out kunnen eenvoudig voorkomen worden. De oplossing ligt in reflectie en de leidinggevende.

De rol van de leidinggevende

De coronacrisis zorgt voor veel veranderingen. En deze veranderingen brengen weer extra werkstress met zich mee. Alleen een onderbelicht onderwerp als het gaat om werkstress is de rol van de leidinggevende. Uit onderzoek van TNO en CBS blijkt dat van de medewerkers die een hoge werkdruk ervaren én weinig steun krijgen van de leidinggevende, maar liefst 45% met burn-outklachten kampt. Van de werknemers die een hoge werkdruk ervaren maar wél steun van hun leidinggevende krijgen, is dat maar 18%. De leidinggevende speelt hier dus een cruciale rol.

Hoe kan reflectie helpen?

Maar zijn de meeste leidinggevenden nu dan zo slecht bezig? En moeten alle leidinggevenden dan massaal op dure en onoverzichtelijke ‘voorkom-burn-out-cursussen’? Het grappige is dat er meestal niets nieuws geleerd hoeft te worden. Alles is al in huis. Het enige wat gedaan moet worden is reflecteren. Heel even de tijd en afstand nemen, het bandje terugspoelen en de gedachten en emoties verkennen. Vervolgens evalueren, feedback vragen aan een ander, conclusies trekken en dan weer doorgaan. Op deze manier kan de leidinggevende leren van zijn eigen gedrag en tegelijk het werkplezier van zijn medewerkers verhogen.

Sprintje van 25 vragen

Een belangrijk onderdeel bij het reflecteren is het stellen van goede vragen. Moeilijk? Welnee! Zullen we even een kort sprintje doen? Probeer deze vragen eens te beantwoorden:

1. Wat zou je anders hebben gedaan als je een tijdmachine tot je beschikking had?
2. Hoe verbind jij mensen?
3. Wanneer voel jij je echt verbonden met een ander?
4. Raak je je geduld wel eens kwijt in het contact met anderen? Waarom?
5. Moeten wij onze manier van werken aanpassen?
6. Wie vergeet jij wel eens een compliment te geven of te bedanken?
7. Welke les(sen) ben je zelf aan het leren? Wat is je grootste les tot nu toe?
8. Wat maakt een gesprek goed? Hoe bevorder je dat?
9. Waar kun jij zelf hulp gebruiken? En vraag je daarom?
10. Hoe zorg jij voor een goede balans tussen werk en privé?
11. Waar voel jij je ongemakkelijk bij? En waarom?
12. Welke gebeurtenis of ervaring heeft jullie team sterker gemaakt? Hoe heb jij dat ervaren?
13. Wat vind jij lastig in het samenwerken met anderen? Hoe manage je dat?
14. Welke kwaliteiten van jou maken het team krachtiger? Welke niet?
15. Kun jij goed grenzen stellen in de samenwerking? Wat zijn jouw grenzen?
16. Kun jij een team enthousiast maken? Hoe doe je dat?
17. Op welke wijze laat jij je vertrouwen in anderen zien?
18. Wat leer je van collega’s? Wat zou je hen willen leren?
19. Waar let jij vooral op als je naar anderen luistert? Hoe lang kun je echt naar iemand luisteren?
20. Hoe laat jij een ander merken dat hij belangrijk is? En hoe laten ze dat aan jou merken?
21. Hoe vieren jullie je successen? En jullie falen?
22. Wat is belangrijker voor je: begrijpen op begrepen worden?
23. Besteed jij voldoende tijd aan zaken die jij waardevol vindt?
24. Wat brengt jou uit je evenwicht?
25. Wat deed jij voor corona graag wat je nu niet meer doet?

Easy toch? Dus het eerste goede nieuws is, dat er niets nieuws hoeft te worden geleerd. Het tweede goede nieuws is dat de leidinggevende hier ook een positieve rol in kan spelen. De leidinggevende kan namelijk het initiatief nemen om het gesprek aan te gaan.

Wat kunnen we leren van de hofnar van vroeger?

Maar soms is het lastig om jezelf een spiegel voor te houden. Je bent namelijk de leidinggevende en je hebt het misschien te druk om even stil te staan. Dat probleem hadden de koningen van vroeger ook, alleen hadden zij een hofnar die hen een spiegel voorhield. En dat deed hij met zijn 16 rollen: entertainer, adviseur, criticus, satiricus, spion, vertrouweling, bemiddelaar, flapuit, beste vriend, zondebok, coach, onderhandelaar, sfeerbewaarder, observeerder, allesweter en statussymbool.

Na de Franse Revolutie was de hofnar als instituut en beroep verdwenen. In 1789 zou voor de hofnar het doek definitief zijn gevallen. Maar wie kan dan tegenwoordig het reflectieve vermogen van de leidinggevende vergroten? En op welke manier kan dat dan?

Blinde vlek

De mensen die tegenwoordig het reflectieve vermogen van leidinggevenden vergroten kunnen heel divers zijn. De ene functie is weliswaar wat meer gericht op het vergroten van het reflectieve vermogen dan de ander, maar over de gehele linie komt naar voren dat dit toch meer persoonsgebonden dan functiegebonden is. Maar eigenlijk nog belangrijker is dat er altijd iemand anders nodig is om volledig te kunnen reflecteren. Iedere leidinggevende heeft namelijk te maken met blinde vlekken, of zoals het Johari-venster zo mooi omschrijft: gedrag wat je niet over jezelf weet, maar anderen wel.

Ga lekker zelf aan de slag of benoem een hofnar

Maar hoe organiseer je dat dan? Hier heb ik een heel simpel model voor ontwikkeld. Dit model heeft een cirkel waar je als leidinggevende zelf doorheen kan gaan en de stappen kunt volgen. Maar ook een cirkel die handvatten biedt aan een ander om jou goed te laten reflecteren. De manier waarop iemand jou door de cirkel begeleidt is wel erg belangrijk. Dit moet volgens bepaalde voorwaarden geschieden en ik heb ontdekt dat deze voorwaarden exact overeenkomen met de rollen die de hofnar vroeger had. Probeer het gewoon eens! Je kunt het op iedere situatie toepassen.

Surfen

Let op! Ik ben geen burn-outdeskundige, noch medisch onderlegd. Ik zorg er alleen voor dat ik de aanleidingen wegneem. Je kunt het vergelijken met surfen. Het leven zit vol golven en door die golven kan jouw surfplank breken. Dit breken van de surfplank kun je zien als een burn-out. Als je een burn-out hebt moet je surfplank gemaakt worden en daar heb ik geen verstand van. Ook de golven ga ik niet tegen kunnen houden…ik kan je wel leren surfen.

Aanvullend geraadpleegde bronnen:

• Moe en lusteloos? De corona-burn-out ligt op de loer – Trouw
• Last van thuiswerken? Zo scheid je werk en privé – Radar
• Nationaal Centrum Stress & Burn-out blogs
• De mens staat centraal in tijden van crisis – Zilveren Kruis
• Het LeadershipNL Spel Dare to share! NCD| Media !ntegration| mediaintegration.nl
• Literatuur van mijn scriptie Het reflectieve vermogen van leiders “De Spiegel van de Ziel”

Foto header door Andre Mouton op Unsplash.