Filter
ChatGPT Brexit & klimaatdrammer: hoe neologismen de publieke opinie beïnvloeden
Neologismen zijn eigenlijk net als orgasmes. Soms komen ze snel. Soms komen ze onverwachts. En iedereen praat erover. Misschien vraag je je nu af wat neologismen ook alweer zijn. Er gaat waarschijnlijk wel een belletje rinkelen als ik het heb over klimaatdrammers, blokkeerfriezen, sjoemelsoftware en weigerambtenaren. Maar wat is eigenlijk het effect van het gebruik van dit soort termen op de publieke opinie?
Neologismen in de media
Nederlandse nieuwsmedia zijn een broedplaats voor neologismen. Denk bijvoorbeeld aan De Telegraaf die schrijft over ‘klimaatkassa’, ‘flitsridder’ en ‘smokkelbeest’. Er is dan ook genoeg aandacht voor deze nieuwe catchy woorden.
Het Instituut voor de Nederlandse Taal wijdt er zelfs een online rubriek aan. Daarin bespreken ze iedere week een neologisme uit de actualiteit, zoals het diarreecomplot. Ze omschrijven de betekenis van het woord en doen soms ook voorspellingen voor vervolgwoorden. Natuurlijk is een onderwerp pas een hot topic als De Speld er een artikel over schrijft.
Ook waaien er soms termen over vanuit het buitenland. Zo is Peter Wildling de geestvader van een neologisme dat vanuit het Verenigd Koninkrijk naar ons toe kwam. Het woord in kwestie is Brexit. Dit is ironisch, aangezien Wildling zelf juist een Bremainer is. Hij riep het woord in het leven om het Britse volk te verbinden voor EU-lidmaatschap.
Bermtoeristen
Dat creatieve journalisten en communicatieprofessionals woorden bedenken, is niets nieuws. Zo ontstond in de jaren vijftig het woord bermtoerist. Bermtoeristen waren mensen die hun auto in de berm langs de weg parkeerden, klapstoeltjes uit de kofferbak trokken en al picknickend naar het voorbijkomende verkeer keken.
Het ontstaan van neologismen
Maar waarom ontstaan dit soort termen? Volgens Vivien Waszink van het Instituut voor de Nederlandse taal, is het vormen van neologismen van alle tijden. Ze ontstaan doordat journalisten willen variëren in hun woordgebruik. De nieuwe woorden verschijnen vooral in koppen. Dat is logisch, want daar wil je veel zeggen met weinig woorden.
Gebrek aan nuance
Het gevolg van neologismen is dat ze bepaalde frames oproepen. Zo verscheen een tijdje terug op de website van Trouw een artikel waarin klimaatexperts hun zorgen uitspreken over hoe negatieve klimaat-gerelateerde neologismen het klimaatdebat beïnvloeden.
Neem bijvoorbeeld de term ‘klimaatdrammer’. Hoewel de term pakkend is, heeft het ook een negatieve lading. Misschien krijg je direct het beeld van een geitenwollensokken-type in je hoofd, die ongevraagd zijn of haar klimaatopinie opdringt. Het gevaar van deze woorden is dat ze generaliserend werken. Bovendien simplificeert een woord als klimaatdrammer een gecompliceerd, maatschappelijk debat tot een aantal gevatte kernwoorden.
Een woord als ‘klimaatdrammer’ simplificeert een gecompliceerd, maatschappelijk debat tot een aantal gevatte kernwoorden.
Een negatief frame
Ook in het geval van Brexit zijn er speculaties over of en hoe het gebruik van de term van invloed was op het publieke debat. Bedenker Wildling denkt dat het effect had. Hij betreurt dat hij hieraan bijdroeg met de introductie van het woord.
Ergens heeft de beste man wel een punt. In het woord ligt het eindoordeel eigenlijk al vast: exit. Het probleem met een woord als Brexit is dat het de lading niet kán dekken. In één woord ligt te weinig nuance om betekenis te geven aan een complexe, maatschappelijke discussie die het volk verdeelt. In dit geval plaatst het woord het onderwerp in een negatief frame.
To frame or not to frame?
Neologismen in nieuwsmedia zijn dus een stuk minder onschuldig dan ze klinken. Wat betekent dit in communicatieland? Kun je neologismen gebruiken in je boodschappen?
We kunnen stellen dat frames effectief werken voor je boodschap. Dit komt doordat ze blijven hangen bij je doelgroep. En voor PR geldt: media neigen ernaar om je boodschap eerder op te pakken als er een retorisch slim geformuleerd frame in zit. Dit is tegelijkertijd het gevaar van framing: als iets eenmaal in een bepaald frame zit, komt het daar moeilijk weer uit.
Brexit versus Bremain
Waar media de term Brexit gretig overnamen, lieten velen (voor- en tegenstanders) het minder bekende broertje Bremain links liggen. Een flauw experimentje om het verschil aan te geven: als je op Google op ‘Brexit’ zoekt, krijg je 322.000.000 zoekresultaten. Als je naar ‘Bremain’ zoekt, zijn het er 184.000.
Ondertussen ontstonden er ook weer nieuwe variaties op Brexit, zoals Brexiteer. Dit is afgeleid van de dappere drie musketiers die erg trouw waren aan hun koning en vaderland. In dit frame klinkt ook de Brexiteer als een dappere strijder. Iemand die gericht en zonder aarzeling op zijn doel afgaat en strijdt voor zijn of haar vaderland.
Een publieke discussie sturen of links laten liggen?
Afijn, voor je communicatie-uitingen zijn neologismen dus effectief. Maar wees je ervan bewust dat je met het gebruik ervan onbedoeld bijdraagt aan framing. Als het je doel is om een publieke discussie te sturen, is het een prima middel. Maar het overall advies is: behalve als het je bedoeling is om een discussie te starten, laat je neologismen liever links liggen.
Gebruik jij (bewust) neologismen in je communicatie? En met welk doel? Ik ben benieuwd naar je verhaal! Deel het met me in een reactie hieronder.
Over de auteur
