Facebook: collectief naïef & geen alternatief

Column – Wat misschien nog wel het meest verbazing wekt, is het feit dat er zo’n ophef is. Facebook. Ook op een willekeurige zondag (vorige week) wordt in alle actualiteitenprogramma’s met verontwaardiging gesproken over de boevenpraktijken van Facebook en de haar omringende bedrijven. Het generatie-misverstand druipt er van af. Paul Witteman vraagt aan prins Constantijn of hij nog lid is van Facebook na de Lubach-oproep. “Lid is van Facebook.” Niemand zegt het zo, behalve opa Witteman.

“Hoe kun je nu geld verdienen als je gebruikers niet betalen voor je diensten?”, vroeg de 84-jarige senator Hatch aan Zuckerberg. De vraag is honderden keren rondgegaan – ook op Facebook -, de voorbije dagen. Je ziet het onbegrip bij Zuckerberg over deze vraag. Hij is er even stil van en antwoordt dan “Senator, we run ads.” Zou de senator dit antwoord begrepen hebben? We run ads. De senator zou het toch moeten snappen, zeker een US-senator. In Amerika was als nergens anders in de wereld weerstand tegen kijk- en luistergelden. Of kabelabonnementen. Liever gratis radio en televisie, dat was het devies. De reclameboodschappen nemen we voor lief. Het is het Facebookmodel avant la lettre.

Collectief naïef

We zijn collectief naïef. Gemiddeld besteden de miljarden gebruikers een uur per dag aan het Facebook-platform en niemand vraagt zich blijkbaar af hoe het in de lucht houden van de dienst betaald wordt. Wordt het niet eens tijd dat we beseffen dat als een platform gratis wordt aangeboden, we zelf het product zijn geworden? Ieder woord dat we weggeven, iedere klik die we klikken, dát is de vangst van het platform. En dus krijgen we heel verfijnde advertenties op ons af. En niet alleen advertenties (invloed op koopgedrag) maar ook berichtjes, al dan niet nep (invloed op mening, stemgedrag).

Waarom maken we geen BlockBook, een Facebook gebaseerd op blockchain? Moet toch kunnen. Sterker nog, Socialx is al bezig. Financiering moet geen probleem zijn. Facebook haalde in 2017 $40 miljard aan advertentiegelden op. Als elke gebruiker €15 per jaar oplepelt dan heb je dezelfde financiële ruimte als Facebook, zonder adverteerders.

Er schijnen 55 miljard appjes per dag te worden verstuurd. Als we bereid zijn één dollarcent voor 5 appjes te betalen, verdien je ook $40 miljard.

Er schijnen 270 miljard mails per dag te worden verstuurd. Als we een tiende cent per verzonden mail vragen, is er een pot van 100 miljard te verdelen. Daar kunnen we toch wat mensen onbekommerd blij mee maken, daarnaast bouw je een aardige drempel op voor spammers.

Nog twee gedachten, gebaseerd op de Facebook-verbazing. Het niveau van ondervraging door de US-senatoren stemt tot nadenken. Maar vergis je niet. Het is dagelijkse kost in het Nederlandse bedrijfsleven als een directie haar jaarplannen moet presenteren aan een gemiddelde Raad van Commissarissen. De RvC die ook de bevoegdheid heeft directieleden te benoemen en te ontslaan. Mijn stelling: het niveau van de gemiddelde RvC in Nederland om te kunnen beoordelen of de digitale strategie van een Nederlandse onderneming deugt, is zwaar ondermaats. Levensgevaarlijk is het.

Geen alternatief

Tweede gedachte. De oproep van Lubach om afscheid te nemen, kreeg veel aandacht maar heel weinig volgers. De reden: we kunnen niet zonder, er is geen alternatief. We raken sociaal ontheemd, de maatschappij zou ontwricht raken. Het klinkt zwaar, maar als morgen Facebook er volledig uitklapt, is er echt een probleem in de wereld. En het probleem is groter dan berichtjes niet meer kunnen liken of afspraken maken.

Er is een parallel met banken. Kunnen we ook niet meer zonder. Too big to fail.

Bekijk om te beginnen de nutsbank, of wel consumentenbank. De bank maakt het betalingsverkeer mogelijk en geeft daarnaast ook de mogelijkheid om te sparen en leningen te verstrekken. Er kan worden afgesproken dat maar een fractie van het gespaarde geld mag worden uitgeleend. Er worden eerlijke rentepercentages gehanteerd. Iedere gebruiker betaalt een bescheiden bedrag per maand voor de dienstverlening, het platform.

Het gaat niet fout, met zo’n bank.

Er is pas kans dat het fout gaat zodra een bank risicovol gaat speculeren met de haar ter beschikking gestelde gelden. Dan is het geen nutsbank meer.

Facebook als nutsbook zou geen enkel kwaad doen. Het gaat pas fout als Facebook met het haar ter beschikking gestelde gedrag – vergelijk het met het geld van de banken – gaat speculeren. Gaat verkopen aan onbetrouwbare partijen. De inhoud gaat interpreteren en censureren. Meningen gaat beïnvloeden. Verkiezingen gaat manipuleren, al dan niet via derde partijen. En dat is wat is gebeurd.

Boter bij de vis

De moraal: boter bij de vis loont. Het is volstrekt redelijk om te betalen voor Facebook, Google, muziek, film, bank-overboekingen, alles wat we blijkbaar willen gebruiken. In Technologyreview piept Mark Zuckerberg dat al de noodzakelijke beveiligingsmaatregelen heel veel geld kosten en ten koste gaan van de winstgevendheid.

Vraag dan ook geld man, en ga terug naar je oorspronkelijke mission statement: “making the world more open and connected”. De nieuwe versie werd vorig jaar “bring the world closer together”. Maar dat willen we helemaal niet, zeker niet als het geregisseerd wordt.

 

Met dank aan het artikel ‘The Fall of Facebook’ van David Koff.