Een positieve instelling: iedereen kan het leren

Zorgen? Stress? Tegenslagen? Dan telt het of je glas halfvol is en niet halfleeg. Een naïeve instelling wellicht, want er gaat een hoop mis. Maar, naast het extra geluk dat positief zijn geeft, levert het je bakken energie op. Daarmee kun je in je werk een hoop bereiken. Dat is heel erg praktisch en volgens de 32-jarige psycholoog Matthijs Steeneveld is het gewoon te leren.

Oplossingsgericht aan de slag

Met zijn zelfhulpboek Optimisme, hoop, veerkracht, zelfvertrouwen (aff.) kun je met bewezen theorie en oefeningen aan de slag. Door oplossingsgericht te werken aan een positieve instelling, ontwikkel je positieve, nuttige eigenschappen die al in je zitten. Het is een methode die managementgoeroes al langer gebruiken: niet de focus leggen op onvoldoendes en daar voldoendes van willen maken (erken het wel!). Richt je juist op wat al goed gaat (bekrachtig het) en excelleer daarin. Van daaruit kun je onderzoeken waar je naartoe wil.

Psychologisch kapitaal

Het boek van Steeneveld is door de focus op het ontwikkelen van positieve eigenschappen voor iedereen interessant. Een positief persoon kan nog steeds last hebben van stress. De eigenschappen die je positief maken én die je kunt ontwikkelen, heten ‘psychologisch kapitaal’. Dit bestaat uit:

• Optimisme (iets komt wel goed, omdat het onder je ‘Cirkel van invloed’ valt).
• Hoop (motivatie om een doel te behalen en het vertrouwen dat het lukt).
• Veerkracht (na een tegenslag weer doorgaan).
• Zelfvertrouwen (‘Ik kan iets goed, want ik heb het eerder gedaan of ik weet hoe het moet’).

Fight or flight

Iedereen die in zijn werk (of leven) zorgen heeft, stress ervaart of te maken heeft met tegenslagen, reageert steeds op twee manieren: het probleem aanpakken of het probleem negeren. Fight or flight noemen ze dat ook wel in de psychologie. Bij vechten schiet je bijvoorbeeld in de verdediging of ga je keihard werken. Bij vluchten denk je bijvoorbeeld aan iets anders of sluit je je af voor wat er is gebeurd. Voor de korte termijn is dat volgens de auteur een ‘prima reactie’. Dit houd je alleen niet vol op de lange termijn. Dan kom je in de problemen.

Het psychologisch kapitaal is het antwoord. Door dat te trainen, kun je problemen oplossen, kun je stress aan en overwin je uitdagingen. Een korte test in het begin van het boek dient als nulmeting. Het geeft aan waar je staat op de ladder van het benutten van je psychologisch kapitaal.

#hoedan optimisme?

Hoe kun je dan het psychologisch kapitaal benutten? Bij dit zelfhulpboek doe je eerst kennis op, daarna zelfinzicht en je leert meer via oefeningen (en daar zijn er ontzettend veel van in dit boek!).

Om je optimisme te vergroten, mag je bij een oefening bijvoorbeeld als eerste stap de doelen van een project opschrijven: “De socialmedia-campagne voor ons bedrijf moet worden uitgedacht en in de praktijk worden gebracht. Zelf wil ik leren hoe je het beste op negatieve publiciteit kunt reageren op social media.”

Je kunt ook een positief dagboek bijhouden. Schrijf elke dag drie positieve gebeurtenissen van die dag op. Wat gaf een glimlach, geluksgevoel of positieve energie?

#hoedan hoop?

Om je hoop te vergroten, stelt de auteur voor om een concreet doel te hebben dat je energie geeft. Een stappenplan ziet er dan als volgt uit:

1. Wat is een belangrijk en waardevol doel? Bijvoorbeeld: minder stress ervaren.
2. Formuleer het op een manier die positief is. Zoals: ik wil meer rust en tijd.
3. Maak een uitdagend doel (niet té uitdagend, maar wel weer spannend). Zo kun je zeggen: ik wil me op mijn gezin kunnen richten.
4. Is het doel duidelijk? Helemaal SMART hoeft niet per se, maar je moet wel helder hebben wanneer je het gehaald hebt. Denk aan: zorgen voor de familie, kunnen afspreken met vriendinnen/ouders en gezond kunnen koken.
5. Check of het doel inspirerend is en jezelf in beweging gaat zetten! Bijvoorbeeld: buiten werktijd richt ik me helemaal op mijn eigen leven.

Het is in elk geval de moeite waard om in hoop te investeren. In het boek is te lezen dat hoopvolle mensen minder stress blijken te ervaren en beter presteren.

#hoedan veerkracht?

Je veerkrachtige eigenschap vergroten kan door pluspunten te herkennen. Het boek bevat een schema met de categorieën ‘Gezondheid’, ‘Kennis & vaardigheden’, ‘Sociaal’ en ‘Psychologisch kapitaal’. Voor elk onderwerp kun je invullen wat je al hebt dat goed gaat, wat voor jou positief is, wat je zou willen verbeteren en wat je daarvoor kunt doen of nodig hebt, en wat je eerste stap wordt.

Je kunt ook een andere oefening doen: anders reageren op tegenslagen. Door eerst te definiëren wat de tegenslag is en wat je zou willen bereiken, kun je op zoek naar stappen waar je controle over hebt. Dit deel doet daarom sterk denken aan de lessen van Stephan Covey over de ‘Cirkel van invloed’ versus de ‘Cirkel van betrokkenheid’.

#hoedan zelfvertrouwen?

Zelfvertrouwen, de vierde eigenschap van het psychologisch kapitaal, is een relatief iets. Steeneveld stelt dat zelfvertrouwen niet op alle gebieden in je leven gelijk is. Je kunt daar achter komen door in twee kolommen vijf activiteiten op te schrijven die je leuk vindt en waar je energie van krijgt. Daarnaast komen de vijf activiteiten waar je tegenop ziet en die je uitstelt. Voor elke activiteit geef je daarna een rapportcijfer, dat aangeeft hoeveel vertrouwen je erin hebt. Et voila: je ziet meteen dat je op sommige momenten blaakt van zelfvertrouwen en op andere momenten van de vloer geraapt moet worden.

Integreren, ontwikkelen en ontplooien

Heerlijk om zo’n positief boek te lezen! Naast de theorie, die lekker doorleest, is het boek praktisch opgezet. De lezer kan zelf aan de slag met allemaal stappenplannen om met het psychologische kapitaal een positieve houding aan te leren. Sterker nog: de lezer moet zelf aan de slag.

Steeneveld is een therapeut die beseft dat hij de ontwikkeling bij zijn cliënten (in dit geval: lezers) niet realiseert. Hij zet je in proces, waardoor je jouw eigenschappen gaat omarmen en ze integreert. Dit sluit helemaal aan op de nieuwe inzichten in de psychologie dat gedrag (ook in de opvoeding) niet aangeleerd moet worden. Een mens moet zichzelf leren kennen om zichzelf vervolgens te kunnen ontwikkelen en te ontplooien.

Self-fulfilling prophecy

De enige vraag die overblijft is natuurlijk wel of een niet-positief ingesteld persoon de aanpak van dit boek niet te rooskleurig vindt. En of je geen jeuk krijgt van het lezen van dit boek. Het kan voelen alsof het positieve gedachtegoed een zeepbel is die elk moment doorgeprikt kan worden. In die zin blijft je instelling een self-fulfilling prophecy: ben je positief over het leren om je psychologisch kapitaal uit te nutten? Dan gaat het je zeker lukken. En anders kun je er maar beter niet aan beginnen.

Positief zijn brengt je op de weg naar je bestemming

Is er dan positieve boodschap voor de negatievelingen onder ons? Zeker wel. Het psychologisch kapitaal doet denken aan de vele lichtjes die we in deze tijd van het jaar zien: ze staan voor hoop in de donkere dagen, in een wereld die gehuld is in duisternis. Coldplay zingt in Fix you over wat de lichtjes doen: ‘Lights will guide you home’. Zo kan een positieve instelling je helpen ontwikkelen. Het brengt je op de weg naar je bestemming.

Coldplay zingt over hoop, ook voor wie van nature niet positief is ingesteld.

Over het boek

Titel: Optimisme, hoop, veerkracht, zelfvertrouwen
Auteur: Matthijs Steeneveld
Uitgever: Boom Uitgevers Amsterdam
Jaar: 2017
ISBN: 9789024409372
Mediatype: boek, 173 pagina’s
Prijs: € 22,95 paperback en € 14,95 voor het e-book
Bestellen: Managementboek (aff.)