Nieuw: 4 regels voor het vermelden van #spon op YouTube

Wanneer is een video van een influencer gesponsord? YouTubers zijn verplicht hier transparant in te zijn. Maar soms was het niet helder hoe ze kunnen voldoen aan die transparantieverplichting. Daarom is er nu de Social Code: YouTube, die ervoor zorgt dat YouTubers het duidelijk(er) vermelden als ze reclame maken, of als ze bijvoorbeeld iets gratis hebben ontvangen. Wat deze Social Code precies inhoudt, lees je in dit artikel.

De Social Code, die bestaat uit vier regels, is een initiatief van het Commissariaat voor de Media en een groep YouTubers, in samenwerking met MCN’s (multichannel networks) en de Reclame Code Commissie.

Waarom de Social Code?

De Europese Richtlijn Audiovisuele Mediadiensten gaat binnenkort op de schop. Het ziet ernaar uit dat kinderen daarin beter beschermd worden tegen (sluik)reclame, ook op YouTube. Tot nu toe gaat het Commissariaat niet over wat er op YouTube wordt uitgezonden, maar als de nieuwe richtlijn er is, komt dat er gedeeltelijk wel aan. Inclusief boetebevoegdheid.

Het Commissariaat voor de Media wilde daar graag een voorschot op nemen. In samenspraak met de YouTubers is daarom voor zelfregulering gekozen, die vorm heeft gekregen in de Social Code.

Vrijwillige aansluiting

De nieuwe regels zijn geen wet. YouTubers kunnen zich er vrijwillig bij aansluiten. Ze kunnen zich aanmelden bij Desocialcode.nl om op een soort whitelist geplaatst te worden. Uiteraard moet de YouTuber zich vervolgens aan de vier regels houden. Ook wordt van ze verlangd dat ze een eerste keer aankondigen dat ze zich vanaf die datum aan de Social Code zullen houden.

Consequenties bij het niet naleven zijn er nauwelijks. Wie zich heeft aangesloten mag gecontroleerd worden. Als de uitingen niet aan de code voldoen, mag de YouTuber daarop aangesproken worden. Meer is het niet.

Wellicht wordt de code nog zo aangepast dat wie zich wel heeft aangesloten, maar structureel niet aan de code voldoet, alsnog van de lijst verwijderd wordt.

Verhouding tot andere wetten en regels

De Reclamecode Social Media (RSM) is zelfregulering (onderdeel van de Nederlandse Reclame Code) die in 2014 in het leven is geroepen. De RSM is gebaseerd op de wet en is daar eigenlijk een nog specifiekere uitvoering van, met aanbevelingen hoe influencers, YouTubers, bloggers en contentcreators zich aan de regels kunnen houden. Het zijn eigenlijk regels en afspraken met de adverteerders. In eerste instantie zijn alleen de adverteerders die vallen onder organisaties die zijn aangesloten bij de Stichting Reclame Code, gebonden aan deze regels. Maar tegen elke adverteerder kan een klacht worden ingediend. Deze klachten kunnen ook direct gericht worden aan de influencer zelf.

De regels van de Social Code zijn wel extra, maar niet echt nieuw. Het doel van de Social Code is om ervoor te zorgen dat er voldoende transparantie is over reclame, samenwerkingen, gratis producten of diensten, kortingen en ook over producten en diensten waar de YouTuber zelf voor betaald heeft.

Die transparantie is vanuit de wet en de Reclamecode Social Media al verplicht. Daar verandert het dus niets aan. Soms was nog niet voldoende helder wanneer er voldaan werd aan die transparantieverplichting.

Daarnaast was voor veel consumenten, waaronder kinderen, gewoonweg niet duidelijk wanneer er sprake was van content waarvoor betaald was, wanneer er producten gratis gekregen waren of wanneer de YouTuber er zelf juist voor betaald heeft. Daar verandert de Social Code wat aan, door nu met heel heldere afspraken te komen over hoe de vermelding eruit moet zien.

Dit zijn de vier regels

Het uitgangspunt is simpelweg transparantie. De vier regels schrijven vrij precies voor hoe je in welke situatie voldoende transparant bent. Afwijken hiervan mag niet.

1. Betaalde reclame voor merk X vermelden

Als een YouTuber reclame maakt voor een merk, product of dienst moet diegene dat op de volgende manieren vermelden:

Ofwel voorafgaand aan de video, 3 seconden beeldvullende tekst (bijvoorbeeld: Deze video is tot stand gekomen in samenwerking met merk [X].). Ofwel in de video mondeling melden dat het om reclame gaat.

En daarnaast moet onderaan in de beschrijving van de video de volgende tekst geplaatst worden: Deze video bevat een betaalde samenwerking met [NAAM MERK]. Deze vermelding is onderdeel van de Social Code: YouTube. Voor meer informatie, ga naar https://desocialcode.nl.

2. Betaalde reclame voor een non-profit vermelden

Ook goede doelen betalen influencers om aandacht te krijgen. Deze vermelding moet gebruikt worden voor ‘erkende goede doelen’ of ‘niet-commerciële instanties’. Het CBF heeft een lijst met erkende goede doelen en de belastingdienst houdt een lijst van ANBI’s bij. Zij vallen allemaal onder het begrip ‘goed doel’. Onder niet-commerciële instanties vallen ook alle overheidsinstanties. YouTubers kunnen dus zelf controleren of een opdrachtgever in deze categorie valt. Anders vallen ze onder de commerciële uiting van regel 1.

Bij een betaalde samenwerking met een goed doel is de volgende vermelding verplicht:

Ofwel voorafgaand aan de video, 3 seconden beeldvullende tekst (bijvoorbeeld: Organisatie [X] heeft mij gevraagd om … .). Ofwel in de video mondeling melden dat het om reclame gaat.

En daarnaast moet onderaan in de beschrijving van de video de volgende tekst geplaatst worden: Deze video bevat een samenwerking met [NAAM ORGANISATIE]. Deze vermelding is onderdeel van de Social Code: YouTube. Voor meer informatie, ga naar https://desocialcode.nl.

3. Kortingen en gratis producten of diensten vermelden

Het gaat hier om alles wat een YouTuber gratis heeft gekregen, met speciale korting mocht kopen of wanneer een YouTuber gratis of met korting een dienst ontving of iets mocht doen. Ook persreizen vallen hieronder. Gewone uitverkoop van een winkel uiteraard niet.

Hier is alleen verplicht om helemaal onderaan de beschrijving van de video een tekst te plaatsen:

Ofwel: Deze video bevat een gekregen product/dienst. Deze vermelding is onderdeel van de Social Code: YouTube. Voor meer informatie, ga naar https://desocialcode.nl.

Ofwel: Deze video bevat een gekocht(e) product/dienst met korting. Deze vermelding is onderdeel van de Social Code: YouTube. Voor meer informatie, ga naar https://desocialcode.nl.

4. Vermelden wanneer iets zelf gekocht is

Het lijkt misschien overdreven om te vermelden wanneer een YouTuber ergens zelf voor betaald heeft. Toch is het geen gek idee. Omdat het niet altijd goed aan de content zelf te zien is en veel kijkers vervolgens gaan speculeren, zorgt deze regel voor extra transparantie en voorkomt het negativiteit.

De volgende tekst moet helemaal onderaan de beschrijving van de video geplaatst worden: Deze video bevat geen betaalde samenwerking of gekregen producten. Deze vermelding is onderdeel van de Social Code: YouTube. Voor meer informatie over deze richtlijnen, ga naar https://desocialcode.nl.

De toekomst: Instagram

De Social Code: YouTube zal over een tijdje geëvalueerd en zo nodig aangepast worden. Het is in elk geval het doel zo veel mogelijk YouTubers aan te laten sluiten.

Daarnaast is het de bedoeling om ook Social Codes te ontwikkelen voor de andere platformen. Ze hebben immers elk zo hun eigen mogelijkheden en beperkingen. Instagram is het eerstvolgende platform waar een Social Code voor gemaakt gaat worden.