MINDF*CK tijdens het sollicitatiegesprek: “Niets is wat het lijkt”

Hoe kun je jezelf voor de gek houden? Hoe vaak zit je ernaast met je gedachten, oordeel of verwachting in het dagelijks leven? Verwonder en verbaas jezelf door middel van drie illusies in een willekeurig sollicitatiegesprek. En vooral, hoe kun je dit voorkomen? Want zeg nou zelf, jij wil toch ook niet door jezelf onderuit gehaald worden?

Op een zaterdagavond werd ik geëntertaind door het veelbesproken programma MINDF*CK van Victor Mids en Oscar Verpoort, een programma waarin een unieke kijk wordt gegeven in je brein.

Illusie 1: “Je weet niet wat je ziet!”

Welke van deze 2 vlakken is donkerder: vlak A of vlak B?

Als jij net zoals de meeste mensen kiest voor vlak A, is je brein goed bezig en ben je dus stiekem ook behoorlijk ge-MINDF*CK’t. Vlak A en B lijken allebei een andere tint te hebben, maar in werkelijkheid hebben beide vlakken precies dezelfde kleur. Leg je wijsvingers maar eens over lijn van de horizon heen, zodat je het gehele middengedeelte van het object bedekt. Je ziet dan dat het grijs van beide vlakken uit één doorlopende kleur bestaat.

Je brein ziet een bepaalde absolute kleurwaarde van een object, maar kijkt daarbij ook naar de omgevingskleuren. Op basis daarvan beslist het brein welke kleur het object zou moeten hebben.

Illusies bij recruitment

Wat gebeurt er als we bovenstaande illusie vertalen naar het vak als recruiter? De objectkleuren zijn in dit voorbeeld de sollicitant en de omgevingskleuren zijn de omgeving of de context waarin de sollicitant zich bevindt.

• Is het je nooit opgevallen dat iemand die komt solliciteren voor de functie van chauffeur zich tijdens een gesprek met een HR-dame anders gedraagt, dan bij een toekomstig collega-chauffeur?
• Verbaas je je niet over het feit dat een man tussen allemaal mannen ander gedrag laat zien, dan dezelfde man tussen allemaal vrouwen?
• En wat kun je concluderen als iemand de afgelopen drie jaar vier keer is geswitcht van baan? Kan degene het nergens lang volhouden? Of heeft hij of zij de intentie om te leren uit ‘verschillende keukens’?

Alles valt of staat met de context waarin het verhaal of de sollicitant zich begeeft. Veel te vaak wordt dit aspect vergeten en onderbelicht. Ieder mens heeft een ‘natuurlijke loop’, trekt naar verschillende mensen toe en stoot andere mensen weer af. De ene persoon voelt zich op zijn gemak bij een sollicitatiegesprek in een restaurant, de andere totaal niet.

Ieder mens heeft een ‘natuurlijke loop’, trekt naar verschillende mensen toe en stoot andere mensen weer af.

En wat te denken van beslissingen die mensen nemen. Iemand die altijd zijn of haar passie volgde en leuke banen heeft gehad, kan zomaar door bijvoorbeeld een scheiding of een ontslag, een minder leuke baan accepteren voor een aantal jaar, puur om ‘brood op de plank te krijgen’.

Op basis van een blik op het cv zou je misschien denken: “Hmmm, die had nooit de passie moeten laten varen” of “Die komt nooit meer terug in het vakgebied.” Eén telefoontje zou je helpen om erachter te komen dat die persoon juist enorm gedreven is. En door de situatie en context waar degene in zit, een andere beslissing heeft moeten nemen op dat moment.

Let op de context van het verhaal

Met andere woorden: je weet niet wat je ziet. Sta hier goed bij stil. Vel niet meteen een oordeel, plak niet direct een sticker of stop het niet direct in het hokje. Pas op met blauwdrukken: “We hebben hier eerder iemand gehad met een woon- en werkverkeer-afstand van 60 kilometer en die was binnen een jaar weg, dus dat doen we niet meer.” Wellicht lag het wel heel ergens anders aan, maar heeft diegene het nooit ter sprake durven brengen.

Niet iedereen is hetzelfde. En let heel erg goed op de omgeving en de context, niet alleen bij het gesprek. Ook de context van het verhaal dat iemand vertelt. Vraag jezelf ook af: is het voor deze functie of voor de toekomst van de rol van belang?

Alleen al door hier jezelf bewust van te worden, zorgt dat je met een andere blik kijkt, een ander gesprek krijgt en een objectievere beslissing kan nemen.

Illusie 2: Welk brein heb je ‘aan staan’?

Hoeveel negens zitten er in de getallenreeks tussen 1 en 100?

Bereken het antwoord in je hoofd, zeg het hardop en lees dan pas verder.

---

En wat dacht je? 10? Helaas, dat is niet goed. Troost je, heel veel mensen komen tot dat antwoord. Als je er net wat langer over nadenkt, kom je misschien op 19, maar ook dat is niet goed. Het zijn er in totaal 20! Waarschijnlijk paste je een snelle strategie toe om tot het antwoord te komen. Je telde de negen in elk tiental, dus: 9, 19, 29, 39, et cetera.

Misschien bedacht je daarna dat er in het tiental 90 ook nog elke keer een 9 zit, dus: 91, 92, 93, et cetera. Maar hoogstwaarschijnlijk vergat je daarna wel om tweemaal 99 mee te tellen (99 bevat immers twee negens).

Informatieverwerking van ons brein

Hoe kan het dat je die ene 9 over het hoofd zag en (waarschijnlijk) het foute antwoord gaf? Volgens professor Kahneman komt dit door twee manieren waarop ons brein informatie verwerkt:

1. Je snelle, alledaagse denken. Dit zetten we in om vlug, met weinig moeite en energie, een beslissing te nemen.
2. Het diepere, rationele, overwogen denken waar je moeite voor moet doen en dat inspanning en energie kost.

De eerste manier is zeer efficiënt, maar heeft wel een grotere kans op het maken van fouten. Precies dat gebeurde bij de bovenstaande vraag. Pas als je er actief energie en aandacht aan besteedt, wordt de tweede manier geactiveerd en besef je dat de vork iets anders in de steel zit.

Ook dit is weer te herleiden naar een willekeurig sollicitatiegesprek. Met hoeveel aandacht zit je in het gesprek? Ben je in je achterhoofd je boodschappenlijstje aan het doornemen, of zit je met je gedachten bij de ruzie van gisterenavond met je partner? Misschien moet je dringend naar het toilet of heb je enorme honger, en kun je je daardoor niet focussen.

Een aantal tips

Rust en focus zijn toverwoorden. Zorg dat je deze kunt creëren tijdens een sollicitatiegesprek. Het klinkt misschien gek, maar dit zit in kleine dingen. Zorg dat je fit en energiek aan het gesprek begint. Zorg voor een rustige omgeving en rust in je hoofd. Concentreer je op het gesprek zelf (stap af van het vragenlijstje) en niet op iets wat eerder is gebeurd of nog gedaan moet worden.

Je zult zien dat je hierdoor in de flow van het gesprek komt, minder snel bent afgeleid en je de gesprekspartner veel beter leert kennen.

Illusie 3: Spiegeltje, spiegeltje aan de wand

Kijk maar eens een paar seconden intensief naar deze foto.

Dan is de kans namelijk groot dat je zelf ook spontaan begint te gapen (of misschien was je daar al mee bezig 😉 ). Met gapen doen we elkaar onbewust na. Ons brein kan zelfs iemand spiegelen door alleen naar degene te kijken.

Dit komt omdat we spiegelneuronen hebben. Het brein spiegelt hiermee het gedrag dat je bij anderen waarneemt. Fysiek houdt dit bijvoorbeeld in dat je door dezelfde lichaamshouding en beweging iemand sympathieker kan vinden dan anderen.

MINDF*CK op gespreksniveau

Maar naast fysieke kenmerken kun je dit ook op gespreksinhoudelijk niveau merken. Deelt iemand dezelfde passies? Is degene in dezelfde landen geweest of hebben jullie gemeenschappelijke kennissen? En wat te denken over politieke opvattingen of meningen over maatschappelijke gebeurtenissen? Vanzelf voel je je positiever bij een gesprekspartner waarmee je op één lijn ligt en ben je op sommige vlakken misschien eerder geneigd volledig te vertrouwen op deze persoon.

Bedenk goed dat ook dit een MINDF*CK is. Pas op met aannames die je doet op basis van het gevoel dat jij en je gesprekspartner hiermee creëren. En natuurlijk, iedereen zegt objectief en feitelijk te blijven, maar vlak dit gegeven niet uit. Niet voor niets gebruiken veel gerenommeerde opleidingsinstituten dit in hun sales-trainingen.

Probeer dan ook bij jezelf sterk te voelen waar de grens ligt. Of doe er je voordeel mee. Deel bijvoorbeeld een politieke opvatting die haaks staat op jouw eigen visie. Of vraag door over een bepaalde competentie en maak die zwaarder dan eigenlijk benodigd is. Kijk eens hoe de gesprekspartner reageert. Hoe ver gaat hij of zij er mee en wat wordt hiermee verteld? Daag jezelf hierin uit, zodat het spiegelen je niet voor de gek kan houden.

Be aware…

En deze drie illusies zijn maar enkele voorbeelden van de MINDF*CK’s, die je in het dagelijks leven laten beseffen dat niets is wat het lijkt. Jouw zintuigen en je brein laten zich beïnvloeden door allerlei percepties, aannames en herinneringen en dus zeker geen perfect objectief beeld van de werkelijkheid. Niet voor niets wordt vaak gezegd:

Een oordeel zegt meer over degene die het geeft.

Wees dus bewust, houd een open vizier en een sterke concentratie. En zelfs dan, be aware! 😉

 

De publicatie van dit artikel is mede mogelijk gemaakt door toestemming van de MINDF*CK-makers Victor en Oscar. Tof dat jullie mee willen werken en bedankt voor alle inspiratie en eye-openers. Een aanrader voor iedere recruiter, brein-neuroot, filosoof en vooral iedereen.