Vrij Nederland als Mad Men van de journalistiek: 5 lessen voor contentmakers

Vrij Nederland heeft gigantisch veel betekend voor de Nederlandse journalistiek. Het was de eerste titel die het persoonlijke publiek maakte, de eerste die ‘de gewone man’ aan het woord liet en echt durfde in te zetten op (kwalitatief) beeld. Als hedendaagse contentmaker kun je daar veel tips uit halen. VN pionierde veertig jaar geleden dusdanig dat je er vandaag de dag nog steeds iets aan hebt.

John Jansen van Galen schreef het boek ‘De gouden jaren van het linkse levensgevoel’ (aff.), een prachtig verslag over de opkomst, hoogtijdagen en de vrije val van Vrij Nederland. De auteur beschrijft een aantal terreinen waarin Vrij Nederland pionierde, waardoor het uitgroeide tot een toonaangevend blad voor de intellectuele elite van Nederland. Deze vijf terreinen waarin Vrij Nederland uitblonk vormen ook praktische tips voor iedereen die zich bezighoudt met het maken en uitgeven van content.

De lijst met tips is niet uitputtend, maar exemplarisch en biedt hopelijk inspiratie om (op een andere manier) aan de slag te gaan met het maken van content.

1. Scherts en parodieer

Vrij Nederland veranderde toen de redactie steeds meer bevolkt werd door oud-redacteuren van het satirische studententijdschrift Propria Cures. Hierdoor was er niet alleen maar meer ruimte voor serieuze en lange (letterlijk: lastige) stukken, maar ook voor schertsende en parodiërende artikelen. (De redacteuren van deze artikelen vormden dan ook de redactie van een voorloper van Dit was het nieuws). Door deze lichtvoetige kopij werd het blad leesbaar. Dat snappen contentmakers vandaag de dag nog steeds, of ze nou links (De Gladiool) of rechts (GeenStijl) zijn.

Tip: durf bestaande denkbeelden op de hak te nemen, daag autoriteiten op een humoristische manier uit en durf je publiek aan het lachen te brengen. Toegegeven: humor is een lastig terrein (en zou je best over mogen laten aan de professional), maar de durf die je ervoor toont wordt beloond door je publiek.

2. Interview de gewone man

Vrij Nederland was het eerste tijdschrift dat ‘de gewone man’ aan bod liet komen. Door foto’s te nemen en interviews te doen bij de pont van Amsterdam-Noord, om half acht ’s ochtends. Maar ook door mensen te vragen naar hun seksleven of reportages te maken op campings, waar eigenlijk helemaal niets significants gebeurt. Daardoor herkennen lezers zich in het magazine of leren ze andere lezers kennen. Tegenwoordig weet zelfs de grachtengordelomroep VPRO de gewone man te vinden – met het alom geprezen Hokjesman en het recente programma Dit Zijn Wij.

Tip: Waarom zou je, als contentmaker de man in de straat niet interviewen? Om het concreet te maken: je beheert de blog van een HR-bedrijf. Vraag eens een hipster, pensionado en tramconducteur hoe ze denken over het einde van de vaste baan, de ingewikkelde flex-constructies of de rol van de vakbond.

3. Investeer in beeld

Vrij Nederland was een van de eerste bladen die écht investeerde in fotografie. Voor het eerst werd de naam van de fotograaf vermeld onder een foto, bij VN werd de eerste fotoredacteur aangesteld. Beeld was niet langer ondergeschikt aan de tekst, maar ze werden gelijkwaardig en complementair aan elkaar.

Tip: door te investeren in beeld – fotografie, animatie, video of art-designer – kun je je als medium onderscheiden. Om het concreet te maken: de infographic van de Nederlandse fintech scene die gedeeld wordt door Holland Fintech, zegt meer dan duizend woorden (en wordt dus ook evenveel gedeeld door vakmedia en op social media). Maken we ooit het einde van de stock-foto mee en verdwijnt Ariane eindelijk uit het straatbeeld?

4. Schrijf vanuit jezelf

Tamar – pseudoniem van Renate Rubinstein – was de eerste echte columnist van Nederland. Dat wil zeggen: degene die als eerste het persoonlijke tot onderwerp van een column maakte. Laat dat nou net zijn waardoor Vice zo populair is: door een onderwerp vanuit persoonlijke nieuwsgierigheid of frustratie te benaderen en daarmee een artikel te schrijven vanuit de eerste persoon te schrijven. Hierdoor sluit de content aan op de belevingswereld van de doelgroep. Sterker nog: er zijn 800 artikelen waarin het woord ‘ik’ voorkomt op Vice (en een video).

Tip: durf stelling te nemen, te laten zien wat je denkt of wie je (als bedrijf) bent. Je kan het human-to-humanmarketing noemen, maar het etiket doet er niet toe, zolang je maar accentueert welke menselijke of sociale elementen er in jouw bedrijf zitten. Niet voor niets gingen de meeste PR Lions in Cannes naar sociaal geëngageerde campagnes.

5. Houd een vrijmibo

Nog voordat de vrijmibo in zwang raakte, waren er al borrels op het kantoor van Vrij Nederland op de vrijdagmiddag. Paula Glerum, de redactiesecretaresse, zette een aantal flessen drank op haar kantoor en noemde het Paula’s bar. Ze vertelde dat de borrels ophielden toen de hoofdredacteur het idee kreeg dat er complotjes werden gesmeed tijdens deze borrel. Dat betreurde ze, want juist tijdens de borrel ontstonden de leukste ideeën voor artikelen.

Journalist en alcoholist rijmen niet voor niets op elkaar. Goede ideeën ontstaan soms met een glas in de hand (of op andere plekken dan op kantoor). Brainstorm eens in een café, bij gebrek aan Paula’s Bar.

De Mad Men van de journalistiek

Ik hoop dat deze tips je inspiratie bieden om (op een andere manier) met content aan de gang te gaan. Mocht je tijd hebben voor 480 pagina’s én echt geboeid zijn door journalistiek en de jaren 70, dan moet  je ‘De gouden jaren van het linkse levensgevoel’ lezen. Het geeft een geweldig tijdsbeeld van Provo en Links. Daarnaast laat het tot in detail zien welk aanzien VN genoot (en hoe slecht de redacteuren met dat aanzien om konden gaan).

Zoals Mad Men ons een romantisch beeld van de reclamewereld geeft, geeft het werk van John Jansen van Galen dat van de journalistiek: er werd teveel gedronken, (buiten het huwelijk) gescharreld en er heerste een ongekend optimisme (en budget) bij de redactie. Die tijd lijkt voorgoed vervlogen, dus gelukkig hebben we dit naslagwerk.

Over het boek

Titel: De gouden jaren van het linkse levengevoel
Auteur: John Jansen van Galen
Uitgever: Balans
Jaar: 2016
Nummer: EAN: 9789460030970
Mediatype: boek
Prijs: €27,50
Bestellen: via Managementboek (aff.)