De digitale wereld van technologie-dino’s uitgelegd aan jongeren

Hoe leg je aan de huidige generatie uit hoe het internet is ontstaan, hoe communicatie vroeger functioneerde en hoe moderne technologie werkt? Dat klinkt voor jongeren net zo interessant als het moeten luisteren naar een betoog over hoe ons drinkwater gewonnen wordt en gezuiverd wordt in zuiveringsinstallaties voordat het uit de kraan komt. Want dat is wat technologie is voor jongeren: water uit de kraan.

Het is moeilijk voor te stellen dat iedereen die geboren is voor het jaar 2000 een dinosauriër is, een diersoort dat gedoemd is uit te sterven. Het perspectief dat deze oudjes hebben, is uniek. Over honderd jaar zal niemand nog kunnen vertellen hoe het was om zonder internet, zonder smartphones, zonder tablets en zonder apps te leven. Over honderd jaar zal niemand vertellen hoe het was om met stapels ponskaartjes in de juiste volgorde naar een mainframe te lopen om een berekening te laten uitvoeren of hoe een batterij deskundigen nodig was om een e-mail internationaal te verzenden. De vraag is of dat erg is.

Een perspectief verdwijnt

Wat mij betreft is dat erg. Met deze oudjes verdwijnt namelijk een uniek perspectief dat niet alleen hopeloos verouderd is, maar ook als vanzelfsprekend kritische vragen stelt bij de huidige ontwikkelingen en niet alles klakkeloos accepteert wat technisch mogelijk is. Het is dan ook belangrijk dat de nog levende dinosauriërs hun inzichten delen met de digital natives-naives van nu, zolang zij daartoe nog in staat zijn. Dat is een belangrijke plicht die zij hebben, in de klas en in het gezin.

Voorwaarde is wel dat de ouderen niet gaan verkondigen dat vroeger alles beter was, of dat zij doen of zij de wijsheid in pacht hebben. Het gaat er om onbevooroordeeld maar met levenservaring te kijken naar de huidige technologie. Als dit gebeurt op een manier die jongeren aanspreekt, dan is dit in mijn ogen belangrijker dan het merendeel van de lesstof van de momenteel verplichte lesstof op scholen.

Een kijkboek met eigen perspectief

Herbert Blankesteijn (1958) is een dino met een eigen perspectief. Hij is een eigengereid journalist met een website volledig zonder plaatjes: met alleen woorden en links. Hij maakte legendarische radio en TV, vaak over het internet. En hij schreef veel, waaronder het boek NL Digitaal (aff.), in zijn woorden: “een kijkboek over internet voor jongeren tot 90 jaar. 50 aspecten van internet zoals appen, virtual reality, veiligheid, wearables, 3D-printing en cyberpesten – hypertoegankelijk verteld en schitterend geïllustreerd”.

Het moet moeilijk geweest zijn voor een purist als Blankesteijn om een dergelijk ‘kijkboek’ dat ‘schitterend geïllustreerd’ is, te maken. De ironie druipt er in het boek dan ook regelmatig van af. Zo voegt hij toe aan een uitleg over hoe de browser werkt: “Als je met de rechtermuisknop klikt op de pagina die je voor je neus hebt (op Mac: Control + klik), kun je kiezen voor View Page Source. Dan krijg je de kale html te zien en dat is, zacht gezegd, een hele andere ervaring ;-)”

Maar NL Digitaal is geen ironisch boek. De toon is licht en oprecht. Blankesteijn doet een serieuze poging om datgene wat voor de oudere generaties zo vanzelfsprekend is, toch interessant en gedetailleerd uit te leggen, altijd ondersteund door zijn eigen beleving. Een voorbeeld daarvan is zijn beschrijving van verbinding maken met het internet via een modem: “Het is bijna niet uit te leggen hoe ingewikkeld het was om de verbinding aan de praat te krijgen. Het aansluiten van zo’n modem was veel gedoe. Vaak werkte het domweg niet en het was niet duidelijk waarom.” Voor mij is dit fragment heel herkenbaar, maar niet nostalgisch.

Dino-perspectief

Het boek NL Digitaal gaat helaas niet diep. Het is beschrijvend en legt uit. De meest belangrijke aspecten van de moderne communicatietechnologie worden wel genoemd: van wearables tot dating, van gamen tot dark web. Alles wordt kort aangestipt, beschrijvend en informerend. Echter, op geen vrijwel enkel fenomeen wordt dieper ingegaan, of dat nu online profileren is of privacy en copyright. Zo wordt het fenomeen ‘informatie filter bubble‘ laconiek afgedaan met: “Is dit erg? Dat bepaalt iedereen voor zichzelf.” Over de dataverzameldrift van Google merkt Blankesteijn op: “Dat is natuurlijk niet per se verkeerd, maar het is wel goed om het te weten.” Een uitzondering op de regel is het onderwerp cyberpesten. In de sectie die hierover gaat, worden een lijstje met tips gepresenteerd voor jongeren die gepest worden om hen te laten zien wat zij eraan kunnen doen. Maar ook in deze sectie is de toon luchtig, en zelfs ongeschikt voor minderjarigen: “om een goede grap kan ook het ‘slachtoffer’ lachen, en daarna drinken we allemaal een biertje.”

Het unieke perspectief van een dino in het boek is dat van iemand die veel heeft meegemaakt en zeer veel kennis heeft. Er worden soms voorzichtig wat kritische vragen gesteld en niet alles wordt geaccepteerd zoals het is, maar erg diep of uitgesproken is het niet.

Spreekt het jongeren aan?

Het boek is, zoals eerder gememoreerd, voor jongeren tot 90 jaar. Maar het is de vraag of het boek ook daadwerkelijk geschikt is voor de jongste jongeren binnen Blankesteijns doelgroep – en niet alleen voor dino’s.

De inhoud, toon en interactiviteit

Van een man die onder andere jarenlang regisseur is geweest van Klokhuis, zou je mogen verwachten dat hij weet wat jongeren aanspreekt. Maar die kennis blijkt niet uit veel keuzen de hij gemaakt heeft, of die voor hem zijn gemaakt. Laat ik beginnen met wat het meest voor de hand ligt. NL Digitaal is een boek, geen video, app of game. Dat maakt het geen voor de hand liggende keuze voor jongeren, eerder voor hun ouders of hun grootouders. De illustraties in het boek zijn “schitterend”, maar zij bewegen niet en triggeren geen Augmented Reality of Virtual Reality. En ondanks dat er veel illustraties zijn, is er nog meer tekst.

De onderwerpen in NL Digitaal zullen waarschijnlijk voor veel jongeren interessant zijn. Het sluit aan bij hun belevingswereld. Maar, jongeren houden over het algemeen van intensiteit en passie. Indien iets met een grote beleving gebracht wordt, staan jongeren open voor de informatie die aan hen wordt overgedragen, zelfs als zij het onderwerp aanvankelijk saai vinden. In het boek zijn de passie en intensiteit erg onderkoeld. Zou de toon van het boek gekozen zijn door een bijna-leeftijdsgenoot in een vlog, dan zou dit iets minder uitmaken, maar de toon komt van een dino in een boek.

De grootste uitdaging voor elke overdracht van kennis, is echter dat veel jongeren het fijn vinden zelf actief dingen te doen en te beleven, het liefst in een groep. Zij willen aan de slag met opdrachten en met tips en trucs. Zij willen zelf ontdekken en ervaren. En zij zijn op zoek naar positieve alternatieven voor dingen die zij doen die mogelijk onhandig of ongepast zijn. Deze elementen ontbreken goeddeels in het boek.

Handig naslagwerk

Vanwege dit alles is het boek niet erg geschikt voor niet-dino’s. Nog niet, want er is hoop. Volgens de uitgever zal het boek “worden aangevuld met online elementen zoals video’s, infographics en games, om alles extra inzichtelijk en verteerbaar te maken”. Zo komt het waarschijnlijk helemaal goed en gaan ook jongeren hun voordeel doen met dino Herbert Blankesteijns beschrijvingen en uitleg van zoveel cruciale elementen uit hun belevingswereld.

Tot die tijd is Digitaal NL met name een handig naslagwerk voor beginnende marketeers die in vogelvlucht het digitale landschap willen leren kennen.

Over het boek

Titel: NL Digitaal. Over big data, cybercrime en virtual reality
Auteur: Herbert Blankesteijn
Uitgever: Fontaine Uitgevers
Jaar: 2016
Nummer: [ISBN] 978 90 5956 719 1
Mediatype: Boek, 240 bladzijdes
Prijs: € 64,99 (hardcover)
Bestellen: via bol.com (aff.)

Afbeeldingen met dank aan 123RF