The Donald en de oneerlijke strijd tussen trust & bullshit

Column – En als ik het nu eens ga hebben over Brandolini’s law, Goldwater’s rule en WYSIATI? Ik ga het allemaal uitleggen, het begon met een inspirerende column van Harald Merkelbach, hoogleraar rechtspsychologie aan de Universiteit Maastricht, afgelopen zaterdag in NRC.

Brandolini’s law, ofwel de bullshit-asymmetrie

Eerlijk is eerlijk, het is de Italiaanse programmeur Alberto Brandolini die als eerste het ‘Bullshit Asymmetry-principe’ formuleerde. “De hoeveelheid energie die nodig is om bullshit tegen te spreken, is oneindig veel groter dan het verzinnen van die bullshit”. Zie hier het grote verschil tussen vertrouwen en bullshit: de eerste komt te voet en gaat te paard, de tweede komt te paard en gaat te voet.

WYSIATI

WYSIATI staat voor What You See Is All There Is. Spreek uit: wizzie-jattie. De geestelijk vader van WYSIATI is Daniel Kahneman, de Israëlische psycholoog en Nobelprijswinnaar die zich onderscheidt met het beschrijven van de invloed van economische en psychologische krachten op het gedrag van de mens. Wij – de mens – maken beslissingen en oordelen op basis van ‘Known Knowns’, ons bekende feiten, verschijnselen die we zien of horen. We houden geen rekening met informatie die weliswaar bekend is, maar niet bij ons; de Known Unknowns.

WYSIATI is meer dan ooit in de belangstelling, we hebben er dagelijks mee te maken. Ook grafische WYSIATI vindt plaats; getuige de gefotoshopte foto van Wilders met een demonstrerende Pechtold. Wat je ziet, is wat er is. Dat is de suggestie die wordt gewekt.

Goldwater rule

Als derde de Goldwater-regel. Het is de informele naam die werd gegeven aan sectie 7.3 van het ethische handboek van de Amerikaanse Psychiatrische Associatie (APA). De regel beschrijft dat het onethisch is als psychiaters een professionele mening geven over publieke figuren die niet persoonlijk zijn onderzocht.

De regel draagt de naam van Goldwater, omdat het presidentskandidaat Barry Goldwater was, over wie in 1964 een artikel werd geschreven over zijn geestelijk vermogen, zonder dat ook maar een van de journalisten hem onderzocht had. Goldwater diende een klacht in en kreeg $75.000,- schadevergoeding, en een regel die vernoemd werd naar zijn naam, de Goldwater rule.

Het kwam allemaal weer naar voren omdat een aantal Amerikaanse psychologen het er over eens is dat The Donald alle klassieke kenmerken van narcisme vertoont. Hij investeert in zichzelf, is verslaafd aan zijn naam, houdt geen rekening met anderen, maakt geen verbinding met naasten en hij stoot mensen af die het niet met hem eens zijn. Maar, zo schrijft de Goldwater-regel voor, je moet hem echt gesproken hebben, wil je tot het oordeel komen dat The Donald ook daadwerkelijk een narcist is. En daarmee misschien wel een gevaar voor de samenleving.

Wat brengt de drie bij elkaar?

Als treffend voorbeeld een tweet van The Donald, van maart 2014.

“Gezond jong kind gaat naar de dokter, wordt volgespoten met enorme hoeveelheden van vele vaccins, hij voelt zich niet goed en verandert – AUTISME. Veel van dit soort gevallen!”

Zie hier alle ingrediënten van WYSIATI, Brandolini’s law en het ontbreken van de Goldwater-regel. Is de opsomming van informatie volledig? Nee, natuurlijk niet, er is geen enkele verbinding tussen oorzaak en gevolg. Wat is ‘massive’, hoeveel is ‘many vaccines’, hoeveel is ‘many cases’?

De Amish en de Goldwater Rule

De WYSIATI-tweet wordt onmiddellijk opgepikt door Brandolini’s law. Het bericht wordt een kleine 11000 maal geretweet en krijgt veel likes. De inhoud gaat een leven leiden en Jeroen Pauw krijgt ruim twee jaar later, eind 2016, boze dames aan tafel die het verband tussen inenting en autisme bevestigen. “Amish kennen geen autisme”, zo was een van de argumenten. En hier komt de Goldwater-regel in beeld. Is er gesproken met Amish? Zijn hun kinderen onderzocht op verschijnselen van autisme? Het eerlijke antwoord is ja, maar zeer beperkt, want Amish zijn minder toegankelijk. Aan de Goldwater-regel kon niet worden voldaan.

In 2011 heeft een onderzoek plaatsgevonden onder duizend Amish-ouders over hun vaccinatie-gewoontes. Hieruit bleek overigens dat de ouders die meewerkten aan het onderzoek wel degelijk hun kinderen lieten inenten. En ook bleek dat er geen enkele correlatie kon worden vastgesteld tussen autisme en inentingen.

Er zijn nog volop voorbeelden te bedenken.

Het is een oneerlijke strijd, die tussen vertrouwen en bullshit. De strijd is oneerlijker geworden door de invloed van social media waarbinnen volop gebruik wordt gemaakt van het WYSIATI–beginsel.

Bekijk de twee curven, de bullshit- en de trust-curve. Een onzin-bericht bereikt binnen de kortste keren een maximaal effect. Het bericht is dikwijls gebaseerd op het WYSIATI-beginsel en wordt door de enorme kracht van social media naar maximale hoogten gedreven. Het duurt daarentegen heel lang om het bericht vervolgens te ontkrachten. Dat is het gevolg van de wet van de bullshit-asymmetrie.

En vergelijk dit nu eens met de moeite die ‘vertrouwen’ heeft om op een bepaald niveau te komen. We nemen een ruime interpretatie van de Goldwater-regel; we laten hem niet alleen van toepassing zijn op psychiatrische patiënten, maar op het begrip vertrouwen in het algemeen. Het duurt heel lang, het vergt heel veel hoor- en wederhoor, er zijn veel interviews, gesprekken, visitaties voor nodig voordat vertrouwen gewonnen wordt. Maar eenmaal op de top kan het ook weer razendsnel worden afgebroken en ook hier spelen social media een enorme invloedversterkende rol. Terecht of onterecht. Niemand kan er bezwaar tegen hebben dat een politicus als Fillon wordt gefileerd op het declaratiepatroon van zijn geliefde Penelope.

De social media spelen in beide gevallen een grote rol in de steile gedeeltes van de curves. Maar de vlakke gedeeltes van de curves zijn juist afhankelijk van meer gevestigde –ouderwetse zo je wilt- communicatiekanalen en –patronen.

Het zijn totaal verschillende tempi die worden gehanteerd door WYSIATI en Goldwater. En het zijn totaal verschillende personen die gebruik maken van het WYSIATI-mechanisme en anderen die de meer zorgvuldige regels hanteren die Goldwater nu eenmaal voorschrijft.

En dan zijn we er weer.

Het zou eerlijk zijn dat als je de strijd in de media-arena voert, je gebruik maakt van dezelfde wapens. En daar is nauwelijks sprake van.