Frank Underwood & Donald Trump: verwarren we feit met fictie?

Column – “I’m gonna try not to blend fact & fiction”, zegt Kevin Spacey in een interview op America Today als antwoord op de vraag of Frank Underwood een kans zou maken tegen Donald Trump.

Wat feiten dan. Kevin Spacey is de acteur die president(skandidaat) Frank Underwood speelt in de marathonserie House of Cards. Donald Trump bestaat echt en is presidentskandidaat voor de Republikeinen. Hij kreeg naar eigen zeggen nog nooit klachten over de omvang van zijn geslachtsdeel.
Nog een feit: Bert Wagendorp is een top-columnist die in de Volkskrant van vorige week zaterdag een column schreef over House of Cards. Over, precies zoals Kevin Spacey het zei op America Today, de vermenging tussen feit en fictie.

Feit: in het Smithonian museum hangt sinds eind februari een schilderij van ‘President Frank Underwood’, in dezelfde zaal als real-world voorgangers Nixon en Johnson.

House of Cards

Seizoen vier van House of Cards begon vorige week. Het is onwaarschijnlijk spannend, consequent goed geacteerd, werkelijkheidsgetrouw en zeer voorstelbaar. Kortom, het is niet eenvoudig om na een of een paar afleveringen House of Cards naar het nieuws te kijken zonder af te dwalen. Andersom, als je Frank Underwood bezig ziet, vraag je je af wat er zou gebeuren als hij het scherm zou aflopen en zich zou melden in een Amerikaanse verkiezingsbijeenkomst. Heb geen enkele twijfel dat als hij zich daadwerkelijk kandidaat zou stellen hij serieus zou meedoen. Als Trump het kan, kan Underwood het zeker.

Als Trump het kan, kan Underwood het zeker.

Femke Halsema

Op diezelfde zaterdag stond in Volkskrant Magazine een interview met Femke Halsema, in verband met haar vers uitgegeven boek Pluche. Halsema praat over haar sms-gedrag. Op een gegeven moment zitten Wallage, Pechtold en Halsema in gesprek. Naast de hoorbare communicatie vindt er een andere manier van contact plaats: Halsema sms’t, onder tafel, haar politieke vriendje Pechtold: “als W mij nog één keer zo afkat dan hang ik ‘m aan zijn voeten uit het raam”. Wallage weet van niets, ziet alleen dat Pechtold in de lach schiet en Halsema onverstoorbaar een andere kant op kijkt. Van de drie gesprekspartners aan tafel is Wallage het minst geïnformeerd, dat is duidelijk. Hij kent slechts een deel van de communicatie die wordt gevoerd.

Ander fragment. Als Halsema een debat heeft gevoerd gaat ze terug naar de kamerbank en om op twitter te zien hoe ze het er van af heeft gebracht. Althans, volgens de twitter-mores van voornamelijk anonieme leveranciers van boeren, winden, oprispingen, erupties en in letters gevangen geluiden. Hoe dan ook, deze verzameling van meningen uit de digitale onderwereld hebben direct invloed op het debat in de analoge bovenwereld; het kamerlid leest de twitter-diarree, een paar minuten na zijn of haar spreektijd in het debat. Hier is sprake van een vermenging van twee meningenwerelden.

De Facebook-fictie

De mevrouw die in een straatinterview met zekerheid weet te vertellen dat ‘ze’ – lees: de vluchtelingen – straks onze banen inpakken. “Ik heb een jonge zoon, een pleegzoon, die is 21, die wil dolgraag werken, die krijgt geen werk en hun krijgen over vier maanden straks werk. Waar zijn we dan mee bezig?” “Maar wie zegt dat zij over vier maanden werk krijgen?”, vraagt de interviewer. “Dat heb gestaan op Facebook”, antwoordt de vrouw. De Facebook-fictie is doorgedrongen in de bovenwereld en heeft zich daar gemuteerd tot een feit.

En nu halen we alles door elkaar

House of Cards is bijna perfecte fictie, met een niet van echt te onderscheiden interieur van het Witte Huis (“of zouden ze toestemming hebben gehad om daar daadwerkelijk te filmen?”, hoorde ik iemand vragen, weer zo’n voorbeeld van een blendbased misverstand. Nog even en het is een feit). Als je nu de beelden van de stoet van auto’s tijdens Obama’s bezoek aan het Rijksmuseum ziet, verwacht je dat Claire Underwood uitstapt. Even later zie je dezelfde stoet op Netflix: Claire stapt uit en wordt tegemoet getreden door een handenwrijvende Wim Pijbes. En nu halen we alles door elkaar.

In het hoofd van de mens komen steeds meer parallelle belevingswerelden bij elkaar, regelmatig ook gelijktijdig. Eén ervan is de werkelijkheid. Een ander is de werkelijkheidsgetrouwe serie. Een volgende is de vergankelijke waarheid van social media. Het kan niet anders dan dat hieruit misverstanden gaan ontstaan. De Amerikaanse stemmer die geen kruisje kan zetten bij Frank Underwood. Het kamerlid dat zich laat beïnvloeden door een twitter-poll die is beïnvloed door een handige lobbyist. De politieke onderhandelaar die niet deel uitmaakt van een informatiebron die wel in dezelfde fysieke ruimte wordt gedeeld door anderen. De mevrouw op straat die fictie promoveert tot feit.

Het kan niet anders dan dat hieruit misverstanden gaan ontstaan.

De werkelijkheid wordt gespeeld, het spel wordt werkelijkheid, als tectonische platen schuiven ze over elkaar heen en versmelten ze met elkaar. I’m not gonna try to blend fact with fiction, zei Kevin Spacey. De uitdaging wordt steeds groter.