Hoe design thinking je helpt bij het oplossen van complexe problemen

Als ik mezelf tijdens een netwerkbijeenkomst voorstel als ‘designer’ is vaak de eerste vraag van mijn gesprekspartner of ik logo’s maak. Of websites. Natuurlijk doe ik dat, maar dat is een eindresultaat, een uitkomst van een heel proces ervoor. Ik wil organisaties uitdagen en prikkelen – helpen om keuzes te maken in hun positionering en profilering. Uitingen volgen dan als vanzelf. Ik zie design als een mindset: design thinking.

Ik merk dat design in het Nederlands nog steeds een eenzijdig beeld heeft, namelijk (volgens Van Dale): (artistiek) industrieel ontwerp: de stijl, de vormgeving van een product. Design als zelfstandig werkwoord. Zelf hanteer ik design als werkwoord: to design. Denken en werken vanuit design stelt mij in staat met creatieve vaardigheden en een doordacht design proces ‘een moeilijke uitdaging’ om te zetten naar ‘een kans’.

Design thinking is…

Jean Noël Kapferer definieerde design in 2004 als ‘een continu proces dat waarde geeft van idee tot aan product, met als resultaat dat het beter te gebruiken is, goedkoper te maken, en mooier is’. Deze mindset – design thinking – is geen taboe meer: het wordt onderwezen aan beroemde MBA’s, toegepast door chique business consultants en hier en daar al toegejuicht in de boardroom.

Design thinking gaat er vanuit dat je een verschil kunt maken! Dat betekent met een doordacht proces naar nieuwe, relevante oplossingen werken die een positieve impact hebben op organisaties, producten of diensten.

Human-centered

Design thinking stelt de mens centraal. Het begint met dat je je werkelijk inleeft in (het probleem van) de klant en begrip hebt voor de behoeften en motivaties van de mensen die betrokken zijn bij de gehele organisatie: medewerkers, klanten en toeleveranciers.

Samenwerken

Einstein zei het al: je kunt een probleem alleen oplossen buiten het domein waarin het zich voordoet. Als je als designer samenwerkt met mensen met verschillende soorten disciplines, heb je meerdere perspectieven op hetzelfde onderwerp en verschillende standpunten die bijdragen aan de oplossing.

Optimisme

Design thinking betekent dat je er van overtuigd moet zijn dat iedereen een verandering teweeg kan brengen, ongeacht de grootte van het probleem, het korte tijdsbestek of hoe klein het budget. Ongeacht de beperkingen om ons heen: creativiteit zit in ons allen, en geeft ons voldoening.

Experimenteren

Bij design thinking mogen dingen mislukken, want van fouten kun je leren. Door feedback en het bijstellen van gekozen oplossingen kom je weer tot nieuwe ideeën. Je bent ook nooit ‘klaar’ en nooit is een probleem ‘opgelost’. Verbetering is ten slotte een continu proces. Niet altijd makkelijk, binnen een bedrijfsvoering die onder druk staat van financiële resultaten.

Maar je zult juist moeten experimenteren, want design thinking is vooral ‘learning by doing’. Design thinking is het hebben van een rotsvast vertrouwen dat je – in samenwerking met andere disciplines – nieuwe en betere producten of diensten kunt ontwikkelen.

Design challenge

Elk design project begin je met het vaststellen van een specifieke probleem: de design challenge. Een uitdaging moet toegankelijk, begrijpelijk en actiegericht zijn. Daarbij mag je de scope niet te groot of te klein voorstellen, en niet te vaag of te simpel beschrijven.

Je design challenge is het startpunt van je design proces, het doel waar je naartoe werkt. Om de juiste richting te bepalen, stel je de juiste ‘hoe kunnen we’-vraag. Dit is essentieel. De vraag zul je breed genoeg moeten beschrijven om ruimte te houden voor onverwachte mogelijkheden, maar nauw genoeg om de focus te houden.

Design proces

Design thinking werkt vanuit een gestructureerde aanpak voor het genereren en doorontwikkelen van ideeën: het design proces. Het design proces bestaat uit vijf fasen die je houvast geven in het proces van het identificeren van het probleem, tot het vinden en het bouwen van een oplossing.

Het is een aanpak waarbij je intuïtie en je vermogen om wat je waarneemt te interpreteren centraal staan. Zo kun je ideeën ontwikkelen die ons als mens werkelijk raken en betekenisvol zijn. De vijf fasen zijn:

1. Onderzoeken & ontdekken

Als je zinvolle oplossingen voor organisaties en hun producten of diensten wilt creëren, zul je in hun huid moeten kruipen: uitgebreide kennis, begrip en inlevingsvermogen in wat voor hén belangrijk is. Een juiste voorbereiding zal je nieuwe mogelijkheden geven en de inspiratie om nieuwe ideeën te creëren.

2. Observaties & veldwerk

Observaties, veldwerk of gewoon een eenvoudig gesprek kunnen van grote waarde zijn voor je inspiratie. Deze duiden en omzetten naar bruikbare mogelijkheden voor design is geen gemakkelijke taak. Je zult gegevens, gedachten en meningen moeten sorteren. Daarbij zul je het vertellen van verhalen je eigen moeten maken. Totdat je een duidelijke richting voor ontwikkeling hebt gevonden.

3. Ideevorming

Hoe kom je tot waardevolle ideeën? Een veelgebruikte methode is brainstormen: de kunst om zonder beperkingen te denken. Soms geeft een ‘gek’ idee net dat vonkje voor honderden visionaire frisse ideeën.

4. Experimenteren

Experimenteren brengt je ideeën tot leven. Het bouwen van prototypes maakt je ideeën tastbaar tijdens de bouw doe je weer nieuwe kennis op. En ook het delen van je bevindingen en deze bespreken met anderen levert je nieuwe inzichten op. Zelfs ruwe prototypes, in een vroeg stadium, geven je al direct feedback in welke verbetering je aan kunt brengen en hoe je jouw idee kunt verfijnen.

5. Doorontwikkelen & evolueren

Continu slijpen aan je ideeën: het plannen van de volgende stappen en het idee overbrengen aan anderen die kunnen helpen bij verdere ontwikkeling van je oplossing. Doorontwikkeling vergt tenslotte tijd en verloopt vaak via subtiele veranderingen of wijzigingen. Hier oog voor hebben is cruciaal. Daarom is het belangrijk dat je het proces vastlegt.

Maak het verschil met deze tips

Wil je als designer deel uit te maken van verandering en groei van (de organisatie van) de klant, dan volgen hieronder enkele tips. Want hou voor ogen dat je de mogelijkheid en verantwoordelijkheid krijgt om het verschil te maken.

Begin je discussies met ‘en…’ in plaats van ‘maar’.

• Je bent een designer en je hebt uiteraard vertrouwen in je creativiteit, maar je hebt je eigen specialisatie en je kunt niet alles weten. Laat alle betrokkenen samenwerken.
• Gebruik de wereld om je heen voor stimulatie en inspiratie, bij voorkeur buiten het probleemgebied, en breek met je eigen routines.
• Accepteer en omarm het feit dat je problemen ziet alsof je nieuweling bent.
• Stap uit je comfort-zone. Blijf leren en experimenteren en vind het niet erg als je niet direct het ‘juiste’ antwoord beschikbaar hebt. Vertrouw erop dat je er één vindt! Problemen zijn namelijk gecamoufleerde kansen.
• Wees enthousiast en betrokken, luister naar alle belanghebbenden en stel prioriteiten. Begin je discussies met ‘en…’ in plaats van ‘maar’.
• Geloof dat de toekomst beter zal zijn.

Is design thinking voorbehouden aan ‘designers’? Aan de grafische of webvormgevers, of marcom-specialisten? Nee! Weliswaar zijn creativelingen wat meer getraind in ‘anders naar een situatie kijken’, toch is design thinking vooral een mindset om, met het toepassen van designmethodieken, complexe problemen op te lossen. Steeds vaker blijkt dat deze combinatie van eigenschappen en methodieken oplossingen oplevert voor problemen waar traditionele, meer lineaire businessprocessen, geen uitkomst bieden.

Problemen zijn gecamoufleerde kansen.

Design thinking vereist dus empathie, kunnen omgaan met complexiteit en de durf om fouten maken. Alleen zo kun je in de 21ste eeuw meerwaarde creëren voor je opdrachtgever.

Foto intro met dank aan Fotolia.