De #vermistebroertjes & de kracht van social media

Op dinsdagavond 7 mei plaatste Iris van der Schuit foto’s van haar zoontjes op haar Facebookprofiel met daarbij de tekst: “Alsjeblieft, wil iedereen uitkijken naar mijn kleine mannetjes, ze worden sinds gisterochtend vermist”. Het bericht ging direct na publicatie als een lopend vuurtje door de diverse sociale media. Dit in tegenstelling tot de officiële Amber Alert van de politie.

Facebook sneller dan Amber Alert

Want die werd ’s nachts pas om 1:13 uur verstuurd, terwijl al geruime tijd bekend was dat beide jongens waren verdwenen. Het vermissingsalarm werd “vrij laat” verzonden volgens een woordvoorder van de politie. Na afloop van de vermissingszaak gaat de politie evalueren hoe dit heeft kunnen gebeuren.

Al vrij snel na de publicatie op Facebook, bereikte het bericht ook Twitter. Met behulp van de hashtag #vermistebroertjes verspreidde ook hier het bericht zich razendsnel.

Burgeractie op Facebook

Wanda van de Bovenkamp publiceerde op donderdagavond 9 mei een oproep op Facebook aan elke “Inwoner van de Utrechtse Heuvelrug”. Met dit bericht riep ze de hulp in van voor haar onbekende mensen om gezamenlijk een speurtocht naar de broertjes te ondernemen.

“Aanmelden voor burgerinitiatief zoeken naar Ruben en Julian: Hieronder aanmelden alstublieft! Dit bericht niet delen maar ondertekenen. Alvast dank voor uw hulp!”

Wanda kent zowel moeder Iris als beide verdwenen jongens niet persoonlijk, maar ze kan niet hulpeloos toekijken naar de ontwikkelingen in deze zaak. Ze moet iets doen: “Ik ben zelf moeder en kon in deze hopeloze situatie niet meer machteloos toekijken.”

De burgeractie resulteerde er uiteindelijk in dat om 20.00 uur ’s avonds zich zo’n zestig mensen verzamelden, die het recreatiegebied het Doornse Gat uitkamden. “Ik krijg kippenvel. Hier is het een brok saamhorigheid”, zo liet Wanda in een reactie weten. Helaas zonder resultaat. In een reactie toonde een woordvoerder van de politie begrip voor het initiatief, maar plaatste er wel de nodige kanttekeningen bij:

“Maar het is zeer de vraag of dat nut heeft en of het wel handig is. […] En dan is het maar te hopen dat ondeskundige zoekers niet ongewild sporen hebben vernield.”

Inmiddels hebben er meerdere door burgers opgezette zoekacties op verschillende locaties plaatsgevonden. Afgesproken is dat de burgers van te voren geïnstrueerd worden door professionals en dat ze tijdens de zoektocht begeleid worden door dezelfde professionals. Zodra er ook maar iets gevonden wordt, wordt de zoektocht stopgezet en beoordeelt de expert wat de eventuele vervolgstappen ten aanzien van de vondst moeten zijn.

Burger als recherheur

In een interview met het Limburgs Dagblad liet internet-expert Danny Mekic in het artikel “Burger als rechercheur” (met dank aan @FrankSmilda) zijn licht schijnen over deze golf van behulpzaamheid. Volgens Mekic is deze te verklaren door de ver doorgeschoten individualisering en het gebrek aan sociale samenhang in onze samenleving.

“Ik denk dat mensen van nature sociale wezens zijn. Meehelpen bij het zoeken naar vermiste mensen en andere crowdsourcing-projecten geven het gevoel en de mogelijkheid om voor een gezamenlijk doel te gaan.”

@JulianRubenNL

Een van de meest opzienbarende ontwikkelingen vind ik persoonlijk het nieuwe Twitter-account @JulianRubenNL. Dagelijks houdt een aantal mensen daar al het nieuws realtime bij van wat er in de zaak rondom Julian en Ruben gebeurt. Ze brengen en rangschikken het nieuws. Tevens onderhouden ze een dialoog met hun inmiddels vele volgers om het nieuws te duiden.

In het begin vroeg ik mij nog ernstig af of we hier niet te maken hadden met de zoveelste ramptoerist op Twitter, maar in een week tijd hebben ze deze zorg grotendeels weggenomen. Af en toe worden er vergissingen gemaakt, maar deze corrigeren ze razendsnel. Ik merk aan mijzelf wanneer ik het laatste nieuws wil vernemen over deze zaak, dat ik allereerst naar hun account ga alvorens ik de traditionele media bezoek.

Interview met oprichter Hans

In een telefonisch interview liet oprichter Hans mij weten hoe het account is ontstaan. Bottom line is dat het bericht van moeder Iris hem aangreep. Hij wilde zich nuttig maken. En hij begreep dat zoveel mogelijk op de digitale tamtam slaan mensen bewust zou maken van deze zaak. Immers elk uur dat verstrijkt kan cruciaal zijn voor de overlevingskansen van de twee kinderen.

In het begin was het met name spammen. Meer aandacht creëren. Bij het verkrijgen van meer volgers begreep Hans en zijn team (inmiddels 10 mensen) steeds beter wat mensen van het account wilden. Ze zochten naar een centrale plek en wilden meer informatie. Informatie die juist was. Het team achter het account is dan ook bijzonder kritisch in welke informatie ze verspreiden. De toekomst van het account is nog onzeker. Het versterken van het Amber Alert op wat voor manier dan ook, kan een optie zijn.

Het account bewijst voor mij eens te meer dat de rol van de traditionele media drastisch is verminderd. Niet langer zijn zijn zij de voornaamste brenger en rangschikker van het laatste ‘realtime’ nieuws. Sociale media zoals Twitter en Facebook hebben deze rol grotendeels overgenomen. Voor het ‘duiden’ van nieuws, het verzamelen van achtergrondinformatie en de reflectie hierop, is nog wel een belangrijke rol weggelegd voor traditionele media.

Twee werelden smelten samen

In het onderzoeksproject “Twee Werelden – You Only Live Once” van de Commisie Project X Haren onder leiding van Job Cohen wordt geschetst hoe de fysieke en de digitale wereld niet op elkaar aansluiten. Door technologische versnelling loopt de fysieke wereld continu achter.

“Kortom, de manier waarop door autoriteiten en overheden gereageerd wordt op wat in onder andere de sociale media teweeg is gebracht, spoort nog helemaal niet met de gevestigde plaats die zij in onze samenleving inmiddels hebben ingenomen. Het zijn twee werelden, die beter met elkaar in verband gebracht moeten worden.”

Digitaal darwinisme noemt business-guru Brian Solis dit: “The evolution of consumer behavior when society and technology evolve faster than the ability to exploit it”. Project X Haren, het achterhalen van de daders van de aanslag ten tijde van de Boston Marathon, het sluiten van de deuren van meerdere scholen in Leiden naar aanleiding van een dreigement op 4chan, het zijn allemaal negatieve voorbeelden van de directe gevolgen van deze kloof tussen de digitale en de fysieke wereld.

De voorbeelden in de vermissingszaak van Julian en Ruben tonen echter aan dat deze kloof razendsnel gedicht wordt. De twee werelden komen steeds dichter bij elkaar. Onontbeerlijk is echter de hulp van professionele mensen. Experts moeten de regie voeren, anders ontaardt het in chaos. Dankzij sociale media kunnen burgers zichzelf allerlei rollen en functies toedichten. Iedereen heeft de mogelijk om tegelijkertijd burgerverslaggever, fotograaf, filmer, criticus, rechter, advocaat, rechercheur maar ook beul te zijn. Met alle gevolgen van dien, want de scheidslijn tussen informatie en sensatie is flinterdun.

In het eerder genoemde artikel “Burger als rechercheur” verwoordt journalist Johan van de Beek dit als volgt:

“Naarmate een zaak meer appelleert aan de emoties, neemt de kans toe dat op sociale media een ongecontroleerde, sensatiegerichte informatiestroom ontstaat, waarin geruchten, speculaties en verdachtmakingen over elkaar heen buitelen”.

De zaak van de hondendoder die vandaag via het nieuws en sociale media naar buiten kwam, maakt dit punt eens te meer duidelijk. In no time lekten de adresgegevens van de dader via Facebook uit en verzamelden een groep mensen zich voor het huis van de dierenbeul om verhaal te halen. De politie greep echter op tijd in, pakte de dader op en voorkwam hiermee een publieke lynchpartij.