De dreigtweet: misplaatste emotie of serieuze zaak?

Twitter is een geschikt medium om eenvoudig nieuwe positieve contacten op te doen. Echter, voor enkele personen lijkt Twitter een middel te zijn om bedreigingen mee te uiten. Zijn deze uitingen het gevolg van een misplaatste pubergrap, onbeheerste frustratie, of is er sprake van een serieuze bedreiging?

Het aantal gebruikers op Twitter is het laatste jaar weer sterk toegenomen. Met de opkomst van Twitter zijn de mogelijkheden voor communicatie directer en is de boodschap voor iedereen toegankelijk. Waar eerst publieke figuren onbereikbaar waren, zijn zij nu direct aanspreekbaar. Dit populaire sociale medium kenmerkt zich middels eigen dynamiek van communicatie, interactie en regels. Binnen de meeste sociale netwerken, of deze nu online of offline georganiseerd zijn, worden door de gebruikers onderling bepaalde mores afgesproken.

Zolang deze regels worden nageleefd, is Twitter een perfect medium om nieuwe positieve contacten op te doen (en meer). Echter, voor enkele personen zijn regels er om te overtreden en grenzen om ze op te zoeken. Het medium ontwikkelt hierdoor ruimte voor ongewenst gedrag, zoals het uiten van bedreigingen. De afgelopen 2 weken hebben bezoekers via Twitter een enquête kunnen invullen op de site van Maxxecure over het onderwerp ‘dreigtweets’. In dit artikel geef ik achtergrondinformatie en de uitkomsten van het onderzoek.

Dreigtweet

Een dreigtweet is een bedreiging via een Twitter-bericht die gericht kan zijn aan een persoon, object of gebeurtenis. Het verzenden van een dreigtweet is hetzelfde als iemand offline bedreigen en dus strafbaar indien het voldoet aan de voorwaarden van artikel 285 van het wetboek van strafrecht. Het toegenomen gebruik van Twitter, met name onder de jongeren, zorgt ervoor dat een bedreiging via deze digitale weg vaker wordt geuit. In 140 tekens en één druk op de knop is een ‘persoonlijke’ bedreiging verstuurd. Hoewel de meeste respondenten uit onze enquête op de hoogte waren van het fenomeen dreigtweet, heeft een kleiner deel (45%) er ook een zien langskomen op Twitter. Uiteindelijk heeft 8% ook daadwerkelijk een persoonlijke dreigtweet ontvangen.

Aanhoudingen en veroordelingen

Het feit dat het uiten van ernstige bedreigingen via Twitter serieus wordt opgepakt door de politie en uiteindelijk strafbaar is gesteld, blijkt wel uit een aantal voorbeelden. Zo is een tijd geleden de zaak van Femke Halsema, waarbij een dreigtweet naar haar dochter werd geuit, voor de rechter gekomen. De 36-jarige dader is destijds veroordeeld tot een celstraf van 17 dagen en een werkstraf van 80 uur. Daarnaast kwamen recentelijk dreigtweets voorbij waarin werd gedreigd bepaalde scholen of winkels op te blazen of de schietincidenten als Alphen a/d Rijn te imiteren.

Dreigtweets over dit laatste onderwerp zijn door de politie bijzonder serieus opgepakt met aanhoudingen – van bijvoorbeeld een 17-jarige jongen – tot gevolg. De rechter sprak voor deze jongen een straf van 12 dagen cel uit. Om het rijtje af te maken: de politie van Hilversum heeft onlangs nog een 13-jarig ‘kind’ aangehouden, omdat hij een ernstige bedreiging naar een artiest had verstuurd via Twitter. De politie nam de bedreigingen serieus met aanhouding tot gevolg.

Rechters spreken zich uit over enkele ernstige dreigtweets met in sommige gevallen een veroordeling tot gevolg. De juridische grens blijkt op dit punt zo langzamerhand voorzichtig zijn vorm te krijgen. Maar het publieke debat begint over dit onderwerp nu pas te starten. Uit de enquête blijkt dat, van de mensen die te maken hebben gehad met een persoonlijke dreigtweet, slechts de helft melding of aangifte heeft gedaan bij de politie. De andere helft van de respondenten geeft aan dit niet te hebben gedaan omdat men het of niet serieus nam of niet durfde te melden. Van de respondenten die nog nooit een bedreiging heeft ontvangen via Twitter, zou driekwart van deze persoonlijke bedreiging melding of aangifte doen bij de politie.

Jonge dadertjes

In eerste instantie schrok ik van de heftige bedreigingen op het account @doodsbedreigingen, dat elke bedreiging met de dood op Twitter retweet. Zo twittert iemand: @xxx ik ga die kk sgool in de vik steken. Of @xxx als onze mentor segt je blijft zitte gaan we hem net zolang bedreige met gun totdat we over gaan als hij nee gwn dood. Naast het feit dat het grootste deel van de bedreigingen niet te lezen is door het gebrekkige ABN van de schrijvers, valt op dat de jongeren het juist erg stoer vinden om te worden geretweet door dit account, maar daarnaast ook schrikken van wat ze hebben gedaan.

Zo twittert een 13-jarig meisje tegen het account: “Kunnen jullie mijn tweet weghalen, hij is al verwijderd en ik meende het niet.” Gezien de mediaberichten kan worden geconcludeerd dat het versturen van dreigtweets vaker wordt uitgevoerd door de jongere generatie Twitter-gebruikers. Of dit ook werkelijk terug te zien is in de politie-aangiftes is de vraag. Het kan zijn dat juist de jonge dadertjes onderwerp in het nieuws worden. De 17 jarige verstuurder van de dreigtweet na het Alphen-incident zei in de rechtszaal dat hij niet had stilgestaan bij de uiteindelijke gevolgen van zijn dreigtweet.

Ook een vrouwelijke 17-jarige verstuurder van de bedreiging om een terreuraanslag op haar school te plegen, motiveerde in het programma ‘De wereld draait door’ dat zij zich op dat moment niet bewust was dat het deze impact tot gevolg had. In veel gevallen blijkt het te gaan om puberaal gedrag, waarbij jonge daders de grens opzoeken van wat wel of niet toegestaan is op Twitter. Tom Postmes, hoogleraar sociale psychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, gaf aan dat Twitter voor de gebruiker nog nieuw en even wennen is. Grenzen moeten langzamerhand worden gevormd. De jongeren hebben bij het gebruik van Twitter een groot bereik van publiek. Iedereen kan hun bericht lezen, waardoor het extra spannend is deze grens tussen al die andere mensen op te zoeken.

Criminaliseren van pubergedrag?

Gelukkig doet de politie in veel gevallen onderzoek naar de achtergrond van de verzender van de dreigtweet. De politie heeft internetsurveillanten in dienst die actief op zoek zijn naar dergelijke dreigende teksten op sociale media. Na een aanhouding kunnen zelfs de kosten van politie-inzet op de verzender worden verhaald. Zo geeft de politie een duidelijk signaal naar de dader toe dat het verspreiden van dergelijke berichten niet is toegestaan en niet wordt getolereerd. Uit de enquête blijkt ook dat het merendeel (70%) vindt dat een dreigtweet net zo serieus moet worden genomen door de politie als alle andere bedreigingen.

Bij de opsporing denk ik dat de politie als geen ander kan inschatten in hoeverre de dreigtweet van ernstige aard is. Bij de beoordeling hiervan balanceren zij op dit moment steeds weer op het punt of zij de dreigtweet moeten beoordelen als een misplaatste grap, een uiting van frustratie, of een serieuze zaak waarbij de impact van de bedreiging bijzonder groot kan zijn voor het slachtoffer of de omgeving. De vraag is, uiteraard afhankelijk van de ernst van de bedreiging, of de jonge dadertjes na een bezoek van oom agent niet genoeg zijn geconfronteerd met hun gedrag.

Rol van ouders en onderwijzers

Wellicht is op dit punt een nobele en belangrijke taak weggelegd voor de ouders of onderwijzers door zich ook eens te verdiepen in de online wereld van hun kinderen. Discussies over het gebruik van Twitter in de klas of thuis aan de keukentafel kan in dit geval zeker geen kwaad. Sociale controle zal zich op dit punt ook naar de online-netwerken moeten uitbreiden. Ondanks dat politie zijn taak serieus moet nemen door grenzen te stellen, is het zeker belangrijk bij de verdere veroordeling rekening te houden met het feit dat een jongen van 13 jaar de gevolgen van zijn bedoelde grap en de impact hiervan wellicht niet goed heeft kunnen overzien.

Misschien bereikt men hier met een Halt-afdoening een gewenster effect voor de jongeren dan de directe doorverwijzing richting Openbaar Ministerie. Alex Brenninkmeijer, de Nationale Ombudsman van Nederland, waarschuwde in een interview van EenVandaag dan denk ik ook terecht. Hij benadrukt dat we moeten oppassen dat de algemene publieke verontwaardiging er voor zorgt dat zowel het OM als de rechtspraak wordt aangezet tot het nemen van hele drastische maatregelen. “Wees hierin voorzichtig en houd rekening met het feit dat kinderen kinderen zijn en onverwacht hele rare dingen kunnen doen.”