De tijdbesparingsillusie: waarom je je verloren tijd nooit meer inhaalt

Wat was het lekker rustig op de weg deze zomer. Je hoefde niet bang te zijn dat je te laat kwam. Met de vakantie achter de rug, groeien de files weer. Bij een normale spits verwacht Rijkswaterstaat tot 350 kilometer file op de rijkswegen. Dus heb ik stress. Stress om vroeg weg te komen, zodat ik niet in de file terecht kom. Stress om de verloren tijd in te halen, nadat ik in de file heb gestaan. Stress is niet gezond voor mij, maar in elk geval kan ik mijn verloren tijd deels weer inhalen door goed door te rijden. Maar het lijkt niet te helpen, want ik kom nog steeds te laat. Dit komt allemaal door de tijdbesparingsillusie.

Als we de auto pakken, houden we niet altijd rekening met de tijd die we nodig hebben om onze spullen te verzamelen, naar onze auto te lopen en allerlei andere kleine voorbereidingen te treffen voordat we daadwerkelijk kunnen gaan rijden. Dus als we eenmaal op weg zijn, vertelt het navigatiesysteem ons dat we te laat komen. Hierdoor gaan we sneller rijden en lopen we een groter risico op snelheidsovertredingen en ongelukken.

We kunnen stress ervaren, omdat we te laat komen. Bovendien kunnen we ook stress ervaren, omdat we sneller willen rijden maar furieus zijn op al die zondagsrijders. Waarom zouden we niet gewoon wat eerder kunnen vertrekken en zonder stress op tijd komen?

Waarom we te vaak te laat vertrekken

We vertrekken vaak te laat, omdat dit gedrag ons voordelen oplevert. Dit kan tijdbesparing zijn of het voltooien van een kleine taak, zoals het afmaken van een e-mail. Het zou tijdverspilling zijn om vroeg aan te komen en daar gewoon te zitten wachten.

Onderzoek laat zien dat wachten als 2 tot 3 keer zo lang kan worden ervaren als even lang bewegen. Dus als we 10 minuten te vroeg aankomen, kan dat dus voelen als 20-30 minuten rijden met de auto. In dat licht kunnen de voordelen van later vertrekken (ook al is het maar een klein beetje) enorm zijn.

De vraag is dus of deze voordelen opwegen tegen het risico om te laat te komen, een ongeluk of bekeuring te krijgen.

Welke snelheidsverandering levert je de meeste tijdswinst op?

Neem even de tijd om te bedenken wat je meer tijdswinst zou opleveren voor het afleggen van dezelfde afstand:

1. Je snelheid in de bebouwde kom verhogen van 40 km/u naar 50 km/u.
2. Je snelheid op de snelweg verhogen van 100 km/u naar 130 km/u.

Je hoeft je rekenmachine er niet bij te pakken. Het gaat erom hoeveel tijdswinst het je oplevert door je snelheid te verhogen op de snelweg met 30 km/u vergeleken met het verhogen van je snelheid in de bebouwde kom met 10 km/u. Je kunt kiezen tussen de volgende mogelijkheden:

1. Het verhogen van je snelheid op de grote weg met 30 km/u levert mij evenveel tijdswinst op als het verhogen van de snelheid binnen de bebouwde kom met 10 km/u.
2. Het verhogen van je snelheid op de grote weg met 30 km/u levert mij 2 keer zoveel tijdswinst op als het verhogen van de snelheid binnen de bebouwde kom met 10 km/u.
3. Het verhogen van je snelheid op de grote weg met 30 km/u levert mij 3 keer zoveel tijdswinst op als het verhogen van de snelheid binnen de bebouwde kom met 10 km/u.

Neem even de tijd om na te denken over je antwoord voordat je verder leest.

Proportionaliteitsbias

Als je bent zoals de meeste mensen, geloof je dat de tijdbesparing evenredig is met de toename in snelheid. Dit wordt proportionaliteitsbias genoemd: de bespaarde tijd is evenredig met de snelheidsverhoging. Dus als de snelheidsverhoging 3 keer zo groot is, dan zou de tijdbesparing ook 3 keer zo groot moeten zijn. Logisch toch?

In feite levert het je minder tijdswinst op als je je snelheid op de snelweg met 30 km/u verhoogt in vergelijking met het verhogen van je snelheid binnen de bebouwde kom met 10 km/u. Het levert je slechts de helft van de tijdswinst op op de snelweg in vergelijking met de tijdswinst die je in de bebouwde kom zou behalen.

Binnen de bebouwde kom wordt een rit van 20 kilometer teruggebracht van 30 minuten naar 24 minuten (6 minuten besparing), terwijl op de snelweg een rit van 20 kilometer wordt teruggebracht van 12 minuten naar 9 minuten (3 minuten besparing). Het verhogen van je snelheid op de snelweg heeft slechts een minimale invloed op je aankomsttijd.

Wij zijn slecht in het inschatten van tijdswinst

Psychologe Olga Svenson van de Universiteit van Stockholm legde deelnemers paren van snelheden voor (zoals het voorbeeld hierboven) en vroeg hen in te schatten welk paar de meeste tijdswinst zou behalen. Ze ontdekte dat de tijdswinst wordt onderschat bij lage snelheden en overschat bij hoge snelheden. Psycholoog Ray Fuller en zijn collega’s van de Universiteit van Dublin en het Transport Research Institute in Edinburgh, vonden vergelijkbare resultaten.

Deze effecten zijn niet beperkt tot niet-professionele chauffeurs. Professionele taxichauffeurs vertoonden ook vertekening door tijdschatting: zij maakten dezelfde fouten bij het inschatten van tijdswinst. De overschatting van tijdswinst bij taxichauffeurs was echter kleiner dan bij niet-professionele chauffeurs. Dit toont aan dat vertekening door tijdschatting kan worden verminderd door training. Dus misschien is er hoop voor ons.

Je haalt de verloren tijd nooit meer in

De snelheidsmeter hieronder toont niet alleen je snelheid in kilometers per uur (km/u), maar ook hoeveel minuten je erover doet om 10 kilometer te rijden (min/10 km). Hieruit blijkt opnieuw dat het verhogen van je snelheid op de snelweg je aankomsttijd slechts minimaal beïnvloedt. Als je je snelheid verhoogt van 100 km/u naar 120 km/u, bespaar je slechts 1 minuut per 10 kilometer. Met een gemiddelde woon-werkafstand in Nederland tussen de 15 en 35 kilometer zou dit hooguit 3 minuten schelen.

Dit is de reden waarom je nooit de tijd kunt inhalen die je bent verloren. Laten we vanaf deze zomer dus allemaal rustig rijden. Maar hoe doe je dat?

De tijdbesparingsillusie bestrijden

Het is niet gemakkelijk om deze tijdbesparingsillusie te bestrijden, maar hier zijn een paar ideeën:

1. Erken dat je niet echt tijd bespaart. Je denkt dat je laat kunt vertrekken en snel kunt rijden om de verloren tijd in te halen, maar zoals je net zag is dit een illusie.

2. Als je te laat bent, accepteer dan je lot. Als je te laat bent, weet je nu dat je de verloren tijd niet in kunt halen, dus accepteer dat deze tijd verloren is. Deze is niet meer in te halen door hard te rijden. Ondertussen kun je nadenken over kleine nudges die je voor jezelf kunt toepassen, zodat je de volgende keer tijdig vertrekt. Laat me weten wat jullie hacks en tips zijn om de tijdbesparingsillusie tegen te gaan.

3. Plan een kleine taak bij aankomst. Je kunt plannen om met een collega te praten of een e-mail af te werken bij aankomst in plaats van bij vertrek. Op die manier heb je niet het gevoel dat je tijd verspilt. In plaats daarvan is het kostbare tijd die kan worden gebruikt om kleine taken af te ronden die anders open zouden blijven. De truc is om deze kleine taken bij aankomst te plannen en niet voor vertrek.