Waar is ICQ gebleven?

In de tweede helft van de jaren ’90, in internettermen dus al een eeuwigheid geleden, hingen mijn middelbare schoolvrienden en ik uren rond in de digitale uithoeken van ICQ. Deze in 1996 gelanceerde uitvinding was het eerste instant-messaging platform dat wereldwijd bij veel mensen populair raakte. Maar ergens rond de millenniumwisseling verdween het platform in Nederland uit het zicht, om nooit meer terug te keren. Waar is ICQ gebleven?

Lang voor de introductie van de iPad, de opkomst van Chatroulette, het verdwijnen van de telefooncel en zelfs voor het bestaan van Google was er ICQ. Met dit medium, dat als een soort pop-up een vaste plek kreeg op een computer, konden mensen gratis berichten naar elkaar sturen met een onmiddellijkheid die deed denken aan de uitvinding van de telefoon in de 19^e eeuw. Mensen van over de hele wereld konden met elkaar converseren via het web, er was misschien wel sprake van een revolutie, want mensen konden chatten.

Noodzakelijk kwaad

Chatten via een social network is tegenwoordig bijna een noodzakelijk kwaad – hoe vaak voelen mensen zich niet bezwaard als ze plotseling in een moeizame chatsessie verzeild raken op Facebook of MSN, omdat ze vergeten zijn hun status op onzichtbaar te zetten. Chatten via ICQ was destijds een feest, want het was nieuw, snel en goedkoop.

‘I seek you’

ICQ werd in 1996 opgericht door het Israëlische bedrijf Mirabilis en groeide razendsnel uit tot een Social Medium avant la lettre, met een mondiale aanhang van tientallen miljoenen mensen. ICQ (homofoon voor ‘I seek you’) was voorzien van een uiterst aanstekelijk kleur- en geluidspalet, voor iedere functie op het platform was er een grappig  geluidje. Gebruikers kregen een nummer, het Unified Identification  Number (UIN) toegewezen en vreemd genoeg voelde dat toen niet eens  zo heel onpersoonlijk. Bovendien straalde ICQ in die dagen iets uit wat  men nu zelden nog tegenkomt bij internetbedrijven – het leek geen  winstoogmerk te hebben. Het hele platform leek louter te bestaan om  de dagelijkse communicatie met vrienden, familie en kennissen, zowel  dichtbij als ver weg, te vergemakkelijken. Het was zo’n sympathiek  product dat de meeste mensen zich niet eens konden voorstellen dat  iemand daar geld mee zou kunnen verdienen. Althans, zo leek het in het begin.

400 miljoen dollar

Hoewel het Mirabilis met ICQ geen inkomsten genereerde, werd het platform al in 1998 verkocht aan America Online (AOL) voor ruim 400 miljoen dollar – nog steeds heel veel geld, maar in de tijd voor de euro, SMS en Layar een regelrecht recordbedrag. En ICQ bleef groeien, in 2001 telde het platform 100 miljoen geregistreerde gebruikers en groeide het netwerk met 100.000 gebruikers per dag.

Neergang

Toen begon ICQ langzaam maar zeker van de Nederlandse computers te verdwijnen, om ingehaald te worden door met name MSN Messenger (nu Windows Live Messenger) en in het buitenland door onder meer Yahoo Instant Messaging. Een van de redenen waarom ICQ het aflegde tegen MSN Messenger is waarschijnlijk dat softwaregigant Microsoft de wereld destijds niet alleen domineerde met besturingsprogramma Windows, maar ook met het volledig web-only e-mailprogramma Hotmail. Via Windows en Hotmail was er op een bepaald moment geen ontkomen meer aan MSN, het e-mailadres van Hotmail was bijvoorbeeld makkelijk te koppelen aan MSN Messenger, waardoor het ook makkelijker was om vrienden te zoeken. Bovendien ontwikkelde ICQ naast de oorspronkelijke chatfunctie steeds meer opties die het platform ingewikkeld deden ogen en het droeg ook niet bij aan de populariteit van het medium dat ICQ vaak gebruikt werd voor spam en ongewenste reclame. ICQ verloor dus gaandeweg zijn gebruiksvriendelijkheid, een van de kernwaardes van internet.

Hackers

Anno 2010 bestaat ICQ nog steeds en schijnt het populair te zijn in Duitsland, Rusland en oprichtingsland Israël. AOL verkocht het platform onlangs aan het Russische internetbedrijf Digital Sky Technologies (DST) voor ruim 185 miljoen dollar. En laatst was ICQ weer in het nieuws toen hacker ‘Kirllos’ juist via een ICQ-profiel de inloggegevens van 1,5 miljoen Facebook-accounts te koop aanbood. Maar feit blijft dat het lot van ICQ in potentie voor ieder ander bedrijf, merk of medium op internet in het verschiet ligt, zodra gebruikers weer een nieuwe lieveling hebben gevonden. Of het nu om ICQ, AltaVista of Kazaa gaat, internet bestaat voor een groot deel bij de gratie van de massa – zodra die niet meer kijkt, is een medium zo goed als verdwenen. Vraag iemand van 21 naar ICQ en grote kans dat de naam van het platform geen enkel blijk van herkenning oproept. In Nederland kan ICQ bijgezet worden in de digitale annalen – als een nostalgische herinnering aan de begindagen van het internet, toen iedereen nog downloadde van Napster en Geenstijl nog niet bestond…