Handleiding voor non-fictie transmedia (deel 1)

Transmedia storytelling geldt binnen de entertainment- en marketingindustrie inmiddels als gemeengoed. Dit in tegenstelling tot de non-fictie, waaronder de journalistieke wereld. Hoe kom je hiervoor tot een goed concept? Een handleiding in vier delen.

Transmedia storytelling kent zijn oorsprong in de marketing- en entertainmentindustrie. Grondlegger Henry Jenkins grijpt hierbij vaak terug op voorbeelden als de televisieserie Lost.

Bij eerdere blogs over verschillende toepassingsmogelijkheden en voorbeelden van transmedia storytelling ligt de nadruk vooral op de entertainment- en marketingzijde. De non-fictiekant blijft onderbelicht, terwijl het juist voor deze tak onbegrensde mogelijkheden biedt.

Associatiemaatschappij

Waarom zou je er eigenlijk over na willen denken? Omdat het past binnen deze tijd. Hoogleraar Journalistieke Cultuur en Media Marcel Broersma sprak afgelopen jaar tijdens zijn oratie over journalistiek in de associatiemaatschappij. Volgens hem zijn jongeren steeds minder gewend dat informatie is ingekaderd in een samenhangend betoog en een lineaire ordening heeft die niet manipuleerbaar is. Ze zijn getraind om langs associatieve weg informatie te vergaren. De journalistiek zal zich volgen hem moeten herdefiniëren of zelfs opnieuw moeten uitvinden om zinvol te blijven in deze associatiemaatschappij. Broersma ziet grote kansen voor gelaagde en multimediale nieuwsverhalen en de mogelijkheden om gemeenschappen te construeren. Precies in lijn met transmedia storytelling.

Civic journalism

Een andere overweging om je met non-fictie transmedia bezig te houden, is die van civic journalism.

‘Civic journalism is both a philosophy and a set of values supported by some evolving techniques to reflect both of those in your journalism. At its heart is a belief that journalism has an obligation to public life – an obligation that goes beyond just telling the news or unloading lots of facts. The way we do our journalism affects the way public life goes. Journalism can help empower a community or it can help disable it.’ (Pew Center)

De filosofie waarbij de makers van een verhaal niet alleen gebeurtenissen weergeven, maar de gebruikers een actieve rol geven past binnen transmedia storytelling. Daarnaast gaat het er van uit dat een verhaal invloed heeft op de werkelijkheid, waardoor de volgende verhaallijn niet altijd even voorspelbaar is.

Journalistieke transmediaprojecten

Nederland kent een beperkt aantal goede voorbeelden van journalistieke transmediaprojecten. De VPRO lanceerde dit jaar samen met NRC.Next een journalistiek entertainmentconcept: De Grote Bruine Envelop. Reporter Chris Bajema verspreidde in heel Nederland 250 lege bruine enveloppen. In deze enveloppen zat de vraag of de vinders hem iets bijzonders terug wilde sturen. Aan de hand van deze enveloppen is Chris op zoek gegaan naar de mensen achter het verhaal in de envelop. Zijn zoektocht hield hij bij op een weblog. Op deze weblog worden filmpjes, foto’s en verhalen geplaatst. Uiteindelijk wordt de zoektocht ook uitgezonden als radiodocumentaire op de VPRO. Alle ontwikkelingen zijn ook te volgen in de NRC.Next. Na afloop van een radiouitzending is de documentaire te downloaden als podcast.

Een ander voorbeeld stamt uit 2006, waarbij NRC-journalisten door middel van de website We The People een nieuw plan voor Europa schreven. Het uiteindelijke resultaat verscheen in de krant.

Wanneer is een verhaal transmediaal?

Grondlegger Henry Jenkins definieerde een richtlijn die vooral geschikt is voor marketing- en entertainmentconcepten. Vertaald naar non-fictie ontstaan de volgende kenmerken:

Een aantal kenmerken komen overeen met die van een crossmediaproductie. Het verschil is een niet zo interessante definitiekwestie. Voor mij persoonlijk ligt het verschil er in dat een transmediaverhaal zich verder ontwikkelt en langer doorgaat. Het kent een begin en een eind met daartussen een logische opbouw. Crossmedia kan daarentegen een los element zijn, waarbij bijvoorbeeld een online database een verhaal verdiept, maar waarvan verder geen nieuwe verhaallijnen onstaan voor een ander medium.

Journalist als multitasker

Transmediaverhalen vereisen een nieuw soort journalist. Deze persoon is tevens regisseur, aanjager, interaction designer, administratief medewerker en wat nog meer. Niet iedere journalist vindt dat leuk of heeft daar zin in. Naar mijn verwachting bestaat de nieuwe generatie journalisten uit mensen die dit van nature in zich hebben. Zij hoeven ook niet naar een model te kijken of richtlijnen ontvangen. Het zit reeds in hun DNA. Voor iedereen dit dat nog niet bezit, in een volgende aflevering meer over dit onderwerp.

Ken je een geslaagd of minder geslaagd voorbeeld van non-fictie transmedia? Plaats een reactie!

Deze reeks van vier blogs vormt een handleiding voor het schrijven van non-fictie transmedia verhalen. In dit eerste deel een inleiding en voorbeelden. In het tweede deel meer informatie over de kracht van verschillende mediatypen en gebruikersparticipatie. Deel drie schetst een model voor de totstandkoming van een non-fictie transmedia concept. In de laatste aflevering een overzicht van een aantal transmedia concepten waar studenten van de Fontys Hogeschool voor Journalistiek in Tilburg momenteel aan werken.