10 jaar WordPress: mijlpaal in de geschiedenis van een game changer

Maandelijks bekijken meer dan 376 miljoen mensen ongeveer 4,1 miljard WordPress-pagina’s, verspreid over ongeveer 65 miljoen websites. Veel? Ja, maar nóg indrukwekkender is de snelheid waarmee dit hyperfenomeen door het dak knalt: elke dag worden er plusminus 100.000 nieuwe WordPress websites gelanceerd. Het punt is duidelijk: WordPress is bezig met een glorieuze veroverings-Blitzkrieg met de snelheid van het licht. Internationale grootmachten als TheNextWeb.com, Smashing Magazine, Ebay Inc., TechCrunch, New York Times en CNN kozen allen voor WordPress. Maar waarom? What’s up met WordPress?

Op je 19e een Einstein

Om je wat extra feeling te geven, vertel ik je eerst even een kort stukje geschiedenis. In 2002 was Matt Mullenweg – toen pas 19 jaar – aan het stoeien met de blogsoftware van B2. Het stoeien leverde niet het gewenste resultaat op, dus besloot Matt om de broncode van de software te klonen en zelf verder te ontwikkelen. Hij wilde een tool die het publiceren van content gemakkelijker en flexibeler moest maken. Mike Little – software developer – sloot zich bij Matt aan om te helpen. In 2003 toverden zij samen de eerste versie van WordPress op hun scherm.

Mike en Matt beseften toen nog niet dat zij de wereld zouden veranderen. Zij konden niet weten dat zij door hun toekomstige fans ooit in één adem genoemd zouden worden met Albert Einstein, Thomas Edison en andere grootheden die ons leven hebben verrijkt met revolutionaire ideeën. Ok, dat laatste is misschien overdreven, maar WordPress kan met recht ‘revolutionair’ worden genoemd. Waarom? De belangrijkste redenen voor het succes van WordPress zet ik op een rijtje.

1. Ongekende gebruiksvriendelijkheid

Tien jaar geleden was het voor een gemiddelde niet-tech-student onmogelijk een website te lanceren en bij te houden. Laat staan voor zijn of haar vader, oma of kleine neefje. Een kans van astronomische omvang die nog niemand had gegrepen. Of Matt en Mike zich hier nu van bewust waren of niet, zij hebben dezelfde truc uitgehaald met CMS’en als Bill Gates dat ooit deed met de personal computer: een bestaand idee werd toegankelijk en gebruiksvriendelijk gemaakt voor de massa.

Internet was in 2003 – hoe ongelofelijk het nu ook klinkt – nog heel erg in opkomst. Massa’s mensen realiseerden zich dat internet het grootste en meest geschikte podium zou worden waar ze ooit zouden kunnen optreden. Websites schieten als paddenstoelen uit de grond. Kwaliteit en vooruitstrevende techniek speelden toen geen grote rol. ‘De techniek’ was nog geen fractie van wat het nu is: als het werkte was dat al heel wat. Van soepele gebruiksvriendelijkheid was nog geen sprake, dus de massa – zonder technische kennis – worstelde zich met bloed zweet en tranen door de beschikbare mogelijkheden.

Lorelle VanFossen

Zo ook Lorelle VanFossen, één van de grootste en bekendste namen in de tienjarige geschiedenis van WordPress. Zij was – naar eigen zeggen – een soort ‘online journalist’, of eigenlijk een blogger uit de steentijd. Wanhopig en gefrustreerd door de beschikbare CMS’en van toen, besloot ze WordPress eens te proberen. Nadat ze WordPress geïnstalleerd had, was dit wat ze te zeggen had:

“From the first moment I entered the WordPress Administration Panels, as they are now known, it was Zen-like, peaceful, calming, and ready for me.’’

Lorelle verwoordt hier precies wat veel mensen ervoeren tijdens hun eerste stapjes binnen WordPress. Mede dankzij het design, voelde WordPress aan als een tool die gebouwd was om te publiceren. Eindelijk was er een systeem dat gebouwd was voor ‘gewone mensen’, niet alleen voor ‘nerds’.

Het is natuurlijk leuk dat WordPress ooit revolutionair was op het gebied van gebruiksvriendelijkheid, maar is dat nog steeds zo? Ik kan dit als WordPress-gebruiker (met ervaring met andere systemen) beamen. Het is het algemene geluid dat je hoort van gebruikers die kennis maken met WordPress, het is de manier waarop het systeem wordt gebouwd en zich ontwikkelt en geldt als dé reden waarom mensen zonder technische kennis een eigen website bij kunnen houden.

WordPress 2.0: Duke

Gebruiksvriendelijkheid heeft dus altijd hoog in het vaandel gestaan. In 2005 besloot WordPress om digitaal designbureau Happy Cog te benaderen voor een mega-onderzoek naar de manier waarop WordPress werd gebruikt. De resultaten werden verzameld, geanalyseerd, waarna deze de basis vormden voor een compleet nieuwe gebruikersinterface die werd geïntroduceerd met de lancering van WordPress 2.0, of ‘Duke’, genoemd naar de jazzpianist en -componist Duke Ellington.

De focus op gebruiksvriendelijkheid is altijd onverminderd voortgezet. Dat voorkomt niet alleen veel frustraties, maar levert gebruikers ook veel tijdwinst op. En niet alleen voor éénpitters of bloggers: juist voor grote bedrijven (en met name bedrijven met een grote commerciële afdeling) kan WordPress ontzettend veel werk uit handen nemen.

In WordPress zie je duidelijk dat er is nagedacht over wat je wel of niet nodig hebt. Door de jaren heen is er veel werk verricht om de interface zo overzichtelijk en eenvoudig mogelijk te houden.

2. Enorme open source-community

Eigenlijk is dit punt een onderdeel vanaf het begin en misschien zelfs de basis voor elke andere reden om WordPress een fijn systeem te vinden. WordPress wordt ontwikkeld door een community die groter is dan het inwoneraantal van een hoop landen. Dat is duidelijk te merken aan de snelheid waarmee nieuwe versies worden geadopteerd: de nieuwste versie van WordPress is sinds de lancering op 11 december 2012 al meer dan 17 miljoen keer gedownload.

Deze enorme aantallen zorgen voor een ongekend snelle verbetering van het systeem: iets waar je als gebruiker elke dag van profiteert. Bovendien hoef je voor de basis (de nieuwste versie van WordPress) niets te betalen.

Voor alles wat je nodig hebt bestaat een plugin

Maar de kracht van de community reikt veel verder dan de basis. Voor vrijwel alles wat je nodig hebt of je kunt bedenken, bestaat een plugin: een stukje functionaliteit dat is gebouwd door iemand in de WordPress-community. Waarom? Omdat meer mensen jouw wens of probleem hebben ervaren en toen op het idee gekomen zijn er iets voor te bouwen. Hoe groter de community, hoe groter dan kans dat iemand jouw probleem heeft opgelost en die oplossing beschikbaar heeft gesteld. Als gebruiker van WordPress zit je wat dat betreft dus in een comfortabele positie.

Oneindig veel thema’s

Naast de basis en een onvoorstelbaar groot aantal plugins, kun je kiezen uit oneindig veel zogeheten thema’s. Met zo’n thema kun je in no-time een professioneel design implementeren, ontwikkeld door deskundige developers die hebben nagedacht over belangrijke elementen als SEO, gebruiksvriendelijkheid en conversie. Op deze manier heeft iedereen de mogelijkheid tot een gepersonaliseerde website, zonder veel kosten kwijt te zijn aan development en design.

Bovendien is het sinds 2005 mogelijk om op WordPress.com een WordPress-website te beginnen op de server van WordPress, waarmee ook je hosting gratis en eenvoudig is geregeld.

Al je mogelijke vragen of problemen die je tegenkomt tijdens je reis door WordPress, kun je neerleggen bij deze community. Zie het als een gratis helpdesk, maar dan met een paar miljoen werknemers die oneindig veel kennis in huis hebben en overdreven gemotiveerd zijn om je te helpen. Daarnaast kun je écht elk pixeltje van WordPress met uitgebreide toelichting terugvinden in de Codex, dé handleiding voor WordPress, te vinden op WordPress.org.

Is WordPress ook duurzaam?

Ok, duidelijk. WordPress is groot en dat biedt een substantieel voordeel. Maar wie zegt dat WordPress morgen nog steeds groot is? Is WordPress ook duurzaam?

WordPress is opgezet als een organisatie waarbij winst nooit het hoofddoel is geweest. In 2009 overhandigde Automattic – het bedrijf dat Matt Mullenweg ooit oprichtte – het merk WordPress aan de toen opgerichte ‘WordPress Foundation’. Deze organisatie is opgezet om te kunnen garanderen dat WordPress beschikbaar blijft voor toekomstige generaties en streeft te allen tijde naar openheid, toegankelijkheid en democratie. Dit schept veel vertrouwen in een lange adem.

Mede dankzij deze insteek is WordPress altijd een systeem geweest met fans, sympathisanten en ‘nerds’ die relatief veel tijd steken in de WordPress-missie. Typisch voor deze enthousiaste community zijn de WordCamps, waar honderden of zelfs duizenden mensen bij elkaar komen voor informele én formele congressen rondom WordPress. Een bron van kennis en inspiratie, die je zeker eens in je agenda moet zetten.

Zelfkritische noot: ik wil niet de indruk wekken dat het ontwikkelen van een professionele website in WordPress een kwestie is van het selecteren van de juiste plugins en het kopen van een thema. Als blogger of éénpitter is dat natuurlijk een voordelige en relatief eenvoudige oplossing, maar als professionele organisatie ga ja uiteraard op zoek naar een professioneel internetbureau. Naast een visueel ontwerp dat bij je doelen en de identiteit van je organisatie past, is er vaak maatwerk nodig voor de functionaliteit die je nodig hebt. Daarbij geldt overigens dat WordPress niet alleen geschikt is voor blogs, maar voor alle doeleinden die je je kunt bedenken. Ook websites met ingewikkelde applicaties kunnen uitstekend in WordPress worden ontwikkeld.

3. Kwalitatieve ontwikkeling

Elk serieus CMS ontwikkelt en groeit mee met de mogelijkheden der tijd. Nieuwe online technieken en mogelijkheden worden geïntroduceerd en ook online trends worden opgepikt en geïmplementeerd. Hoe een CMS hier precies mee omgaat is van groot belang voor de gebruiker. Immers, de gebruiker moet bekend worden gemaakt met nieuw geïntroduceerde elementen, zonder daar zelf teveel moeite voor te hoeven doen en – in het beste geval – moeiteloos aanleert hoe je nieuwe functionaliteiten effectief toepast.

Het probleem dat je in veel CMS’en tegenkomt is dat veel nieuwe functies worden geïntroduceerd, zonder daarbij kritisch te kijken naar de impact ze hebben. Dat levert twee verschillende problemen op:

Ontwikkeling met het oog op vooruitgang

Ten eerste worden er vaak teveel nieuwe functies geïntroduceerd. De vraag of een nieuwe functie wel écht nodig is, wordt te weinig gesteld. In veel gevallen wordt een CMS daarmee rommeliger en raken gebruikers verdwaald tussen alle nieuwe – en deels overbodige – functionaliteiten.

Impact op de gebruikerservaring

Ten tweede wordt er niet altijd even goed gekeken naar de impact die veranderingen hebben op de gebruikerservaring. Soms maken nieuwe functies oude functies overbodig of verandert het de manier waarop andere functies worden gebruikt. Nieuwe toevoegingen hebben impact op de gebruikerservaring die werd geboden voor de introductie ervan.

In WordPress zie je dat er met de release van een nieuwe versie zo nu en dan functies zijn verplaatst, veranderd, verschoven of zelfs verdwenen. Dit om de gebruikerservaring zo optimaal mogelijk te houden. Het nadeel is dat je soms even moet zoeken, maar uiteindelijk profiteer je van een omgeving die perfect is ingericht voor de functionaliteit die er wordt geboden.

Een goed voorbeeld is de verdwenen ‘Blogroll’ – een functie die als link manager kon worden gebruikt – met de release van versie 3.5. Een verandering die veel impact had voor een aantal gebruikers, maar vanwege de mogelijkheid om het hoofdmenu te verbeteren, toch werd doorgevoerd. Lorelle vertelt je daar graag meer over.

Vormgeving evolueert met de tijd mee

En er is nog een strategie die WordPress gebruikt om een zo gebruiksvriendelijk mogelijke omgeving te bieden. Met de release van een nieuwe versie zie je altijd een relatief sterk veranderde vormgeving. Ten opzichte van de vorige versie is dat altijd even wennen. Wat is dan het voordeel? De nieuwe vormgeving is altijd gebaseerd op de veranderingen op het gebied van vormgeving die over de volledige breedte van het internet te vinden zijn.

Dat zorgt voor een omgeving die beter conformeert aan andere tools en websites die mensen gebruiken en is daardoor herkenbaarder. Dat geldt voor gebruikers die updaten naar de nieuwe versie, maar nog sterker voor mensen die WordPress voor het eerst zien.

Zo zie je op dit moment steeds vaker de platte, minimalistische stijl, zoals je die ook vind in Windows (phone) 8. Denk aan de ontwikkeling van het logo van Google Chrome of de in oktober vorig jaar gelanceerde nieuwe website van autoriteitsblog TheNextWeb. WordPress heeft onlangs een nieuw ontwerp voor het dashboard ontwikkeld, waar deze stijl duidelijk in terug te vinden is. Dit nieuwe ontwerp zal met de release van een nieuwe versie (waarschijnlijk versie 3.7) worden uitgerold.

Perfectie bestaat niet

WordPress is een uitstekend systeem met ongekende mogelijkheden, maar niets is perfect. Elk systeem heeft nadelen en WordPress is daar geen uitzondering op.

De snelheid waarmee WordPress zich ontwikkelt biedt voordelen die in dit artikel uitgebreid aan bod zijn gekomen. Maar ik kan me goed voorstellen dat die snelheid een veranderlijkheid met zich meebrengt die niet voor iedereen wenselijk is. Het is vlak na de release van een nieuwe versie soms best even wennen aan de vernieuwde vormgeving.

Blogroll

Het voorbeeld van ‘Blogroll’ dat ik noemde is voor behoorlijk wat mensen een doorn in het oog geweest. Ook de sterk veranderde vormgeving die met de release van komende versies geïntroduceerd zal worden, zal niet door iedereen met open armen worden ontvangen.

Spagetticode

Een wat meer technisch aspect dat door met name developers als een nadeel ervaren kan worden, is het feit dat WordPress niet is gebouwd op een framework. WordPress is een op zichzelf staand systeem dat praktisch gezien functioneert als een framework, gebouwd in de programmeertaal PHP. Deze programmeertaal is toegankelijk, ongekend groot en veruit de meest bekende ‘taal’ om in te programmeren. Een nadeel van PHP is dat deze taal erg ‘vrij’ is. Het laat developers de ruimte om eenzelfde stukje functionaliteit op verschillende manieren te coderen. Dat kan zorgen voor een inconsistente code – vaak wel ‘spaghetticode’ genoemd –  in bijvoorbeeld thema’s en plugins, waardoor onderhoud of uitbreiding aan een website moeilijkheden met zich mee kan brengen.

Alternatieven

Sommige developers geven daarom de voorkeur aan een CMS dat is gebouwd op een framework. Een voorbeeld van zo’n CMS is Expression Engine 2, dat op het framework CodeIgnitor gebouwd is. En Drupal 8 zal zelfs componenten adopteren van het framework Symfony 2. Deze frameworks zijn gebouwd volgens een MVC-model en leveren vaak consistentere code op. Het framework ‘Ruby on Rails’ bijvoorbeeld, staat bekend om de cleane en eenduidige code.

Aan de andere kant zal een professioneel WordPress-bureau vrijwel altijd in staat zijn om verder te kunnen bouwen op basis van bestaande code. Uiteindelijk komt het daardoor aan op genoeg kennis van WordPress en PHP.

Wat werkt voor jou?

Tot slot bestaan er vele soorten verschillende gebruikers, die elk hun eigen wensen en behoeften hebben. Webredacteurs stellen hoge eisen aan functionaliteit bij het het publiceren van content en eigenaren van webshops vinden het belangrijker om items overzichtelijk en in verschillende lagen gecategoriseerd te kunnen presenteren. Het blijft dus een kwestie van het CMS kiezen dat voor jou het beste werkt.