Khan Academy & Spotify voor onderwijs: de klas op z’n kop!?

Gaat de school op zijn kop, of niet? Wel eens gehoord van “flipping the classroom”; een nieuwe vorm van ‘blended learning’ waarbij klassikale instructie verdwijnt? Gaat dit model het onderwijs op zijn kop zetten?

Wat is flipping the classroom?

Flipping the Classroom, ook wel Flip-onderwijs genoemd, is een vorm van blended learning. De basis is dat de instructie niet meer klassikaal wordt aangeboden. Leerlingen kunnen overal, op elk tijdstip de instructie bekijken (‘de simpele flip‘). Dit wordt meestal gedaan met behulp van video’s die leerlingen bekijken buiten de lestijd, bijvoorbeeld thuis. Hierdoor kan de leraar in de klas meer tijd besteden aan individuele leerlingen of groepjes van leerlingen en is er dus meer lestijd beschikbaar voor het beantwoorden van vragen en voor het begeleiden van het leerproces.

Meer dan vervanging van klassikale instructie

Flipping the classroom is inmiddels veel meer dan vervanging van klassikale instructie.  Het succesvol inzetten ervan begint met het pedagogisch/didactisch model. Je zult als leraar keuzes moeten maken, bijvoorbeeld: Hoeveel autonomie wil je leerlingen geven?  Bij de ‘simpele flip’ komt erop neer dat de leraar nog veel stuurt. Hij bepaalt welke activiteiten worden uitgevoerd door de leerlingen. Bij de ‘complexe flip’ (Flipped Mastery Model) krijgt de leerling meer autonomie over zijn leerproces.

Leerlingen kunnen bijvoorbeeld zelf bepalen welke informatiebronnen ze bekijken en op welke manier ze hun informatie verwerken en met welke tool ze dit presenteren.  Ze kunnen pas verder met de volgende opdracht als ze hebben aangetoond dat ze de leerstof voldoende beheersen, bijvoorbeeld met een toets. Die toets kan vormgegeven worden met tools als Socrative.

Khan Academy

Vaak wordt Salman Khan in een adem genoemd als men het heeft over ‘Flipping the Classroom’. Hij startte de Khan Academy toen hij merkte dat zijn bijlessen wiskunde voor zijn nichtje op Youtube werden bekeken door veel mensen. In de database van Khan Academy USA staan inmiddels duizenden instructiefilmpjes van wiskunde tot geschiedenis, van begin basisschool tot eind middelbare school.

De meeste mensen denken dat Khan alleen videoinstructie biedt, maar het is veel meer dan dat. Naast de beschikbare video’s voor instructie zijn er bijbehorende oefeningen die leerlingen kunnen maken. De vorderingen zijn te volgen door de leraar. Het is dus veel meer dan video instructie!

“In een ideale Khan Academy-klas werken leerlingen níet in stilte op hun laptop. Klaslokalen zijn juist dynamische, sociale en informele ruimtes. Sommige leerlingen zullen een les bij de leraar volgen, terwijl anderen aan een project werken. Weer andere leerlingen zullen medeleerlingen uitleg geven, terwijl er ook een groep alleen aan de opdrachten werkt. Elke dag is anders. Maar er zijn een paar standaardformules, die structuur geven aan de dag.” aldus Salman Khan.

Nederlandse Khanacademie & Stichting Khan Academy NL

In Nederland zijn er verschillende initiatieven omtrent de Khan Academy zoals Stichting Khan Academy NL, die als doel heeft de originele Khan-filmpjes en -oefeningen te vertalen naar het Nederlands en dus ook samenwerkt met de Khan Academy in Amerika. Daarnaast is er ook een volledig Nederlandstalige leeromgeving  in ontwikkeling, Khanacademie. Zij hebben er voor gekozen om video’s na te maken en dus niet te ondertitelen en/of na te synchroniseren.

Natuurlijk is het onhandig als we in ons kleine landje twee vergelijkbare initiatieven hebben met nagenoeg dezelfde naam, maar op zich is dit wel een teken dat er iets aan het gebeuren is in onderwijsland. Het is natuurlijk geweldig dat er zoveel instructiefilmpjes zijn en er nog meer komen. Maar hoe zorgen we er nu voor dat het geen nieuwe wijn in oude zakken gaat worden, dusniet leerlingen klassikaal naar het digibord laten kijken, waar Khan-filmpjes op worden afgespeeld. Nee de echte shift wordt gemaakt als scholen durven te kiezen voor een onderwijsvisie en didactiek in een ICT rijke leeromgeving.

“Beyond the flip a la VAL”

Virtual Action Learning (VAL) is een didactiek met vergelijkende kenmerken als flipping- the-classroom. Een didactisch model dat gericht is op het activeren van leerlingen. De leerling kan na een korte gezamenlijke activiteit, rondom het activeren van de voorkennis en het bespreken van de leerdoelen en leervragen, zelfstandig aan de slag. Aan de hand van opdrachten bekijkt de leerling informatie via filmpjes en websites, waarna hij die informatie selecteert en verwerkt tot leerproducten. Informatie kan hij soms ook verwerven door onderzoekjes te doen.

Na deze zelfstandige activiteiten, vinden pas de gezamenlijke groepsbijeenkomsten met de leraar plaats. In dit didactisch model is zichtbaar dat het zelfstandig werken wordt afgewisseld met gezamenlijke momenten met de leraar en de andere leerlingen. In de klas vinden gesprekken plaats over de leervragen van de leerlingen en worden tussenproducten besproken en de voortgang van het leerproces. Hierna kunnen leerlingen hun werk verbeteren tot een topwerk (best practice) dat klaar is om te presenteren, waarna de leraar het werk valideert. Tijdens een eindgesprek of assessment toont de leerling aan dat hij zijn leerdoelen heeft behaald.

Een belangrijk uitgangspunt in die didactiek is het samenleren in interactie. Leerlingen kunnen zelfstandig werken, maar door gebruik van een virtuele leeromgeving kunnen ze ook overal ‘in gesprek’ gaan met elkaar over hun vragen en producten. Ze worden door de opdrachten en de leraar dan ook gestimuleerd om elkaars werkt te voorzien van feedback. Tijdens de gezamenlijke momenten kan de leraar de leeromgeving op het digibord openen, om direct de vragen en producten met elkaar te bekijken en bespreken.

Rol leraren: van ‘Sage on the Stage’ naar ‘Guide on the Side’

De rol van de leraar is aan het veranderen. Flipping the Classroom draait de traditionele volgorde van werken om, waardoor de onderwijstijd effectief benut kan worden. Leerlingen worden uitgedaagd om zelf te onderzoeken en te verdiepen, waarna de leraar inspeelt op vragen en problemen die zich voordoen tijdens het werken aan een leerproduct.

De leraar heeft zo de rol van begeleider en is niet langer degene die zijn kennis overdraagt aan de gehele klas op één moment. Leerlingen kunnen zelf bepalen welke informatiebron voor hen de leerstof het duidelijkste maakt (schema’s, teksten, filmpjes of geluidsfragmenten). Er wordt wel een selectie aangereikt, zodat ze niet gaan zwemmen op het internet om geschikte informatie te vinden.

Nieuwe (didactische) vaardigheden voor leraren

Leraren zijn op dit moment vooral opgeleid in het overbrengen van vakkennis. Echter, de didactische vaardigheden van de “Guide on the side” vragen een nieuw inlevingsvermogen, dat rekening houdt met het huidige informatietijdperk. Hij moet weten welke vormen van activerende didactiek ingezet kunnen worden tijdens de les (didactische kennis). De leraar is goed op de hoogte van de inhoud van les en welke leerdoelen en begrippen van belang zijn (inhoudelijke kennis). Daarnaast zal de leraar kennis dienen te hebben van de technische mogelijkheden van social media en ICT (technische kennis). Deze vorm van onderwijs vraagt dus niet alleen om 21st Century skills van de leerling, maar ook van de leraar.

Is de Khan Academy de ondergang van de educatieve uitgevers?

Bijna iedere leraar in Nederland werkt vanuit een methode, gemaakt door een educatieve uitgever. Deze methodes zitten goed in elkaar, bevatten instructies, maar zouden niet meer dan een kapstok moeten zijn. Scholen kopen een methode, in boekvorm (vaak met werkboeken voor leerlingen op basisscholen) en leerlingen kopen schoolboeken. Een methode moet gemiddeld 7-8 jaar mee, voordat deze wordt vervangen. Uitgevers verdienen aan de boeken en aan de werk- en schoolboeken. Als leraren massaal gaan overstappen naar “flipping the classroom”, wat is dan de toegevoegde waarde van de huidige methodes en schoolboeken?

Spotify voor onderwijs?

Wie maken nu die instructiefilmpjes? Slechts een handvol leraren maakt instructiefilmpjes met gevarieerde kwaliteit. Zij doen dit in eerste instantie voor hun eigen klas en krijgen hier niet voor “extra” betaald. Zou het niet top zijn als je, net als je in iTunes of Spotify, instructiefilmpjes kunt downloaden? Maak jij een instructiefilmpje, dan kun je er ook nog aan verdienen! En de beste instructiefilmpjes worden het meest gedownload.

Ik vraag me af of educatieve uitgevers zich al bewust zijn van het feot dat hun hele verdienmodel op de helling gaat, zoals als dit ook met de muziekindustrie is gebeurd. Welke entrepreneur neemt de handschoen op en start de iTunes of Spotify voor het onderwijs?