“Helaas heb ik slecht nieuws”: iPad app verkleint kenniskloof arts – patiënt

Het gezicht van de arts betrekt. “Helaas”, zo begint zij, “heb ik slecht nieuws voor u. U heeft cardiomyopathie. Om precies te zijn hypertrofische obstructieve cardiomyopathie.” Als je zo’n boodschap krijgt stort, in veel gevallen, je wereld in. Het serieuze gezicht gecombineerd met de opmerking ‘slecht nieuws’ maakt vanalles in je los. Je probeert de informatie en de consequenties te verwerken en wat er nou precies gezegd wordt gaat veelal langs je heen.

Waar heeft ze het over?

Ik heb geen idee wat cardiomyopathie is en al helemaal niet wat ze daarna zei. Is het heel erg? Ga ik dood? Mijn arts ziet dat ik het moeilijk heb en pakt haar iPad. “Kijk”, zegt ze terwijl ze een app opstart. “Dit is het probleem.” De app die ze opstart is DrawMD Cardiology, een app speciaal gemaakt voor cardiologen die zich bevinden in de bovenstaande situatie.

Op haar iPad laat ze een hart zien, waarin ze vervolgens de plaats waar het probleem zit omcirkelt. Ze vertelt dat het gaat om het kamertussenschot tussen het linker en rechter ventrikel en wijst aan waar die zit. Er zit een verdikking bij het linker ventrikel. Ze omcirkelt de rechter onderkant van het hart. Helder en ondersteund door de tekening wordt uitgelegd wat ik heb en wat er aan of tegen te doen valt. “Als u wilt, kan ik u deze uitleg toesturen per e-mail”, eindigt ze.

Fictie of realiteit?

Dit is voor mij een fictieve situatie, gelukkig heb ik geen cardiomyopathie. Voor veel mensen is dit echter geen fictie, maar een realistisch scenario. Of het nou om kanker, hart- en vaatziektes of een blindedarmontsteking gaat, je gaat naar een specialist en het nieuws is slecht. Probeer na zo’n emotioneel bericht dan nog maar eens je gedachten bij de uitleg en het jargon van de arts te houden. Ik weet niets van mijn hart, alleen dat als het niet klopt er iets niet klopt. Er is een groot verschil qua kennis tussen de arts en mijzelf. Kan DrawMD deze kloof dichten?

DrawMD: verduidelijking door afbeeldingen

De app heeft een belangrijke functie, namelijk het ondersteunen van het gesprek tussen dokter en patiënt. Alle 9 specialismen (versies van DrawMD) werken op dezelfde manier. Op basis van een illustratie verduidelijk je de situatie. Als je een nieuwe tekening wilt maken kies je voor een van de hoofdonderwerpen, in mijn voorbeeld Cardiomyopathies. In dit geval wordt dan eerst een gezond hart getoond. De ‘stamps’ zijn afbeeldingen die over dit beeld  kunnen worden geplaatst, zoals in dit geval Hypertrophic Cardiomyopathie (HOCM).

De originele afbeelding wordt vervolgens vervangen door een hart met HOCM. Er is duidelijk een verdikking te zien ten opzichte van het het gezonde hart. Op eenvoudige manier kan tekst worden toegevoegd en worden getekend. Ook gegevens zoals de datum, naam van de arts en opmerkingen kunnen worden toegevoegd. Tenslotte kunnen de tekeningen worden geprint (via airprint), opgeslagen of gemaild.

Eenvoudige informatieoverdracht

De DrawMD-app is specifiek ontworpen voor de situatie zoals ik hem in het begin van het artikel beschreef. De aanname is dat DrawMD leidt tot een beter begrip van de situatie bij de patiënt en daarnaast tot een betere dienstverlening door de arts. Op dit moment heeft DrawMD’s CEO John Cox nog geen onderzoeksresultaten beschikbaar voor deze hypothese, maar het lijkt aannemelijk. Zeker omdat, zoals in mijn voorbeeld van Hypertrofische Obstructieve Cardiomyopathie, er sprake is van een kennisverschil. Het gebruik van een plaatje helpt in zo’n geval bij de informatieoverdracht naar de patiënt.

Betere communicatie leidt tot betere resultaten

Opvallend is dat een artikel in de Volkskrant een onderzoek beschreef waar mogelijk uit naar voren kwam dat patiënten met een hogere opleiding een betere behandeling ondergaan. De belangrijkste reden hiervan zou zijn dat de communicatie tussen arts en patiënt in zo’n geval beter verloopt. Vanuit deze communicatie (en het onderliggende begrip) is het mogelijk om beter over mogelijke therapieën te praten.

Dat is ook de reden dat DrawMD in het leven geroepen is. Twee oncologisch urologen, Dr. Morgan en Dr. Kutnikov gebruikten pen en papier om behandelingen en ziektebeelden duidelijk te maken. Zij vonden dat dit veel eenvoudiger moest kunnen. Samen met John Cox hebben ze toen DrawMD ontwikkeld, in eerste instantie voor hun eigen specialisme. Het farmaceutische bedrijf Boston Scientific heeft ondersteuning geleverd voor de realisatie.

Dat was in 2010. Sinds die tijd zijn er in totaal 9 apps ontwikkeld die bij elkaar ongeveer 140.000 keer zijn gedownload:

1. Anesthesie & Intensieve zorg
2. Cardiologie
3. Otolaryngology (KNO)
4. Gynaecologische chirurgie
5. Algemene Chirurgie
6. Gynaecologie en Verloskunde
7. Orthopedie
8. Urologie
9. Vasculaire geneeskunde

Het is wel een uitdaging om de iPad onderdeel uit te laten maken van het gesprek. Het wil namelijk zeggen dat de arts de iPad nadrukkelijk in zijn workflow moet opnemen. Kosten voor de zorg nemen jaar na jaar toe en om dat tegen te gaan wordt (onder andere) de tijd die per patiënt besteed kan worden steeds korter. Uit het gebruik van de app door artsen blijkt dat het begrip bij de patiënt toeneemt als de app wordt gebruikt. Ook omdat, in tegenstelling tot een normale situatie waarin arts en patiënt tegen over elkaar zitten, arts en patiënt nu naast elkaar zitten.

Geen integratie

De apps zijn standalone, dat wil zeggen dat er geen integratie is met bestaande ziekenhuis- en/of  patiëntsystemen. Dit lijkt een nadeel, maar is volgens Cox een voordeel. Een arts (of maatschap) kan op deze manier in eerste instantie zelf kijken of de app waarde toevoegt aan het contact met patiënten, zonder daarbij noodzakelijk grote investeringen te moeten doen voor integratie met bestaande systemen en infrastructuur. Het enige wat je nodig hebt is een iPad en een open mind.

Artsen zijn niet de enige gebruikers van deze apps. Ook verpleegkundigen maken er gebruik van. DrawMD is bezig met een speciale versie voor verpleegkundig personeel (of nurse practioners) die wat concreter zal uitleggen. De verwachting is dat deze versie na de zomer beschikbaar zal zijn.

Het Freemium Business Model

Naast de specifieke versie voor verpleegkundigen komt er ook een premium versie die meer functionaliteiten en mogelijkheden tot beveiligde communicatie biedt. DrawMD biedt de mogelijkheid om de uitleg te mailen naar de patiënt, gebruikmakend van de functionaliteiten van de iPad. Dit zou ertoe kunnen leiden dat het privé e-mailadres gebruikt moet gaan worden, wat vaak niet wenselijk is. Daarnaast is het de vraag of dit voldoet aan de wettelijke eisen met betrekking tot het opslaan en verzenden van patiëntgerelateerde gegevens of informatie. In de VS bestaat de HIPAA wetgeving (Health Insurance Portability and Accountability Act) waarin eisen worden gesteld met betrekking tot onder andere beveiliging en communicatie.

DrawMD komt daarom met een mogelijkheid om via hun servers de mail (beveiligd) te versturen, waardoor het adres niet meer zichtbaar is. Een ander belangrijke feature is de mogelijkheid om de illustraties te voorzien van een logo, bijvoorbeeld van het ziekenhuis of van de maatschap van de specialisten.

Is het een pulmonairy embolie of een longembolie?

Vertalen is iets wat nog op het lijstje staat. Zoals gebruikers helpen bij het ontwikkelen van nieuwe apps voor een bepaald specialisme, zullen waarschijnlijk ook gebruikers helpen bij het vertalen van de apps naar bijvoorbeeld het Nederlands. Het aantal specifieke woorden is beperkt tot ongeveer zo’n 300 termen. Vaak liggen de vertalingen ook bij elkaar qua term: het Engelse Cardiomypathy is in het Nederlands bijvoorbeeld Cardiomypathie. Er zijn voorlopig nog geen plannen voor de ondersteuning van andere platformen dan de iPad, dit vanwege de dominantie van iPad bij de medici.

Kan DrawMD de kenniskloof dichten?

DrawMD kan helpen de informatieoverdracht, communicatie en het begrip tussen arts/verpleegkundige en de patiënt vergroten. Zeker als er een groot verschil in kennis is tussen de specialist en de patiënt. Daarbij komt dat, wanneer de illustratie wordt gemaild of geprint, je ook makkelijker kunt uitleggen aan familie en vrienden wat je hebt.

Alhoewel er nog geen harde data is (in de vorm van onderzoek) denk ik ook dat de app een positief effect zou kunnen hebben op de behandeling en de mogelijke resultaten. Daarbij moet je wel realistisch zijn, want slecht nieuws blijft slecht nieuws, hoe goed het ook uitgelegd wordt. Maar wanneer er van de patiënt een bepaalde inspanning of verandering in het leefpatroon wordt verwacht, kan een goede uitleg een extra stimulans zijn.

Eenvoudig uit te proberen

De keuze om DrawMD te gebruiken ligt bij de arts, verpleegkundige, het maatschap of het ziekenhuis. Belangrijk is dat er een wil is om deze app te integreren in het strakke (en volle) schema van de arts of verpleegkundige. Op zich is alles wat je nodig hebt een iPad en de gratis app, zeker als je het alleen gebruikt om iets uit te leggen en niet om patiëntgegevens op te slaan of te versturen. Je zou gewoon eens kunnen kijken of patiënten deze nieuwe uitleg waarderen. Dat is voor sommigen misschien al genoeg reden om een iPad aan te schaffen.

Wanneer je de app echt wilt integreren, dan zul je waarschijnlijk van meer functionaliteiten gebruik willen maken. Daarnaast is het in zo’n geval handig om de app meer te integreren in de bestaande infrastructuur, zoals in het mailsysteem en een elektronisch patiëntendossier. Ik kijk er echter als potentieel patiënt naar, maar hoe kijkt een arts er naar? Dr. van der Zwan is cardioloog en heeft voor Frankwatching gekeken naar DrawMD Cardiology. Wat zijn haar bevindingen?

Wat vindt de cardioloog?

“De app is zeker voor een bepaalde groep patiënten een uitkomst. Het is soms best moeilijk om in een gesprek de informatie te laten landen bij een van onze patiënten. Dat heeft alles te maken met de situatie en de impact die slecht of tegenvallend nieuws heeft op de patiënt. Een plaatje kan dan heel vaak meer zeggend zijn dan het uitleggen alleen. Kijkend naar de functionaliteit mis ik een aantal veel voorkomende zaken zoals bijvoorbeeld een animatie van de contrastvloeistof bij een hartkatheterisatie (onderzoek van de kransslagaders). Van mij mag het nog wel wat uitgebreider, zodat ik het vaker kan inzetten.”

DrawMD voor iPad is gratis en beschikbaar voor 9 specialismen: Anesthesie & Intensieve zorg, Cardiologie, Otolaryngology (KNO), Gynaecologische chirurgie, Algemene Chirurgie, Gynaecologie en Verloskunde, Orthopedie, Urologie en Vasculaire geneeskunde.

Met dank aan cardioloog Dr. V.D. van der Zwan voor haar medewerking aan dit artikel.