Crowdfunding case: liefhebbers financieren kunst bij ‘voordekunst’

Voordekunst, een crowdfundingplatform voor de kunstsector, wil ondernemerschap bij kunstenaars bevorderen. Tegelijkertijd hoopt voordekunst bij te dragen aan een breder draagvlak voor kunst in Nederland. De eerste tonnen zijn binnengesleept. Vanuit Fast Moving Targets sprak ik met oprichter Roy Cremers. In dit artikel de inspirerende case.

Wie?

Voordekunst is een in september 2010 opgericht crowdfunding platform voor de kunstsector. Op 4 november dat jaar volgde de officiële lancering. De inmiddels zelfstandige stichting is een initiatief van Roy Cremers. Hij werkt als stafmedewerker bij het Amsterdams Fonds voor de Kunst (AFK): “Het AFK vindt ondernemerschap van belang. Ik heb toen bij mijn directie aangekaart dat als we dat als fonds zo belangrijk vinden, we daar misschien ook een instrument voor moeten ontwikkelen.” Na onderzoek, rondkijken en gesprekken met de toenmalige directeuren van Sellaband, heeft het platform vorm gekregen.

Het AFK heeft een grote bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van het platform. Verder heeft voordekunst een startbijdrage van het ministerie van OC&W gekregen. Voordekunst wordt op dit moment gerund door Roy Cremers en Sophie Tielrooij. Er wordt met meerdere partners, waaronder de ING, samengewerkt. Voordekunst zoekt meer partners die kunnen bijdragen aan het dragen van de exploitatiekosten en het verder ontwikkelen van het platform.

Wat?

Kunstenaars of gezelschappen kunnen via voordekunst een project crowdfunden. Het gaat daarmee niet alleen om geld: “Het is wat mij betreft ook voor een heel groot deel het creëren van draagvlak, laten zien wie achter jouw project staan, wie voor de kunst zijn”, aldus Cremers. Doordat mensen geld doneren laten zij zien dat ze achter een project te staan. Daarmee bouwt een project aan draagvlak.

Lang niet elk project wordt geaccepteerd door voordekunst. Per week melden zich circa tien projecten, waarvan er twee à drie ook daadwerkelijk de site halen. Om een project tot een succes te maken, is er een aantal belangrijke spelregels: een project moet concreet zijn, het moet een duidelijk begin en eind hebben.” Je moet in één zin kunnen zeggen: dit wil ik gaan doen en daar heb ik dit bedrag aan steun voor nodig”, aldus Cremers.

Voordekunst groeit hard. De site trok sinds de start in september 2010 tot half 2011 circa 20.000 unieke bezoekers. Zo’n 600 mensen hebben in die periode daadwerkelijk ook bijgedragen aan één of meer kunstprojecten. Inmiddels is dat aantal gegroeid tot meer dan 2872. Dankzij hen zijn 38 projecten 100% gefinancierd.

Cremers blijft werken aan het bereiken van nieuw, breder, publiek. Daarbij is de zogenaamde sandwichformule, onbekende kunstenaars tussen bekende namen, een mogelijk instrument. Ook publiciteit via nu nog niet aangeboorde kanalen wordt niet geschuwd. “Er wordt veel over voordekunst geschreven. Je zou ook kunnen nadenken over de vraag wat de manieren zijn om een breder publiek te bereiken, ook publicitair gezien. Er zit er wellicht een tv-format in voordekunst. Dat zijn wel dingen die ik aan het onderzoeken ben.”

Waarom?

Voordekunst wil kunstenaars stimuleren om meer ondernemerschap ten toon te spreiden. Daar leent crowdfunding zich bij uitstek voor. De traditionele weg, een subsidie-aanvraag doen bij een fonds, is passief. Je doet een aanvraag, moet drie maanden wachten en hoort dan ja of nee. En als het nee is, ben je dus drie maanden verder en heb je nog niks.

Bij crowdfunding ben je diezelfde tijd bezig je plan onder de aandacht van een potentieel publiek te brengen.”Je kunt zelf zien hoe het loopt en je kunt er ook tussentijds invloed op uitoefenen. Als je ziet dat het niet goed gaat, moet je het project weer opnieuw onder de aandacht brengen of moet je er wellicht toch een andere tegenprestatie tegenover gaan zetten, dan kun je dat gewoon doen.” Je staat als kunstenaar kortom meer aan het roer.

Geen antwoord op bezuinigingen

Het platform is uitdrukkelijk niet opgezet als antwoord op de bezuinigingen op kunst en cultuur. Daarvoor is het ook ongeschikt. Het platform leent zich goed om projecten gefinancierd te krijgen, maar niet als een middel voor structurele financiering van een organisatie. Vanuit de sector zelf wordt soms nog met de nodige scepsis naar voordekunst gekeken: “Het zal wel niks zijn, het is maar een lapmiddel, het gaat de bezuinigingen niet oplossen. Dat is ook niet zo, maar door er zo naar te kijken onderschat je echt een hele belangrijke nieuwe bron van financiering. Als heel Nederland weet dat je op voordekunst kunst en cultuur kunt financieren, dan kan het wel degelijk een belangrijke tak van financiering worden.”

Hoe?

Op dit moment is het zo dat de twee medewerkers van voordekunst bepalen of een aangemeld project ook daadwerkelijk de site haalt. In de toekomst zou het zo kunnen zijn dat (trouwe) donateurs daar ook een stem in krijgen.

Cremers: “Het blijft nu heel erg zo dat voordekunst bepaalt of jij wel of niet tot de site wordt toegelaten. Terwijl het gaat om crowdfunding. Dus zou het ook wel interessant zijn om te kijken of de crowd die nu al betrokken is bij voordekunst, daar wellicht een rol in kan worden gegeven. Dus dat ga ik onderzoeken: een vorm van voorselectie door de crowd. Ik zit dan te denken aan donateurs, mensen die al hebben bijgedragen aan projecten op voordekunst, dat je hen daarvoor een beloning geeft en zegt: je mag actief meedenken over of feedback geven op projecten die zich hebben aangemeld. Om op die manier voor het platform ook breder draagvlak te creëren.”

Per week worden zo’n tien projecten aangemeld, waarvan er twee á drie de site halen. Daarbij wordt met name gekeken naar of een project op voorhand een goede kans van slagen heeft. “Dus: is er goed nagedacht over hoe je je project gaat presenteren, heb je een groot sociaal netwerk? Heb je nagedacht over voor wie je het doet? Op dat soort aspecten letten we.”

Verder is het van belang dat projecten een bepaalde urgentie hebben: dat ze ook echt niet doorgaan als het gevraagde geld niet binnenkomt. Als donateur wil je ook graag zien aan wie je je geld geeft. Om die reden is het belangrijk om je presentatie persoonlijk te maken. Mensen geven minder snel aan een relatief unaniem gezelschap, maar eerder aan een herkenbaar persoon.

Rol kunstenaar

Wanneer een project wordt toegelaten moet de kunstenaar over de brug komen met algemene informatie zoals een korte beschrijving van het project. Een filmpje waarin dat verhaal een gezicht krijgt is verplicht. Daarnaast wordt er aangegeven hoeveel geld er nog nodig is en binnen welke tijdslimiet dit moet worden opgehaald. Beloningen in ruil voor bijdragen zijn ook verplicht. Daarbij geldt: wie een groot bedrag doneert, krijgt een exclusievere beloning.

Tot slot wordt van de projecthouder verwacht dat die zijn (potentiële) donateurs op de hoogte houdt over de stand van zaken met betrekking tot het project. In praktijk blijkt dat laatste nog lang niet altijd vanzelf te gaan. voordekunst stopt dan ook redelijk wat tijd in begeleiding: nabellen, herinneringen sturen en vragen of het niet eens tijd wordt voor een update.

Verdienmodel

voordekunst brengt voor elke transactie 1 euro in rekening. Dit als tegemoetkoming in de kosten. Daarnaast gaat sinds 1 september 2011 5% van het opgehaalde geld naar voordekunst. Wanneer een project minder dan 80% van de gepresenteerde begroting haalt, is een project mislukt. Wanneer de grens van 80% wordt overschreden, maar de 100 % niet wordt gehaald, kan een alternatieve begroting worden gemaakt. Donateurs kunnen op basis daarvan besluiten of zij hun geld laten staan dan wel ergens anders aan doneren.

Het mooiste is als een een start project met een bijdrage van een van de partners van voordekunst of een bijdrage van een eigen sponsor. Daarmee geef je aan dat er in ieder geval iemand in gelooft. De rest van het geld zou, bij een project dat twee maanden loopt, in de ideale wereld binnen een maand binnen moeten zijn. In praktijk blijkt de deadline vaak toch nog een belangrijke stok achter de deur.

Inzet social media

Er is heel bewust gekozen om gebruik te maken van bestaande netwerksites om het publiek te informeren. Op de site van voordekunst staat uitleg over het project, plus een verplicht filmpje. Ook kunnen updates rond het project op de site worden geplaatst. De overige communicatie verloopt, als het goed is, via Facebook, Twitter, Hyves en dergelijke.

Door kunstprojecten op een aantrekkelijke en transparante wijze te presenteren aan het publiek bestaat er een grote kans dat men bereid is om hier geld aan te doneren. Belangrijk uitgangspunt daarbij is communicatie. “Crowdfunding is communicatie”, stelt Roy Cremers. Of een aspirant projecthouder zijn sociale netwerk goed op orde heeft, dus al actief is op het terrein van social media, weegt mee bij de toelating. “Als je helemaal geen Facebook pagina hebt of Twitteraccount hebt, dan wordt de kans wel heel erg klein dat je zichtbaar wordt online. En crowdfunding speelt zich voor een heel groot deel online af.”

Contact met donateurs

De praktijk van het afgelopen jaar heeft geleerd dat een fysieke ontmoeting met potentiële donateurs een project een enorme boost kan geven. Door mensen recht in de ogen te kijken wanneer je om geld vraagt, wekt vertrouwen. Om die reden is het ook belangrijk om het wervingsproces ook niet via een anonieme organisatie te te laten lopen, maar om voor een gezicht te kiezen. Een duidelijk aanspreekpunt in de vorm van een mens van vlees en bloed is belangrijk.

Cijfers

Op vrijdag 27 september 2011 meldde voordekunst: “Afgelopen vrijdag was een heugelijke dag voor voordekunst. We hebben toen namelijk een magische grens bereikt van € 250.000 aan donaties. Twee en een halve ton of een kwart miljoen! Inmiddels zitten we op € 261.621, bijeengehaald door 2283 donateurs. Hiermee zijn 26 projecten succesvol gefinancierd.”

Twee weken later werd de grens van  € 300.000 gepasseerd. “Twee weken geleden haalden we de € 250.000 aan donaties en nu zitten we alweer €50.000 verder! We hadden nooit gedacht dat dit zo snel zou gaan. Nogmaals dank dus aan iedereen die dit mede mogelijk heeft gemaakt, projecthouders, donateurs en partners”, aldus de blog op de site. De 300.000 euro werd in minder dan een jaar na de officiële start gehaald. Op dit moment (7 november 2011) staat de teller op 343.984.

Succesfactoren

De projecten op voordekunst hebben door de selectie allemaal potentie om gerealiseerd te worden. Of dat ook gebeurt hangt heel erg af van de inzet van de betrokken kunstenaars. Zij moeten hun eigen achterban benaderen en op de hoogte houden via social media of in levende lijve. Hoe die communicatie verloopt, of die inzet serieus genomen wordt, is belangrijk voor de kans van slagen. “Crowdfunding gaat toch om de gunfactor, mensen moeten het je gunnen. Maar jij moet ook durven vragen, je moet trots zijn op wat je doet. Niet zeggen: ik ben zo zielig geef me nou eens wat geld, maar op een positieve manier zeggen: dit wil ik gaan doen, ik ben er zelf heel erg enthousiast over. Ik hoop dat ik dat enthousiasme over kan brengen, dus doe gewoon mee. Maak het samen mogelijk. Maar dat is wel iets wat in Nederland echt nog ontwikkeld moet worden.”

Door aansprekende extra’s, beloningen, in het vooruitzicht te stellen heb je de kans mensen meer te betrekken bij het project.  Zo is het leuker om meer te doneren als je daarmee exclusief wordt uitgenodigd om de première bij te wonen. Leuke, originele beloningen dragen dus bij aan het succes. Projecten die het niet halen lijken crowdfunding te onderschatten. “Als je denkt: ik zet mijn project online, ga een maand op vakantie en dan is het rond wanneer ik terugkom, dan vergis je je”, aldus Cremers. “Crowdfunding kost tijd en aandacht en je moet er goed over nadenken voor je eraan begint.”

Lessen

Een van de belangrijkste lessen heeft voordekunst van Sellaband geleerd: pas, zeker in het begin, vooral selectie toe. Sellaband deed dat niet, iedereen werd op de site toegelaten, waardoor het uiteindelijk heel moeilijk was om in de veelheid op te vallen. Een andere belangrijke les is dat projecten niet te lang moeten lopen, want het is onmogelijk de aandacht heel lang vast te houden. Daaraan gekoppeld kunnen bedragen dus ook niet te hoog zijn. Het gaat doorgaans om budgetten tussen de paar duizend euro en circa 30.000 euro.

Een belangrijke les voor voordekunst is dat het de organisatie veel meer werk kost dan gedacht. “Ik dacht in eerste instantie: het gaat vanzelf, mensen snappen het. Maar het gebeurt niet vanzelf. Je moet nog best wel veel begeleiden en herinneringen sturen en nabellen: wordt het niet eens tijd voor een update? Er zitten veel stokken achter de deur; maar gelukkig niet altijd hoor!”

Kunstprojecten worden met behulp van financiële bijdragen van het publiek gerealiseerd. Kunstenaar zijn hierdoor minder afhankelijk van overheidssubsidie. Naast het halen van een financieel doel bouwen kunstenaars daarnaast ook aan bekendheid en draagvlak voor hun werk.

Lezersactie Kickstart Crowdfunding

Op Kickstart Crowdfunding (23 november), een event van innovatieplatform Fast Moving Targets, komen (ervarings-) deskundigen bij elkaar om deze en andere praktijklessen te bespreken. Erwin Blom deelt in een middag de lessen van een half jaar research. Met sprekers Roy Cremers (voordekunst), Gijsbregt Brouwer (Sport28) en Ronald Kleverlaan (WEBclusive) staat daarnaast de Nederlandse crowdfundtop op het podium. Wil je naar Kickstart Crowdfunding? Meer leren over hoe je je eigen project, boek of bedrijf kunt funden met je netwerk? Ideeën uitwisselen met experts? Via deze link ontvang je, speciaal voor lezers van Frankwatching, 20% korting op de toegangsprijs.