Portals problematiek binnen het onderwijs

In april vond er in het Utrechtse Maltezerhuis een rondetafelgesprek plaats over de implementatie van portals binnen het onderwijs. De bijeenkomst werd geleid door Peter Loonen, een onafhankelijk onderwijskundig adviseur van adviesbureau OAB Dekkers. De deelnemers aan de ronde tafel waren vertegenwoordigers van de drie technische universiteiten (3TU), Hogeschool Leiden en de ROC van Twente.

Huidige situatie binnen het onderwijs

Het implementeren van een portal wordt als lastig ervaren. Elke onderwijsinstelling doet dit op zijn eigen manier. Binnen een instelling kan een portal op verschillende manieren worden ingezet. Daarnaast is er ook een groot verschil tussen de verschillende typen onderwijs. Binnen ROC- en HBO-instellingen wordt er bijvoorbeeld veel meer gekeken naar competentiegericht onderwijs dan bij de universiteiten. Bij de universiteiten speelt contentbeheersing een belangrijke rol.

Daarnaast hebben studenten steeds meer de neiging om “modules uit de wereld” (zoals MSN, iGoogle en Wiki’s) te gebruiken binnen hun leerproces. Dit maakt het vormgeven van een leerproces lastig omdat onderwijsinstellingen weinig invloed hebben op deze functionaliteiten.

Binnen de ICT ziet men twee disciplines als het om automatiseren binnen het onderwijs gaat. Een onderwijsgerelateerd ICT-bedrijf is vaak contentgericht of procesgericht.

Opkomst van flexibel onderwijs

Een student gaat steeds meer zelf bepalen wanneer hij wat gaat doen. Onderwijsinstellingen moeten onderwijs gaan faciliteren. Een student moet echter wel leren flexibel te leren. Het begeleiden van een student in de eerste fase van zijn opleiding is dus belangrijk. Voor flexibel onderwijs zijn er al diverse modellen beschikbaar (bron: presentatie Peter Loonen). Deze modellen moeten in de visie (op verschillende niveaus) van een onderwijsinstelling naar voren komen. Daarnaast speelt goed leiderschap ook een belangrijke rol.

Tijdens het rondetafelgesprek werd flexibel onderwijs vergeleken met het samenstellen van een reis. Een reis kan helemaal begeleid zijn (denk hierbij aan excursies) of men gaat backpacken zonder vooraf gesteld hoofddoel. Bij de diverse typen reizen zijn keuzes, subdoelen en vaardigheden (bijv. bergbeklimmen) nodig.

Succesfactoren in een ICT project

In het gesprek werd ook duidelijk dat de huidige vorm van automatisering grote voordelen biedt voor flexibel onderwijs. Flexibel onderwijs is misschien wel een gevolg van de ICT ontwikkeling in het laatste decennia.

Toch hebben onderwijsinstellingen moeite met het implementeren van ICT middelen zoals een portal. Projecten beginnen klein en een schoolbrede implementatie lukt vaak niet. We hebben de diverse succesfactoren van diverse projecten besproken.

Inspireer docenten en studenten

Meestal begint een ICT-ontwikkeling bij een kleine groep docenten en studenten. Investeer tijd in deze pioniers (vooral wanneer ze bevlogen zijn). Deel succesverhalen en ervaringen met andere docenten en studenten. Zorg voor gunstige omstandigheden. Denk hierbij ook aan beloningen voor pioniers en early adopters.

Begeleiding van docenten

Het begeleiden van docenten is misschien wel de belangrijkste succesfactor. Enkele Universiteiten werken met ‘studenten assistenten’. Zij helpen docenten bij het vormgeven en gebruik van de portal. Alle ondersteuning dient laagdrempelig te zijn en bij voorkeur decentraal te worden georganiseerd. Daarnaast moet men accepteren dat er diverse stromingen qua gebruik blijven bestaan. Docenten verplichten iets te gaan doen met een portal verhoogt de weerstand. Belonen is beter dan verplichten.

Zorg voor snelle meerwaarde

Docenten willen snel resultaten zien. Ze gaan een product eerder gebruiken wanneer ze de meerwaarde ervan inzien. Zorg dat er binnen een project eerst wordt geïnvesteerd in functionaliteiten die zorgen voor meerwaarde voor docenten. Eventueel ‘quick and dirty’ een portal opzetten biedt is niet erg. In een volgende fase kan zo’n portal altijd nog geperfectioneerd worden.

Politiek en leiderschap

Binnen een portal implementatie kunnen politieke belangen van afdelingen, organisaties en/of mensen het project afremmen of zelfs stop zetten. Het is belangrijk deze politieke belangen te signaleren, te erkennen en weg te nemen. Hiervoor is goed leiderschap nodig. Daarnaast is er ook leiderschap nodig bij het aansturen van het project.

Voorbeeld van een portalproject bij de 3TU

Aan het slot van de bijeenkomst hebben de 3TU (3 technische universiteiten) hun aanpak met portals gepresenteerd. De 3TU zijn enkele jaren geleden gaan samenwerken, als 3TU staan ze namelijk internationaal sterker. Binnen dit samenwerkingsverband zijn er ook afspraken gemaakt over de informatie architectuur van de 3TU. Er is besloten om te werken op basis van een Service Oriented Architecture (SOA).

In ‘een kadaster’ dat beheerd wordt door een informatiemakelaar worden de informatiebronnen beschreven. Zo staat beschreven wie welk stukje informatie beheert en hoe deze beschikbaar gesteld wordt. Alle informatie is media onafhankelijk. De technische universiteiten (of derde organisatie) bepalen zelf hoe ze deze informatie willen gaan publiceren.

De Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) heeft als eerste dit concept in praktijk gebracht. De informatie wordt gepubliceerd door middel van SharePoint. Een gespecialiseerd interactie/userface design bureau heeft de portal vormgegeven. De communicatie tussen de bronnen en media worden georganiseerd met behulp van Bizztalk.

Bijzonder in het project van de TU/e is de afwezigheid van vertegenwoordigers van de ICT-afdeling in de projectteams, de rol van deze afdeling was (slechts) facilitair. Daarnaast is er afgesproken dat alle bestaande systemen op gelijk niveau komen te staan. Dit zorgt voor commitment bij alle systeemeigenaren. Door deze aanpak werden politieke belangen stukken verminderd en bleek het project makkelijker uitvoerbaar.

Afsluiting

De dag werd afgesloten met een heerlijk diner. Tijdens het diner werd duidelijk dat dit soort rondetafelgesprekken erg belangrijk zijn voor het onderwijs. Een vervolg met meer deelnemers uit het veld is gewenst.

Wil je het volgende rondetafelgesprek bijwonen? Mail dan even naar rondetafel@omix.nl.